پژوهش های ایران شناسی

مقاله پژوهشی

نمود مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر(1994)

مصطفی اسلامی سنجبد؛ عبدالرضا سیف

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 1-23

https://doi.org/10.22059/jis.2022.343697.1119

چکیده

هدف از نگارش مقالۀ حاضر، بررسی مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریۀ فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر است. این نظریه که در حوزۀ معناشناسی شناختی مطرح می‌شود، به دلیل توجه خاص به فرایندهای معنایی و پیچیدگی‌های آن از منظر شناختی، می‌تواند در مطالعۀ غزلیات حافظ که همواره از نظر پیچیدگی مضامین، سرآمد شاعران پارسی‌زبان بوده، چهارچوب مناسبی ... بیشتر هدف از نگارش مقالۀ حاضر، بررسی مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریۀ فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر است. این نظریه که در حوزۀ معناشناسی شناختی مطرح می‌شود، به دلیل توجه خاص به فرایندهای معنایی و پیچیدگی‌های آن از منظر شناختی، می‌تواند در مطالعۀ غزلیات حافظ که همواره از نظر پیچیدگی مضامین، سرآمد شاعران پارسی‌زبان بوده، چهارچوب مناسبی را برای تحلیل فراهم سازد. بررسی‌ها نشان داد که مفهوم فاصله در شعر حافظ در قالب فاصلۀ مکانی و فاصلۀ زمانی و فاصلۀ معرفتی، نمود می‌یابد. فاصلۀ معرفتی، بیش از انواع دیگر فاصله در دیوان حافظ به چشم می‌خورد؛ بدین صورت که شاعر از عناصر زمانی و مکانی و به‌طورکلی ملموس و عینی بهره می‌برد تا یک مفهوم انتزاعی ـ یعنی فاصله در شناخت، معرفت، درک، دیدگاه ـ را به مخاطب القا کند. گاهی شاعر با نفی شباهت ظاهری میان دو چیز یا دو کس، بر تفاوت‌های باطنی و درواقع وجود فاصله میان آن‌ها تأکید می‌ورزد. این عمل حافظ را می‌توان شکستن چهارچوب‌های موجود و خلق چهارچوب‌های جدید دانست که با هنر حافظ در ساختارشکنی ارتباط دارد. گاهی نیز شاعر با در نظر گرفتن دو پدیدۀ متقابل، بر نفی تفاوت ظاهری و یکی بودن آنان در عمل و درواقع نبود فاصله میان آن دو تأکید دارد. این دسته ابیات براساس رویکرد فضاهای ذهنی در قالب آمیختگی مفهومی به خوبی تحلیل می‌شود؛ زیرا شاعر از دو فضای ذهنی متقابل بهره می‌برد و با ایجاد یک فضای آمیخته، فضای ذهنی جدیدی خلق می‌کند که هم عناصری از فضاهای درونداد دارد و هم عناصر جدیدی در آن ظاهر می‌شود که در فضاهای درونداد وجود نداشته و از تلفیق دو فضای متقابل حاصل شده‌است.

مقاله پژوهشی

بررسی پایگان آبی لارستان قدیم بر اساس منابع مکتوب و شواهد موجود از قرن 5 هجری تا پایان دوره قاجاریه

خدیجه غلامی؛ محمد ابراهیم زارعی

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 24-44

https://doi.org/10.22059/jis.2022.338345.1085

چکیده

لارستان قدیم (ایراهستان) پهنۀ وسیعی از کرانه‌‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس را در بر می‌گرفته‌است. این مناطق از قرون نخستین اسلامی تا سال 1010 قمری، امیران نیمه‌مستقل داشت که از آنان با نام خاندان گرگین میلاد و میلادیان یاد کرده‌اند. لارستان به دلیل موقعیت جغرافیایی، از نظر راه‌‌های تجاری که بندرهای خلیج‌فارس را به مناطق شمالی‌‌تر ... بیشتر لارستان قدیم (ایراهستان) پهنۀ وسیعی از کرانه‌‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس را در بر می‌گرفته‌است. این مناطق از قرون نخستین اسلامی تا سال 1010 قمری، امیران نیمه‌مستقل داشت که از آنان با نام خاندان گرگین میلاد و میلادیان یاد کرده‌اند. لارستان به دلیل موقعیت جغرافیایی، از نظر راه‌‌های تجاری که بندرهای خلیج‌فارس را به مناطق شمالی‌‌تر مانند شیراز وصل می‌کردند، اهمیت دارد. از نظر اقلیمی در ناحیۀ گرم و خشک در ناحیۀ اقلیمی پس‌کرانۀ جنوبی واقع است. کمبود آب، یکی از شاخص‌‌های اصلی اقلیمی این نواحی است. در این نوشتار، بررسی پایگان آبی لارستان براساس منابع مکتوب و شواهد موجود از سدۀ پنجم تا پایان دورۀ قاجار، با پرسش اصلی اصول سازِکار پایگان آبی و تغییرات پایگان آبی در دوره‌های مختلف با هدف نشان دادن چگونگی انطباق مردم لارستان مطالعه شده‌است. این پژوهش از طریق مطالعۀ اسناد و اطلاعات تاریخی مکتوب در گزارش‌های جغرافیانویسان به روش تحقیق تاریخی و مبتنی بر جمع‌آوری و جمع‌بندی، در کنار شواهد موجود فراهم آمده‌است تا ضعف مطالعاتی را در این حوزه پوشش دهد. مطالعه و بررسی منابع مکتوب نشان می‌دهد منابع آب در لارستان به صورت چاه، گاوچاه، چشمه، آب‌انبار، قنات بوده‌است. استفاده از آبخوان‌‌های زیرزمینی مانند اغلب نواحی مختلف ایران، در این نواحی نیز از سیستم‌های مورد استفاده بوده‌است، اما سیستم غالب، ذخیرۀ آب‌های سطحی در آب‌انبارها بوده‌است. دلیل آن، آبخوان‌های زیرزمینی است که در همۀ مناطق وسیع لارستان یکسان نیست؛ حتی در مناطقی که آبخوان‌ها غنی هستند، می‌تواند شوری آب ـ که اغلب در دشت‌ها این‌گونه است ـ آن‌ها را بی‌مصرف کند. علاوه بر این، تقویت آبخوان‌ها نیز مورد توجه بوده‌است. همچنین پایگان آب در منطقۀ لارستان، نوعی ایستایی فرهنگی از نظر کارکرد و شکل دارد.

مقاله پژوهشی

پیامدهای سیاسی و اجتماعی ظهور اخباری گری در دوره صفویه

یحیی بوذری نژاد؛ حسین ایرانپور

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 45-67

https://doi.org/10.22059/jis.2022.342597.1110

چکیده

در زمان صفویه، شاخه‌‌ای از عالمان از روش طبیعی اجتهاد در استنباط فقهی احکام خارج شدند و به اخباری‌‌گری روی آوردند. حکومت صفوی در جایگاه داعیه‌‌دار تشیع ـ سلباً یا ایجاباً ـ مورد اهتمام علمای شیعه بود؛ به همین سبب، بررسی حرکت‌‌های علمی و اجتماعی در این دوره مورد اهتمام است. بررسی نظرات مجتهدها و اخباریان ما را به این مهم رهنمون ... بیشتر در زمان صفویه، شاخه‌‌ای از عالمان از روش طبیعی اجتهاد در استنباط فقهی احکام خارج شدند و به اخباری‌‌گری روی آوردند. حکومت صفوی در جایگاه داعیه‌‌دار تشیع ـ سلباً یا ایجاباً ـ مورد اهتمام علمای شیعه بود؛ به همین سبب، بررسی حرکت‌‌های علمی و اجتماعی در این دوره مورد اهتمام است. بررسی نظرات مجتهدها و اخباریان ما را به این مهم رهنمون می‌‌سازد که سرچشمه و منشأ سنخ تعاملات و کنش‌‌های هر کدام از فریقین در نوع نگاه آنان به شأن زعامت برای جامعه است که اصولی‌ها آن را متعلق به مجتهد جامع‌الشرایط می‌انگارند و شاه را ملزم به گرفتن اذن از او می‌‌دانند، ولی اخباری‌ها این شأن را عرفی می‌انگارند و به عهدۀ مردم گذاشته‌‌اند. تلقی اخباری‌ها از زعامت جامعه، تبعاتی را در پی داشت. این جریان به نوعی به ظاهرگرایی دامن زد و همین امر سیر ترقی تمدن اسلامی را منحط ساخت و به خودکامگی پادشاهان صفوی دامن زد. از دیگر سو، این جریان و وقوع آن در بستر زمانی صفویه، سبب رواج یافتن خرافات و بدعت‌‌هایی در اعتقادات و اعمال مذهبی از جمله اختلافات مذهبی، حجیت یافتن رؤیا، بدعت‌‌گذاری در مناسبت‌‌های دینی، به‌‌خصوص عزاداری، و نیز تصرف در اعتقادات منجی‌‌گراییِ شیعی شد. توجه به جایگاه علوم عقلی در دورۀ صفویه هم درخور توجه است که با کنار نهادن آن، پیامدهای اجتماعی اخباری‌‌گری دوچندان شد. این نوشتار با در نظر داشتن روش تحلیل اسنادی، در صدد بررسی منابع و اَسناد مختلف تاریخی است تا بتواند فهم خود را هم‌‌افق آن عصر بسازد و جلوه‌های جدیدی از تأثیرات مثبت و منفی و در بعضی مواقع مخرب جریان اخباری‌گری بر سیر تاریخ ایران اسلامی را کشف سازد و پیامدهای اجتماعی و سیاسی آن جریان در همان دوران را به تصویر بکشد و تفاوت آن با جریان اصول‌‌گرایی فقهی را نیز بیان کند.

مقاله پژوهشی

نشانه‌شناسی رمزگان درخت در روایت‌های عامّه

هادی دهقانی یزدلی

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 68-88

https://doi.org/10.22059/jis.2022.340684.1101

چکیده

نشانه‌‌شناسی، دانش و مهارت مطالعه و تفسیر و بازتفسیر نشانه‌‌هاست. در این نوع مطالعه، نشانه‌‌ها براساس افق همنشینی و جانشینی عناصر و گزاره‌‌های متنی و نظر به تمامیت متن خود، بازخوانی می‌‌شوند. بازخوانی‌‌ها نیز فرایند تفسیرها را بنیان می‌‌نهند و تفسیرها براساس بافت و زمینه و مخاطبان متن‌‌ها، خود را آشکار می‌‌سازند. این تفسیرها، ... بیشتر نشانه‌‌شناسی، دانش و مهارت مطالعه و تفسیر و بازتفسیر نشانه‌‌هاست. در این نوع مطالعه، نشانه‌‌ها براساس افق همنشینی و جانشینی عناصر و گزاره‌‌های متنی و نظر به تمامیت متن خود، بازخوانی می‌‌شوند. بازخوانی‌‌ها نیز فرایند تفسیرها را بنیان می‌‌نهند و تفسیرها براساس بافت و زمینه و مخاطبان متن‌‌ها، خود را آشکار می‌‌سازند. این تفسیرها، اساسی‌‌ترین محمل برای تداوم و ماندگاری متن‌‌ها و اندیشه‌‌های نهفتۀ آن‌‌ها در جهان‌‌های گونه‌‌گون فرهنگی و اندیشگی و اجتماعی آدمی است. از میان رهیافت‌‌های نشانه‌‌شناسی، رویکرد نشانه‌‌شناسی چالرز سندرس پیرس از جمله منظرگاه‌‌هایی است که به زمینه و بافت متن و تفسیر و بازتفسیر نشانه‌‌ها تکیه می‌‌کند. از میان ابزارهای زبانی و اندیشگی، روایت‌‌ها، به‌‌ویژه نوع قصه‌‌گون آن، یکی از کهن‌‌ترین و شایع‌‌ترین ابزارها برای آشکارگی دلالت‌‌ها و نمود معنایی نشانه‌‌ها تلقی می‌‌شود. ازآنجاکه روایت‌‌های عامه، محمل اندیشه‌‌ها و نمودهای فرهنگی و آیینی گونه‌‌گونی است که در بافت و زمینه و نشانگان متفاوت و مختلفی ساخته و پرداخته می‌‌شوند، نوشتار حاضر براساس رویکرد نشانه‌‌شناسی یاد‌‌شده به بررسی یکی از بنیانی‌‌ترین نشانه‌‌های روایت‌‌های عامه ـ یعنی درخت ـ و دلالت‌‌های گونه‌‌گون آن می‌‌پردازد. این پژوهش با روشی توصیفی و تحلیلی ـ تفسیری با هدف آشکار کردن درون‌‌مایه‌‌ها و دلالت‌‌های مختلف و مشترک نشانگان درخت در روایت‌‌ها و اندیشه‌‌های راویان آن‌‌ها، کارکرد این نشانگان را در ساختار و روساخت روایت‌‌ها می‌‌کاود. براساس این جستار و واکاوی، درخت جزو پدیدارهای طبیعی و تأثیرگذار در ذهنیت بشری است که نظام نشانه‌‌ای ویژه‌‌ای را در روایت‌‌های عامه بنیان می‌‌نهد که دلالت بر درون‌‌مایه‌‌های گونه‌‌گونی دارد. از جملۀ این درون‌‌مایه‌‌ها، قداست و جاودانگی و تابو و مرکزاندیشی است. چنین درون‌‌مایه‌‌هایی همراه با ساختار نشانگانی و دلالتی ویژۀ خود، جهان روایت‌‌های عامه را نظام‌‌بندی می‌‌کنند. چنین درون‌‌مایه‌‌هایی به قدمت عمر و زیست بشری، کهن و ریشه‌‌دار می‌‌نماید، اما هنوز جزو نیازهای اساسی جهان و زیست امروزی بشری در تعامل با طبیعت و جامعه و اخلاق و افق‌‌های معنوی است.

مقاله پژوهشی

وضعیت بهداشت عمومی در عصر قاجار از نگاه سیاحان خارجی (1227-1304ش)

خدیجه عالمی؛ فاطمه علی محمد

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 89-106

https://doi.org/10.22059/jis.2022.345573.1131

چکیده

تاریخ اجتماعی، یکی از علومی است که تغییرات زندگی مردم را در دوره‌های مختلف تاریخی بررسی کرده و آن‌ها را به نقد می‌کشد. مسئلۀ بهداشت مردم و به‌طورکلی تغییراتی که در دورۀ قاجار در طب به وجود آمد، جزو مواردی است که در تاریخ اجتماعی این دوره حائز اهمیت است. با ورود سیاحان خارجی به ایران که برخی از آنان پزشک بودند، بهداشت تعریف دیگری به ... بیشتر تاریخ اجتماعی، یکی از علومی است که تغییرات زندگی مردم را در دوره‌های مختلف تاریخی بررسی کرده و آن‌ها را به نقد می‌کشد. مسئلۀ بهداشت مردم و به‌طورکلی تغییراتی که در دورۀ قاجار در طب به وجود آمد، جزو مواردی است که در تاریخ اجتماعی این دوره حائز اهمیت است. با ورود سیاحان خارجی به ایران که برخی از آنان پزشک بودند، بهداشت تعریف دیگری به خود گرفت و مردم ایران با جنبه‌های جدیدی از پزشکی و درمان و داروها روبه‌رو شدند که متفاوت از طب بومی آن‌ها بود. در دورۀ قاجار به دلیل تضادها و معضلات سیاسی و اجتماعی، بهداشت عمومی در وضع مناسبی قرار نداشت. بدین سبب دولت‌مردان قاجار (از دوران صدارت امیرکبیر) اقدامات جالب توجهی به منظور ارتقای بهداشت عمومی انجام دادند؛ چنان‌‌که برای ترمیم وضعیت بهداشت جامعه به دنبال بهره‌‌گیری از ساختار و الگویی نوین برآمدند. ورود اندیشه‌های متجددانه از اروپا، محور اصلی این تغییرات بود. برخورد دولت قاجار با تمدن غرب، گونه‌ای سرخوردگی سیاسی ـ اجتماعی را به بار آورد که ثمرۀ اصلی آن الگوگیری از نهادهای درمانی اروپایی و بهره‌‌گیری از راهبردهای کلان بود. بدین منظور پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که دولت قاجار چه اقدامات و سیاست‌هایی را به‌ منظور بهبود بهداشت عمومی مردم به کار گرفت؟ این نوشتار با روش توصیف و تحلیل تاریخی انجام یافته و به بررسی این مدعا پرداخته‌است که دولت قاجار برای بهبود وضعیت بهداشت مردم، از سه راهبرد کلان (شامل ارتقای سطح دانش عمومی و تخصصی، قانون‌‌گذاری، ایجاد نهادهای درمانی) استفاده کرد. دستیابی به این مطلب که دولت قاجار از طریق راهبردهای کلان، توانست اقداماتی مانند مایه‌‌کوبی و قرنطینه را در سطح کشور اجرایی کند، از جمله دستاورد این پژوهش است. نوشتار حاضر به دلایل مختلف بهداشتی همچون بهداشت در اماکن مختلف، انواع بیماری‌ها، علل بروز بیماری‌ها و سبک درمانی پزشکان، می‌تواند نمونه و دستاورد خوبی برای سایر پژوهش‌ها در این زمینه باشد.

مقاله پژوهشی

منظر فرهنگی قلعۀ شاه‌دژ و دیگر آثار کوه صفۀ اصفهان

علی شجاعی اصفهانی

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 107-129

https://doi.org/10.22059/jis.2022.332928.1052

چکیده

کوه صفه یک چشم‌‌انداز طبیعی ـ تاریخی با ارزش‌‌های وابسته به تمام اجزای تشکیل‌دهندۀ منظر آن است. به همین سبب برای محافظت از اعتبار فرهنگی اثر لازم است تمام اجزای چشم‌‌انداز طبیعی ـ تاریخی در وضعیت کنونی، شناسایی و مطالعه و ثبت و حفاظت شوند. این اجزا، مجموعۀ آثار متمرکز در قلۀ کوه به نام قلعۀ شاه‌دژ یا قلعۀ دیو و شواهد پراکندۀ وابسته ... بیشتر کوه صفه یک چشم‌‌انداز طبیعی ـ تاریخی با ارزش‌‌های وابسته به تمام اجزای تشکیل‌دهندۀ منظر آن است. به همین سبب برای محافظت از اعتبار فرهنگی اثر لازم است تمام اجزای چشم‌‌انداز طبیعی ـ تاریخی در وضعیت کنونی، شناسایی و مطالعه و ثبت و حفاظت شوند. این اجزا، مجموعۀ آثار متمرکز در قلۀ کوه به نام قلعۀ شاه‌دژ یا قلعۀ دیو و شواهد پراکندۀ وابسته و مرتبط و غیرمرتبط با آن از جمله کاخ تخت سلیمان در دیگر بخش‌‌های دامنۀ کوه را شامل می‌‌شود که در ایجاد و گسترش و استمرار محوطه، نقش شاخص داشته‌‌اند. مجموعۀ آثار ایجادشده در کوه صفۀ اصفهان که یکی از ارزشمند‌ترین دستاوردهای معماری است، نشان از شناخت درست ساکنان سرزمین از قابلیت‌های جغرافیایی در اصفهان دارد. مقالۀ حاضر تلاش دارد با بررسی منابع مکتوب و انجام بررسی‌‌های باستان‌‌شناختی، اهمیت محدوده در دوره‌‌های مختلف تاریخی را مشخص سازد و ضمن ثبت شواهد باقی‌‌مانده در کوه صفه ـ به‌‌ویژه بخش‌‌هایی که تا کنون دیده نشده‌است ـ و بیان ویژگی‌‌های آن، پیشنهادی برای تعیین محدوده و ضوابط عرصه و حریم قلعه به دست دهد. مطالعۀ حاضر نشان می‌دهد این نقطۀ راهبردی همواره ارتباط مستمر خود را با شهر اصفهان حفظ کرده و دست‌کم در دوران شکوفای اسلامی، به خوبی توانسته‌است امنیت شهر و نقاط پیرامون را تضمین کند. نظر به اهمیت اثر و توسعۀ افسارگسیختۀ شهر، همچنین ضرورت شناخت لایه‌‌های مدفون در زیر زمین، لازم است در تعیین حدود و تدوین قوانین محدودۀ عرصه و حریم، مسائل باستان‌‌شناسی که در شناخت و حفاظت از محوطه نقش شاخص دارند، در کنار موارد مربوط به حوزه‌‌های شهری و معماری و مرمت، در اولویت قرار گیرد.

مقاله پژوهشی

بررسی تطبیقی عناصر داستان در داستان‌های کوتاه آتش خاموش سیمین دانشور و آینه‌های مردم وداد سکاکینی

محمود فضیلت؛ دیانا المحمود

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 130-149

https://doi.org/10.22059/jis.2022.343001.1114

چکیده

ادبیات تطبیقی از مباحث مهم پژوهش ادبی به شمار می‌رود و می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تاثیر و تاثر ادبیات در ملت‌های مختلف باشد، همچنین داستان و داستان‌نویسی از مهم‌ترین ارکان ادبیات به شمار می‌رود و شناخت عناصر داستان به درک بهتری از آن می‌انجامد. در این مقاله سعی شده با بررسی تطبیقی عناصر داستانی در اولین مجموعه‌ی داستان کوتاه دو ... بیشتر ادبیات تطبیقی از مباحث مهم پژوهش ادبی به شمار می‌رود و می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تاثیر و تاثر ادبیات در ملت‌های مختلف باشد، همچنین داستان و داستان‌نویسی از مهم‌ترین ارکان ادبیات به شمار می‌رود و شناخت عناصر داستان به درک بهتری از آن می‌انجامد. در این مقاله سعی شده با بررسی تطبیقی عناصر داستانی در اولین مجموعه‌ی داستان کوتاه دو نویسنده‌ی زن در ایران و سوریه یعنی "آتش خاموش" نوشته‌ی خانم سیمین دانشور و "آینه‌های مردم" نوشته‌ی خانم وداد سکاکینی به وجوه تفاوت و اشتراک موجود در سبک و عناصر داستانی پرداخته شود.ادبیات قدیم در ایران و سوریه با مفهوم قصه‌گویی و حکایت پیوند خورده و هر دو کشور همزمان با پدیده‌ی داستان کوتاه به عنوان نوع ادبی معاصر آشنا شدند و تجربه‌های داستان‌نویسی در این دو کشور شرقی با نویسندگان مرد شروع شده ولی دیر یا زود زنان نویسنده هم به جمع نویسندگان داستان کوتاه پیوستند، در ایران سال 1327 ش/ 1948 م سیمین دانشور با چاپ کتاب آتش خاموش که اولین مجموعه داستان به قلم یک زن و به زبان فارسی است؛ ظهور یک داستان‌نویس زن را نوید داد. در سوریه، پیشگام داستان‌نویسی میان زنان وداد سکاکینی بود که ابتدا داستان-هایش را در ستون داستان هفتگی در بعضی مجله‌ها چاپ می‌کرد سپس اولین مجموعه‌ی داستانی خود "مرایا الناس" (آینه‌های مردم) سال 1324ش/ 1945م به چاپ رساند. عمده ترین موضوعاتی که زنان در ابتدا به آن توجه داشتند، مسائل مربوط به زنان بود، اما بعدها، زنان به مسائل مختلفی که مربوط به انسان، کودک، خانواده و وطن است، رسیدگی کردند. نویسندگان زن سعی کردند به تدریج به تکنیک های فنی در نگارش داستان کوتاه بپردازند که بعدها به ارتقای سطح داستان کوتاه در ایران و سوریه کمک کرد.میان نخستین مجموعه‌ی داستان کوتاه اثر نویسندگان زن در ایران و سوریه مشترکات زیادی وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی داستان‌نویسی خاص در دوره‌ی انشا‌نویسی و نگارش گزارشی بوده است و کمتر از فنون کاربردی داستان کوتاه هنری برخوردار هستند، ولی اهمیت بسیاری دارند زیرا که در زمره‌ی پیشروان و طلایه‌داران داستان کوتاه بوده‌اند و تاثیر فراوانی در مجموعه‌های داستانی گذاشته‌اند.

مقاله پژوهشی

بازنگری تاریخ اولیۀ خلیج فارس با تأکید بر نقش اتحادیۀ عیلامی

حمیدرضا پیغمبری؛ لیلا مکوندی

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 150-168

https://doi.org/10.22059/jis.2022.331981.1044

چکیده

تاریخ اولیۀ خلیج‌فارس در پژوهش‌‌های علمی کنونی بر نقش محوری سیاسی و اقتصادی میان‌رودان و مناسبات آن با دیلمون (بحرین) و مگن (عمان) و ملوخه (درۀ سند) متمرکز است؛ ازاین‌رو جایگاه عیلامیان و سایر ساکنان کرانه‌‌های شمالی در خلیج‌فارس مبهم و نامشخص مانده‌است. پرسشی اساسی که به ذهن می‌‌رسد این است که مردمان مذکور چه نقشی در فعالیت‌‌های ... بیشتر تاریخ اولیۀ خلیج‌فارس در پژوهش‌‌های علمی کنونی بر نقش محوری سیاسی و اقتصادی میان‌رودان و مناسبات آن با دیلمون (بحرین) و مگن (عمان) و ملوخه (درۀ سند) متمرکز است؛ ازاین‌رو جایگاه عیلامیان و سایر ساکنان کرانه‌‌های شمالی در خلیج‌فارس مبهم و نامشخص مانده‌است. پرسشی اساسی که به ذهن می‌‌رسد این است که مردمان مذکور چه نقشی در فعالیت‌‌های دریایی ایفا می‌‌کردند. مقالۀ پیش رو تلاشی برای پاسخ دادن به این پرسش است و در آن به منظور مشخص کردن نقش «اتحادیۀ عیلام» در بازرگانی خلیج‌فارس، بر ضرورت بازنگری در برداشت‏های رایج، از رهگذر بهره‌‌گیری از تحلیل‌‌های تاریخی و یافته‌‌های باستان‌شناختی تأکید شده است. پژوهش حاضر نشان می‌‌دهد که منابع میان‌رودانی فقط منعکس‌کنندۀ بخشی از تاریخ خلیج‌فارس هستند که عمدتاً بر فعالیت‌‌های بازرگانی خود آن‌ها از طریق کرانه‌‌های جنوبی دریا دلالت دارد. باوجوداین، اطلاعات پراکنده‌‌ای که دربارۀ نام‌‌جاهای شرقی از لابه‌‌لای همین منابع به دست می‌‌آید و یافته‌‌های باستان‌‌شناختی مبتنی بر تجزیه و تحلیل مواد معدنی و اشیای ساخته‌شده از سنگ‌‌های نیمه‌قیمتی چون لاجورد و سنگ صابون، به خوبی اهمیت نواحی جنوبی و شرقی ایران را نشان می‌‌دهد. راه‌‌های آبی مبادلات این منابع و کالاها که از شوش و کرانه‌‌های فارس (انشان)، به‌ویژه لیان (بوشهر)، گذر می‌‌کرد، همچون راه‌‌های زمینی تحت تأثیر رقابت‌‌ها و دشمنی سیاسی عیلام و میان‌رودان بوده، ولی در دوره‌‌هایی بسیار پررونق بوده‌است. این دوره‌‌ها از نظر تاریخی با سلسله‌‌های سوکل‌‌مخ‌‌ها و شوتروکی‌‌ها انطباق دارد که دامنۀ روابط عیلامیان به بحرین و عمان نیز گسترش یافته بود؛ بنابراین با وجود ارتباطات قوی سیاسی و اقتصادی قدرت‌‌های میان‌رودانی با کرانه‌‌های جنوبی «دریای پایین»، دسته‌‌بندی قدرت منطقه در این مقاطع به سود عیلامیان تغییر یافت و اکنون می‌‌توان با اطمینان گفت که بازرگانی پرسود دریا نیز آن‌چنان که منابع میان‌رودانی القا می‌‌کنند، در انحصار میان‌رودان نبوده‌است.

مقاله پژوهشی

تداوم و تحوّلِ جای‌نام « کیچ و مکران» در منابع تاریخی و جغرافیاییِ قرن ۷ تا ۱۲ ه.ق: با تأکید بر منابع دوره صفوی

یاسر ملازئی؛ فرج الله احمدی

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 188-196

https://doi.org/10.22059/jis.2022.336917.1075

چکیده

براساس گزارش منابع تاریخی و جغرافیایی، ایالت مکران در جنوب شرق ایران، گسترۀ پهناوری داشت که از شمال تا سیستان، از غرب تا کرمان، از جنوب با دریا، از شرق با حوزۀ سِند پیوند می‌یافت. گستردگی منطقۀ مکران در جنوب شرق ایران و پیوند با دریا و همچنین موقعیت مرزی آن با همسایگان شرقی و جنوبی ایران، زمینۀ ایجاد و توسعۀ شهرها و آبادی‌های متعددی ... بیشتر براساس گزارش منابع تاریخی و جغرافیایی، ایالت مکران در جنوب شرق ایران، گسترۀ پهناوری داشت که از شمال تا سیستان، از غرب تا کرمان، از جنوب با دریا، از شرق با حوزۀ سِند پیوند می‌یافت. گستردگی منطقۀ مکران در جنوب شرق ایران و پیوند با دریا و همچنین موقعیت مرزی آن با همسایگان شرقی و جنوبی ایران، زمینۀ ایجاد و توسعۀ شهرها و آبادی‌های متعددی را در مکران فراهم آورد. یکی از شهرهای‌ تاریخیِ مکران که از منظر سیاسی و همچنین موقعیت ارتباطی، اهمیت و اعتبار داشت، شهر کیچ در مرکز ایالت بود. به اقتباس از نام همین شهر، در بسیاری از متون تاریخی و جغرافیایی قرن هفتم تا دوازدهم، به‌ویژه در منابع دورۀ صفوی، جای‌نامی با عنوان «کیچ و مکران» در جغرافیای ذهنیِ مورخان و جغرافی‌نویسان شکل گرفت. بر همین اساس، چگونگی تداوم و تحول این جای‌نام در منابع تاریخی و جغرافیایی، مسئلۀ پژوهش پیش رو را شکل داده‌است. بازتاب مکرر جای‌نام «کیچ و مکران» در منابع تاریخی و جغرافیاییِ قرن 7 تا 12، به‌ویژه منابع دورۀ صفوی، این سؤال را مطرح می‌سازد که جای‌نام «کیچ و مکران» بر چه گسترۀ جغرافیایی اطلاق شده و بارِ معنایی آن چگونه در منابع تاریخی و جغرافیایی تداوم و تحول پیدا کرده‌است؟ مقالۀ پیش رو با روش توصیف داده‌های تاریخی و جغرافیایی و سپس تحلیل آنان از راه تطبیق و مقایسۀ داده‌های موجود در متون تاریخی، به‌خصوص نسخه‌های خطی، متون جغرافیایی، نقشه‌های تاریخی، سفرنامه‌ها و همچنین چند نمونه مصاحبه با آگاهان محلی، سامان یافته‌است. دستاورد این مقاله نشان می‌دهد که اهمیت سیاسی و ارتباطی شهر کیچ در سده‌های نخستین تا میانۀ اسلامی، این زمینه را فراهم ساخت که برای نخستین بار در گزارش‌های رسمی منابع تاریخی و جغرافیایی قرن 7 و 8، بین نام آن با نام مکران پیوند ایجاد شود و از جای‌نام «کیچ و مکران» به مثابۀ نام دیگر ایالت مکران یاد شود. به اقتباس از این گزارش‌های رسمی، استفاده از جای‌نام «کیچ و مکران» به مثابۀ نام دیگر ایالت مکران، نه‌تنها در منابع قرون بعدی تداوم یافت، بلکه در دورۀ صفوی در کنار این تداوم، تحولی نیز صورت گرفت که بر مبنای آن، این‌ جای‌نام به مثابۀ نام دیگر شهر کیچ شناخته شد.

مقاله پژوهشی

اهمیت مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم در تاریخ شعر آزاد فارسی

مهدی علیائی مقدم

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 189-212

https://doi.org/10.22059/jis.2021.324965.994

چکیده

مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم، نخستین مجموعه از سه مجموعه شعری است که او در دوران کوتاه شاعری خود منتشر کرد. این مجموعه شعر از حیث نوع سطرسازی و پایان‌بندی مصراع‌ها و سطرهای اشعار در تاریخ تحول شعر آزاد فارسی دارای اهمیت بسیار است. پرویز ناتل خانلری درباره مجموعه شعر راز نیمشب معتقد بود که شعر آزاد او متأثر از اشعار بنیان‌گزار شعر ... بیشتر مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم، نخستین مجموعه از سه مجموعه شعری است که او در دوران کوتاه شاعری خود منتشر کرد. این مجموعه شعر از حیث نوع سطرسازی و پایان‌بندی مصراع‌ها و سطرهای اشعار در تاریخ تحول شعر آزاد فارسی دارای اهمیت بسیار است. پرویز ناتل خانلری درباره مجموعه شعر راز نیمشب معتقد بود که شعر آزاد او متأثر از اشعار بنیان‌گزار شعر آزاد انگلیسی والت ویتمن، شاعر آمریکایی سده نوزدهم، است. حال آنکه یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که مقدم در اشعار راز نیمشب بیشتر متأثر از آموزه‌های شاعران آزادسرای انگلیسی در سه دهه نخست سده بیستم است و نوع سطرسازی‌های او در شعر شباهتی با سطرهای والت ویتمن ندارد. کوشش‌های پیش از این مجموعه در ساختمان مصراع اغلب در حدود مصراع‌سازی شعر سنتی فارسی قرار می‌گیرد و تجربه‌های مقدم به-ویژه در این مجموعه راهی را پیش پای شاعران شعر آزاد فارسی قرار داد که هم در شعر آزاد منثور در خور توجه است و هم در شعر آزاد نیمایی. تاکنون محققان بر اهمیت شعر آزاد منثور مقدم بیشتر توجه داشته‌اند و در نظر آنها اشعار موزون یا نیمه‌موزون او در حکم اشعار منثور به شمار آمده‌است. شعر آزاد مقدم پیش از این سابقه‌ای در خور توجه برای کوتاهی و بلندی مصراع شعر فارسی و نیز موسیقی شعر منثور احمد شاملو در نظر گرفته شده‌است. اما در این مقاله برای نخستین بار بر قطعات موزون این مجموعه و اهمیت آن در شکل‌گیری شعر آزاد موزون تمرکز شده‌است. ساختن سطرهایی که وزن در هر یک از آنها به نوعی متفاوت از دیگری است شعر مقدم را به ویژگی چندوزنی متصف کرده‌است و این آزمایش‌ها پس از او در میان شاعران مختلف انواع شعر آزاد به گونه‌های متنوعی پی‌گرفته شده‌است. در برخی از اشعار موزون مقدم سطرسازی‌هایی به چشم می‌خورد که با پیشنهادهای عروضی نیما در پایان-بندی مصراع مطابقت بسیار دارد و از این رو شعر او را باید از منابع مهم نیما در رسیدن به قالب ابداعی وی به شمار آورد.

مقاله پژوهشی

چند واژۀ پهلوی (بررسی چهار واژه از سه متن پهلوی)

محمدحسن جلالیان چالشتری

دوره 12، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 213-223

https://doi.org/10.22059/jis.2022.332305.1045

چکیده

متون فارسی میانه ـ اعم از کتیبه‌‌ها، متون مانوی، زبور، متون پهلوی ـ هنوز حاوی بسیاری از کلمات ناخوانده یا اشتباه‌خوانده‌شده‌است. در این میان، متون فارسی میانۀ زردشتی، به دلیل اشکال‌های عدیدۀ خط پهلوی، بیش از آثار دیگر بازمانده از این زبان، دچار ابهام در قرائت و تعدد و تنوع ترجمه‌‌‌اند. در این نوشتار، یک واژه از زند وندیداد و ... بیشتر

مسئله مرکزیت و استمرار قدرت در حکومت خوارزمشاهیان (628-596 ق)

رسول جعفریان؛ مریم کمالی

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 33-52

https://doi.org/10.22059/jis.2013.36345

چکیده

قلمرو جغرافیایی هر حکومت و انتخاب مرکزیتی مناسب برای آن می‌تواند ضامن استقرار قدرت و تداوم حاکمیت باشد، امری که به نظر می‌رسد در حکومت خوارزمشاهی (628-596 ه. ق) چندان مورد توجه قرار نگرفته است. خوارزمشاهیان که انتظار می‌رفت به یکی از بزرگ‌ترین حکومت‌های تاریخ میانه ایران تبدیل شوند، با شکست از مغولان صحرانشین، جریان تغییرات تاریخ ... بیشتر

از اسکندر گجستک تا اسکندر ذوالقرنین (ارزیابی و تحلیل آشفتگی منابع تاریخی اسکندر مقدونی) بخش دوّم

بهمن فیروزمندی شیره جینی؛ مهدی رهبر؛ مصطفی ده پهلوان

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 65-84

https://doi.org/10.22059/jis.2013.36347

چکیده

بخشی از دوران تاریخی ایران را از لحاظ فرهنگی، عصر یونانی مآبی در بر می گیرد. این عصر با یورش ویرانگر اسکندرـ سردار مقدونی ـ شکل می گیرد. اسکندر در سیر تفسیرهای تاریخی تبدیل به یک شخصیت جهانی می شود که در تاریخ و ادبیات ملل گوناگون به گونه های مختلف در قالب شخصیت های حقیقی و افسانه ای مطرح شده است. منابع تاریخی اسکندر ما را با مجموعه ای ... بیشتر بخشی از دوران تاریخی ایران را از لحاظ فرهنگی، عصر یونانی مآبی در بر می گیرد. این عصر با یورش ویرانگر اسکندرـ سردار مقدونی ـ شکل می گیرد. اسکندر در سیر تفسیرهای تاریخی تبدیل به یک شخصیت جهانی می شود که در تاریخ و ادبیات ملل گوناگون به گونه های مختلف در قالب شخصیت های حقیقی و افسانه ای مطرح شده است. منابع تاریخی اسکندر ما را با مجموعه ای از مشخصات افسانه ای و تاریخی روبرو می سازد که تصویری مبهم و مشوش از اسکندر حقیقی را در ذهن ما متصور می سازد. به منظور درک صحیح و مستند منابع تاریخی اسکندر و نقش آنها در مطالعات تاریخی و باستان شناسی عصر یونانی مآبی (هلنیسم) سعی بر این شد که به ارزیابی و آسیب شناسی شخصیت متغیر اسکندر در پرتو منابع و روایات مورخان غربی و شرقی پرداخته شود.ارزیابی دقیق متون تاریخی غربی و شرقی در دوران قبل از اسلام نشانگر نوع نگاه تعارض آمیز این منابع نسبت به هم دیگر است. به ویژه متون شرقی که شواهدی مستند بر شکل گیری نهضت فکری و مقاومت مذهبی روحانیون و جامعة ایران عصر یونانی مآبی، اشکانی و ساسانی در مقابل سنت های هلنی گری می باشند. بررسی و مطالعة اسکندر نامه ها و منابع دوران اسلامی نیز چگونگی انحراف مورخان و ادیبان مسلمان و ایرانی در تبعیت از تاریخ نویسان و منابع غربی و فقدان آگاهی لازم از منابع شرقی قبل از اسلام را بر ما آشکار می سازد.

خاندان گیلویه و نقش سیاسی- اجتماعی آنان در عصر عباسیان (سده¬های دوّم و سوّم هجری قمری)

کشواد سیاهپور

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 83-103

https://doi.org/10.22059/jis.2012.35224

چکیده

خاندان گیلویه یا به عبارتی خاندان روزبه، از مشهورترین و مؤثرترین خاندان‌های ایرانی فارس در سه سدۀ نخست اسلامی بود که پس از سقوط ساسانیان، علاوه بر درگیری متناوب با اعراب مهاجم و مسلّط، بهتدریج موفق شدند در دستگاه خلافت عباسی نفوذ یابند و نقش بارز خود را در وقایع سیاسی- اجتماعی عصر نشان دهند. گیلویه که از همۀ اعضای خاندان ... بیشتر خاندان گیلویه یا به عبارتی خاندان روزبه، از مشهورترین و مؤثرترین خاندان‌های ایرانی فارس در سه سدۀ نخست اسلامی بود که پس از سقوط ساسانیان، علاوه بر درگیری متناوب با اعراب مهاجم و مسلّط، بهتدریج موفق شدند در دستگاه خلافت عباسی نفوذ یابند و نقش بارز خود را در وقایع سیاسی- اجتماعی عصر نشان دهند. گیلویه که از همۀ اعضای خاندان معروف‌تر و برجستهتر شد، اقتدار و عظمتش به حدی رسید که منطقۀ وسیعی از فارس را تحت حاکمیت خود درآورد، و منطقه به احترام و اشتهار او نام‌گذاری شد. وی که سپاهی آماده و چند هزار نفری داشت، با خاندان ابودلف عجلی عرب، که از قرن دوم هـ ق در بخشی از ایران – خاصه عراق عجم- حضور و سلطه یافته بودند، درگیر و به رغم موفقیت‌های مقطعی و قتل معقل، برادر ابودلف، سرانجام کشته شد. قلمرو گیلویه که ناحیۀ گستردهای از نزدیکی‌های شیراز تا سمیرم، لردگان، ارجان (= بهبهان)، بخشی از کنارههای خلیج فارس، ممسنی و کهگیلویه و بویراحمد بود، قلمرو حکمرانی گیلویه و خاندانش محسوب می‌شد. پس از گیلویه، فرزندانش، خالد و حسن و نوۀ او محمد بن حسن، به گونهای دیگر در دربار خلفای عباسی حضور و نفوذ یافتند و و نقش مهم خاندان را تداوم بخشیدند. در این مقاله که بر مبنای پژوهش کتابخانهای و روش تحقیق تاریخی، توصیف و تحلیل گردیده، به این مسئله پاسخ داده شده، که نقش سیاسی و اجتماعی خاندان گیلویۀ ایرانی در دستگاه خلافت عباسی چگونه بوده است.

بررسی آثار دوران هخامنشی در شهربی لیکیه

علیرضا هژبری نوبری؛ مهسا ویسی؛ سید مهدی موسوی کوهپر؛ جواد نیستانی

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 99-118

https://doi.org/10.22059/jis.2013.36349

چکیده

امپراتوری قدرتمند هخامنشی قلمرو پهناوری را در بر میگرفت که آسیای صغیر امروزی نیز بخشی از آن را تشکیل میداد. آسیای صغیر از جمله مناطقی بود که در دوران کوروش بزرگ و لشگرکشی او به لیدیه تحت حکومت پارسیان درآمد و شهرهای این ناحیه در پی سیاست تقسیم فضایی کشور، به شهربیهای هخامنشی اضافه شدند. اسامی همهی شهربیها در کتیبههای ... بیشتر امپراتوری قدرتمند هخامنشی قلمرو پهناوری را در بر میگرفت که آسیای صغیر امروزی نیز بخشی از آن را تشکیل میداد. آسیای صغیر از جمله مناطقی بود که در دوران کوروش بزرگ و لشگرکشی او به لیدیه تحت حکومت پارسیان درآمد و شهرهای این ناحیه در پی سیاست تقسیم فضایی کشور، به شهربیهای هخامنشی اضافه شدند. اسامی همهی شهربیها در کتیبههای رسمی هخامنشیان نیامده است چرا که شیوه حکومتی هخامنشیان چنین بود که نواحی مفتوحه با حفظ استقلال داخلی تابع حکومت مرکزی بودند و برای احترام به استقلال داخلی این سرزمینها نام آنها در فهرستها نیامده است. لیکیه یکی از این سرزمینهاست که نامش در این فهرستها نیامده اما مورخان یونانی به آن به عنوان شهربی پارسیان اشاره کردهاند. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این مسئله است که چه نوع آثار باستانی در این سرزمین از دوران پارسها برجای مانده است که میتواند ثابت کند لیکیه به راستی یکی از شهربیهای هخامنشیان بوده است؟ آثار و شواهد باستانی بر جای مانده این مسئله را کاملاً تایید میکند. عمدهی آثار فرهنگی و باستانی که از خانتوس، پایتخت لیکیه برجای مانده است نقش برجستههایی است که از نقوش تخت جمشید الگوبرداری شدهاند و حضور هخامنشیان را در این سرزمین اثبات میکنند.

نگاهی به هنر نازک‌کاری چوب در سنندج از دورۀ قاجار تا امروز

محمد ابراهیم زارعی

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 33-51

https://doi.org/10.22059/jis.2014.51697

چکیده

نازک‌کاری از جمله هنرهایی است که وسایل کاربردی و هنری از چوب‌های خوش نقش و رنگ با ظرافت و دقت بالا ساخته می‌شود. شواهد و مدارک نشان می‌دهد که از دورۀ صفوی هنر اُرسی‌سازی و به تبع آن هنر نازک‌کاری در شهر سنندج گسترش یافته است. فعالیت اُرسی‌سازی اکنون به دلایل متعدد، از جمله کمبود استادکار و هزینه‌های بالا، رونق ندارد، امّا هنر نازک‌کاری ... بیشتر

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عیش یا عشق؟(بررسی مهمترین ویژگی‌های عشق در تغزل‌های فرخی سیستانی)

حسین حسن رضایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 تیر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.338533.1086

چکیده

«عشق» یکی از پربسامدترین واژه‌ها، در ادبیات ایران و جهان است؛ از آنجا که بیشتر انسان‌ها، آن را تجربه می‌کنند، یکی از مضامین رایج هنر و ادبیات، عشق است. ادبیات فارسی نیز، از همان آغاز تا به امروز، در قالب‌هایی چون مثنوی، غزل و داستان به توصیفِ عشق پرداخته است. شاعران ایرانی قبل از «غزل»، از «تغزّلِ» قصاید برای بیان ... بیشتر «عشق» یکی از پربسامدترین واژه‌ها، در ادبیات ایران و جهان است؛ از آنجا که بیشتر انسان‌ها، آن را تجربه می‌کنند، یکی از مضامین رایج هنر و ادبیات، عشق است. ادبیات فارسی نیز، از همان آغاز تا به امروز، در قالب‌هایی چون مثنوی، غزل و داستان به توصیفِ عشق پرداخته است. شاعران ایرانی قبل از «غزل»، از «تغزّلِ» قصاید برای بیان عاطفۀ عشق بهره برده‌اند. اگرچه شاعران قصیده‌سرا، در تغزل به موضوعات مختلفی مانند توصیف طبیعت، جوانی، باده و...پرداخته‌اند، اما «عشق» یکی از مهمترین مضامین تغزل، مخصوصا در قصاید فرخی سیستانی است. از میان شاعران سبک خراسانی، فرخی سیستانی، تغزل‌های عاشقانۀ بیشتری دارد، از این رو، بیش از شاعران هم‌عصر خود، به عاشقانه‌سرایی معروف است. با توجه به این عوامل، مقالۀ حاضر می‌کوشد جنبه‌های مختلف عشق، در تغزل‌های فرخی سیستانی را بررسی نماید. ابتدا رابطۀ عشق با ادبیات، جایگاه فرخی در شعر غنایی فارسی و تأثیر ارتباط با دربار و آسیبی که این مسئله بر ساختار شعر عاشقانه فرخی وارد کرده، یعنی ترجیح ممدوح بر معشوق، بیان شده است. سپس «ترک‌نژاد» بودن معشوق و وظیفۀ دوگانۀ او، لشکری و دلبری، بررسی گردیده است. شاهدبازی یا امردبازی و علل آن، موضوع مورد بررسی بعدی است. در ادامه تقلیل عشق در تغزل‌های فرخی به میل جنسی صرف و گاه حتی گرایش آن به سمت برخی انحراف‌های جنسی، همچون اعتیاد جنسی واکاویده شده است. مقاله با ذکر دیگر ویژگی‌های مهم عشق در شعر و عصر فرخی، همچون وقوع‌گویی، نگاه خردگرایانه به عشق، سادگی زبان و اندیشه به پایان می‌رسد. مقالۀ حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است، در پایان نتیجه می‌گیرد که فرخی در تغزل‌هایش، به تأثیر از عوامل شخصی و سیاسی- اجتماعی، همچون داشتن طبع جوان و لذت‌گرا، تنعّم و رفاه اقتصادی، وفور زیبارویان ترک نژاد و «مرسوم بودن» شاهدبازی در آن دوره، بیشتر بیان‌کنندۀ عشق جسمانی، شادکام، برخوردار و مذکر است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

ساختار ارتباط کلامی جامعۀ امروزی ایران

حمید خانیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.342191.1118

چکیده

یک ارتباط مؤثر و مفید نیازمند ساختاری کلامی مناسب است به گونه ای که وجهه مشارکان را تهدید نکند که راهبردهای ادب در تبادلات کلامی برای این است که با حفظ وجهۀ مشارکان ارتباطی مفید و مؤثر برقرار شود؛ اما، برخلاف رویه معمول جهانی که در فرایند دمکراتیزه شدن روابط، گرایش به کاهش و حذف تفاوت سطح مشارکان و برابری و هم سطحی است، در جامعه ... بیشتر یک ارتباط مؤثر و مفید نیازمند ساختاری کلامی مناسب است به گونه ای که وجهه مشارکان را تهدید نکند که راهبردهای ادب در تبادلات کلامی برای این است که با حفظ وجهۀ مشارکان ارتباطی مفید و مؤثر برقرار شود؛ اما، برخلاف رویه معمول جهانی که در فرایند دمکراتیزه شدن روابط، گرایش به کاهش و حذف تفاوت سطح مشارکان و برابری و هم سطحی است، در جامعه امروزی ما ملاحظه می شود که در پاره ای از تعاملات کلامی؛ عناصرکلامی مؤدبانه بیش از حد نیاز و ضرورت به کاررفته است که علاوه بر اینکه به نوعی ناقض اصل کمیت گرایس و تهدید وجهه است، این فرض را هم به ذهن متبادر میکند که به منظور تملق و چاپلوسی است. به هر حال استفاده غیر معمول از عناصر مؤدبانه برای هر منظوری که باشد ساختاری نامناسب است و سخنگویان باید هم آگاه شوند و هم مهارت ارتباط کلامی درست کسب کنند تا در تعاملات کلامی شان درست، سخن گویند و کلامشان تعادل ساختاری داشته باشد ،لذا در این مقاله علاوه بر استناد به نتایج یافته های سایرپژوهشگران این حوزه ، به بررسی مکالمات کتاب«قصه های امیرعلی» پرداخته شده که ضمن یافتن نمونه های مرتبط، و ذکر پاره ای از آن ها در جایگاه مناسب در متن این مقاله، براساس نظریه ادب براون و لوینسون به روش توصیفی ـ تحلیلی برای این پرسش که عبارات مؤدبانه و متملقانه در تبادلات کلامی دارای چه ساختاری هستند؟ و سایر پرسش های محتمل مرتبط با موضع، پاسخ مناسب یافته و را هکارهای جدید ارائه شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

کارنامۀ سنایی‌پژوهی در افغانستان

روح الله هادی؛ محمدسرور مولایی؛ صدیق‌اللّه کلکانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.345059.1126

چکیده

جایگاه سنایی در تاریخ شعر فارسی دری و تغییرهایی که او از لحاظ محتوا به ویژه عرفان، حکمت و پند و اندرز وارد کرد جایگاه ویژه است و به باور سنایی‌شناسان، شعر فارسی در قصیده و غزل تا امروز وامدار سنایی است. به دلایل گوناگون که از مهمترین آن‌ها باید به محدویت چاپ و نبود روش‌های تحقیق اشاره کرد، تا سدۀ چهاردهم به حکیم سنایی در ایران و افغانستان ... بیشتر جایگاه سنایی در تاریخ شعر فارسی دری و تغییرهایی که او از لحاظ محتوا به ویژه عرفان، حکمت و پند و اندرز وارد کرد جایگاه ویژه است و به باور سنایی‌شناسان، شعر فارسی در قصیده و غزل تا امروز وامدار سنایی است. به دلایل گوناگون که از مهمترین آن‌ها باید به محدویت چاپ و نبود روش‌های تحقیق اشاره کرد، تا سدۀ چهاردهم به حکیم سنایی در ایران و افغانستان توجهی که شایستۀ جایگاه او بوده ، نشده است و میراث ادبی‌اش، تنها آثار اوست که به شکل نسخه‌های خطی باقی‌مانده یا اطلاعاتی است که در آثار تاریخی و ادبی نقل شده است. تحقیقات جدی و جدید در بارۀ سنایی باز می‌گردد به دهه‌های اخیر که به ویژه در ایران با تألیفات و پژوهش‌های مستقل و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری، جلوه و رونق بی‌سابقه‌ای یافته است. پژوهش‌های سنایی‌شناسی در افغانستان که پاره‌ای از آن‌ها با آنچه در ایران انجام شده، مشترک است و عرصه های زیر را در بر می گیرد: الف. مقاله های کلی و یا موضوعی در باره سنایی و آثارش ب. تصحیح و چاپ آثار سنایی ج. شرح مثنوی‌های سنایی مانند سیرالعباد و حدیقةالحقیقه د. نقد پژوهش‌های انجام شده در افغانستان و سرزمین‌های دیگر اوج سنایی‌شناسی در افغانستان برگزاری همایش‌ نه‌صدمین سالروز سنایی است که در سال 1356 خ. برگزار شده و در آن تحقیقات ارزشمندی مانند شرح سیرالعباد، تصحیح حدیقه و نوشتن مقاله‌های پژوهشی در مورد سنایی و آثارش انجام شده است. از درخشان‌ترین این پژوهش‌ها مقدمه استاد مجروح است که در مقدمه سیرالعباد آمده است کار ارزشمند دیگر شرح حدود هزار بیت از حدیقه الحقیقه است که به دست استاد عبدالاحد عشرتی صورت پذیرفته است از بهترین کارهاست. آگاهی از پژوهش‌های انجام شده در افغانستان می‌تواند افق بازتری در پیش چشم پژوهشگرانی بگشاید که پس از این به مطالعه سنایی و آثار او می‌پردازند. با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله که برخاسته از رساله دکتری است، کوشیده‌ایم تا با روش مطالعات کتابخانه‌ای، سنایی‌پژوهی در افغانستان را بکاویم و نکات تازه در مورد سنایی، یافته‌های پژوهشگران و مسایل و موضوعات مطرح در مقالات و آثار آنان را شناسایی، نقد و تحلیل کنیم.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

کارکردهای سیاسی و اجتماعی توسعه تلگراف بر اساس تحلیل بودجه آن در دوران پهلوی اول بر پایه اسناد

آذر اردیانیان؛ فواد پورآرین؛ میرهادی حسینی؛ حسین مفتخری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.346065.1137

چکیده

توسعه، تکمیل شبکه تلگراف ازجمله اقدامات اساسی حکومت رضاشاه به‌ منظور تأسیس جامعه‌ای مدرن بود، تلگراف به‌عنوان ابزار ارتباطی پرسرعت از عناصر اصلی مستحکم‌سازی بدنه اقتدار نظامی به شمار می‌رفت که در دوران پرالتهاب ناشی از وقوع دو جنگ جهانی، تأثیر مهمی در تحولات سیاسی، اجتماعی و تاریخی ایران برجای گذاشت زیرا ایران به دلیل قرارگیری ... بیشتر توسعه، تکمیل شبکه تلگراف ازجمله اقدامات اساسی حکومت رضاشاه به‌ منظور تأسیس جامعه‌ای مدرن بود، تلگراف به‌عنوان ابزار ارتباطی پرسرعت از عناصر اصلی مستحکم‌سازی بدنه اقتدار نظامی به شمار می‌رفت که در دوران پرالتهاب ناشی از وقوع دو جنگ جهانی، تأثیر مهمی در تحولات سیاسی، اجتماعی و تاریخی ایران برجای گذاشت زیرا ایران به دلیل قرارگیری در موقعیت خاص جغرافیایی نظر دولت‌های قدرتمند را جهت حفظ منافع خود در خاورمیانه جلب می‌کرد. از این منظر توجه به عنصر ارتباطات در ادامه حیات حاکمیت سیاسی حکومت پهلوی اول بسیار بااهمیت جلوه میکرد. پژوهش حاضر با تکیه ‌بر منابع کتابخانه‌ای و اسناد، به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کلیومتریک درصدد پاسخ به این سؤال است که اثرات توسعه اجتماعی و سیاسی شبکه تلگراف در دوره حکومت پهلوی اول چگونه بوده است؟ آیا بودجه اختصاص‌یافته به این وزارتخانه در راستای توسعه اقتدار نظامی بوده یا خیر؟ یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که تلاش رضاشاه در راستای نوسازی ایران، توسعه شبکه تلگراف را به عنوان ابزاری بسیار کاربردی با خود به همراه داشت همچنین نحوه گسترش خطوط ناشی از شرایط سیاسی بین-المللی بود؛ این شبکه به عنوان یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های گسترش سلطه نظامی در کشور مورد توجه قرار گرفت با این حال بودجه آن طی شانزده سال حاکمیت رضاشاه تغییر زیادی نکرد. اهمیت پژوهش حاضر آنکه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی بر مبنای آمار و ارقام منتشرشده مربوط به بودجه اختصاصی به این وزارتخانه در عصر پهلوی اول در اختیار قرار دهد و زوایای مبهم سیاسی و اجتماعی جامعه را روشن نماید.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

بررسی زبان ادبی و زبان علمی و تاریخی در تاریخ رشیدی و تبیین شاخصه‌های آن‌ها

الهام ترکاشوند؛ علی محمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.348655.1151

چکیده

تاریخ رشیدی، به دورة تیموری تعلق دارد و به قلم میرزاحیدر دوغلات نوشته‌ شده و موضوع آن، تبیین حادثه‌ها و کشمکش‌هایی است که برای برخی از نوادگان چنگیزخان و میرزایان دوغلات، رخ داده و از قلم تاریخ‌نویسان افتاده‌است. میدان این‌کشمکش‌ها، بخش‌هایی از چین امروزی، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، افغانستان و تاجیکستان، است. اهمیت این‌کتاب ... بیشتر تاریخ رشیدی، به دورة تیموری تعلق دارد و به قلم میرزاحیدر دوغلات نوشته‌ شده و موضوع آن، تبیین حادثه‌ها و کشمکش‌هایی است که برای برخی از نوادگان چنگیزخان و میرزایان دوغلات، رخ داده و از قلم تاریخ‌نویسان افتاده‌است. میدان این‌کشمکش‌ها، بخش‌هایی از چین امروزی، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، افغانستان و تاجیکستان، است. اهمیت این‌کتاب در این است که حدود پنج قرن پیش، در کشمیر و بیرون از حوزه‌ی جغرافیایی کشور ایران، به دست یک مغول سواد آموخته، در مکتب هرات، نوشته شده‌‌است. جدای از تاریخ، این کتاب گران‌سنگ را می‌توان از دیدگاه زبان، ادبیات و بلاغت نیز، مورد بررسی قرارداد. دست‌آوردهای این پژوهش، نشان می‌دهد که نویسنده، با بهره‌مندی از صنعت‌های لفظی و معنوی و استفاده از شیوه‌ی خاص زبان روایی، نبوغ خود را در زمینه ادبیات، شکوفا کرده ‌است. او به عنوان یک نویسندة کلاسیک، سعی کرده اثرش را، هم از حیث محتوا و هم از جهت فرم ادبی، خردمندانه و مورد پسند علما و ادبا بنویسد. از این رو، تاریخ رشیدی، حاوی چاشنی‌های ادبی و بلاغی است که در احساسات و عواطف مخاطبان تاثیر شایسته می‌گذارد. در این پژوهش، که به شیوه‌ی کتابخانه‌ای و تبیین و تحلیل محتوا، انجام گرفته، نخست به شناسایی و استخراج بخش‌هایی از متن می‌پردازیم که از نظر زبانی و ادبی برجستگی‌های ویژه‌ای داشته‌است. سپس فراز و فرود بخش‌های دیگر را، از نظر زبان و بلاغت، به شیوه‌ی آماری نشان خواهیم داد تا در نهایت، با رسم نمودار، جلوه‌های متفاوت زبان روایی و بلاغت را، در این‌کتاب، نشان، داده باشیم.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عزاداری اشراف و مردم عادی در سفرنامه نویسان دوره قاجار

عباس میرزایی؛ علی بلوردی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.343207.1124

چکیده

عزاداری و مراسمات مرتبط با محرم در دوره قاجار از جایگاه خاصی برخوردار بوده است به گونه که اقشار جامعه، از طبقات مختلف آن را برگزار می کرده اند. از سوی دیگر دوره قاجار، دوره ای گذار در تاریخ معاصر ایران از سنت به مدرنیته به شمار می آید. جامعه شاهد تغییرات و تحولات جدی است. این دگرگونی در ساحت های مختل جامعه آشکار است. مراسمات محرم نیز از ... بیشتر عزاداری و مراسمات مرتبط با محرم در دوره قاجار از جایگاه خاصی برخوردار بوده است به گونه که اقشار جامعه، از طبقات مختلف آن را برگزار می کرده اند. از سوی دیگر دوره قاجار، دوره ای گذار در تاریخ معاصر ایران از سنت به مدرنیته به شمار می آید. جامعه شاهد تغییرات و تحولات جدی است. این دگرگونی در ساحت های مختل جامعه آشکار است. مراسمات محرم نیز از این تغییرات دور نمانده است به گونه ای که نمی توان نوع نگاه طبقه اشراف و اعیان قاجار با مردم عادی و توده را در این مراسمات یکسان برشمرد. این دو طبقه رفتارهای متفاوتی در برگزاری عزاداری ها داشتند. مکان ها و سبک های عزاداری در کنار ورود تجملات به این مراسمات از بخش هایی است که می توان تفاوت میان این دو طبقه را در آن مشاهده کرد. منابع سفرنامه نویسی، یکی از شاخص ترین دسته منابعی هستند که این تفاوت را به خوبی روایت کرده اند. این مقاله بر اساس گزارش های نگاشته شده در سفرنامه نویسان خارجی دوره قاجار، به بررسی این موضوع پرداخته و تلاش کرده به این سوال پاسخ دهد که بر اساس این سفرنامه ها چه تفاوت هایی میان سنت های عزاداری اشراف و اعیان قاجار از یک سو و مردم عادی از سوی دیگر وجود دارد؟ این فرضیه دنبال شده است طبقه اشراف و اعیان، احتمالا به خاطر دسترسی بیشتر به منابع ثروت، سنت های عزاداری را از نظر تشریفات، تجملات و هزینه ها در سطح متفاوت تری از مردم عادی برگزاری می کرده اند به گونه ای که گویا دو نوع عزاداری در جامعه قاجاری برپا می شده است. از این رو با بررسی بیست و دو سفرنامه، که بر اساس مشاهدات عینی سفرنامه نویسان، تنظیم شده، این نتیجه در دسترس قرار گرفت که طبقه اشراف و اعیان از نظر مکان عزاداری، فرم عزاداری و هزینه های جاری مراسم آدام و رسوم متفاوتی با نحوه برگزاری این مراسمات از سوی مردم عادی داشته اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

گفتمان شریعت و تصوف در ایران عصر صفوی با نگاهی به موش‌وگربه‌نویسی

سیما رحمانی فر؛ حسین قاسمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.348896.1152

چکیده

حکایت موش و گربۀ شیخ بهایی یکی از متون داستانی است که شامل عناصر، مؤلفه‌ها و نیز افکار واندیشه‌هایی است که می‌توان آنرا در ارتباط مستقیم بااوضاع و احوال اجتماعی و فرهنگی زمانۀ پدید آمدن آن، یعنی دورۀ سلطنت شاه‌عباس یکم، وبویژه آرای پدیدآورندۀ آن یعنی شیخ بهایی موردبررسی قرار داد. برهمین اساس سؤالات اصلی پژوهش پیش رو اینست که ازبررسی ... بیشتر حکایت موش و گربۀ شیخ بهایی یکی از متون داستانی است که شامل عناصر، مؤلفه‌ها و نیز افکار واندیشه‌هایی است که می‌توان آنرا در ارتباط مستقیم بااوضاع و احوال اجتماعی و فرهنگی زمانۀ پدید آمدن آن، یعنی دورۀ سلطنت شاه‌عباس یکم، وبویژه آرای پدیدآورندۀ آن یعنی شیخ بهایی موردبررسی قرار داد. برهمین اساس سؤالات اصلی پژوهش پیش رو اینست که ازبررسی تاریخی حکایت مذکور به چه نتایجی دربارۀ جایگاه تصوف در این دوره بویژه در تقابل با شریعت می‌توان دست یافت واینکه متن ادبی چگونه می‌تواند برای انعکاس ایدئولوژی و گفتمان خاص در دوره‌ای، آینگی کند؟ونیزاینکه رویکرد شیخ بهایی درمورد دو طیف اندیشگانی شریعت وتصوف با توجه به جایگاه سیاسی - ‌دینی وی به چه نحو بوده است؟ به‌نظر می‌رسد باتوجه به اوضاع واحوال ایران عصر صفوی وبه‌ویژه دورۀ سلطنت شاه عباس یکم، بتوان چیرگی قطعی نظام فقاهتی(نماد آن گربۀ داستان)بر عناصرصوفی‌گری(نماد آن موش داستان)را در این حکایت یافت واین ادعا را با گفت‌وگوهاوشواهدی که موش و گربه ارائه می‌دهندونیز پایان حکایت به اثبات رساند.درواقع دوران ابتدایی حکومت صفویه رامی‌توان غلبۀ نظام صوفی‌گری، دورۀ تداوم آنرا، تضعیف این نظام ودورۀ سقوط آن را با پیروزی قطعی و نهایی نظام فقهی وبیرون رانده شدن صوفیه وصوفی-گری ازدایرۀ قدرت درنظر گرفت. ضمن اینکه می‌توان تاحدود قابل‌توجهی، موضع شیخ بهایی رادربرابر صوفیه واهل شریعت دراین داستان ردیابی کرد. درواقع شیخ بهایی که ظاهراً میان حقانیت تصوف یاشریعت، درمانده است، درنهایت شریعت یاهمان علم دین رابرمی‌گزیند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

تعامل ادبیات و توسعۀ فضای جغرافیایی (مطالعۀ موردی دورۀ محمود غزنوی، قرن پنجم هجری)

فاطمه معنوی؛ حسین دانا؛ افشین متقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.339522.1094

چکیده

تعامل ادبیات و توسعۀ فضای جغرافیایی (مطالعۀ موردی دورۀ محمود غزنوی، قرن پنجم هجری) چکیده سیر مضامین ادبی در ادوار مختلف شعر فارسی نشان می‌دهد که رابطۀ ادبیات و جامعه، رابطه‌‌ای اجتناب‌ناپذیر است چه آثار ادبی محصولِ محتوای اجتماعی و آیینه‌ای از تفکرات، فرهنگ و آداب و رسوم جامعه است، به‌گونه‌ای که می‌توان برای آنچه که در ادبیات ... بیشتر تعامل ادبیات و توسعۀ فضای جغرافیایی (مطالعۀ موردی دورۀ محمود غزنوی، قرن پنجم هجری) چکیده سیر مضامین ادبی در ادوار مختلف شعر فارسی نشان می‌دهد که رابطۀ ادبیات و جامعه، رابطه‌‌ای اجتناب‌ناپذیر است چه آثار ادبی محصولِ محتوای اجتماعی و آیینه‌ای از تفکرات، فرهنگ و آداب و رسوم جامعه است، به‌گونه‌ای که می‌توان برای آنچه که در ادبیات مطرح است، معادل‌های اجتماعی یافت و نشان داد که ارتباطی دو سویه بین موضوعات ادبی با مسائل اجتماعی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی وجود دارد. برای مثال بازتاب مسائل ژئوپلیتیکیِ متأثر از عصبیت‌های فردی و دینیِ برخاسته از ضرورت‌های سیاسی و حکومتیِ زمانه، در جهت منافع خلفای اسلامی و حکام مستبد حاکم بر ایرانِ بعد از اسلام نشان می‌دهد که شاعران درباری به عنوان یکی از رسانه‌های مهم تبلیغی جامعه، در جهتِ تقویت منافع جریان‌های سیاسی و مذهبی حاکم، به بیان مضامین همسو با گفتمان‌های ابلاغ شده پرداخته‌اند که از جملۀ این مضامین، تشویق پادشاهان به کشورگشایی و حمله به دیگر سرزمین‌ها جهت گسترش آیین اسلام و خلود نام پادشاهان در صفحات تاریخ بوده‌است که در نتیجه، فضای جغرافیایی و به تبع آن، انباشت سرمایه را برای حاکمان وقت به ارمغان می‌آورده است. لذا با نظر به اهمیت این موضوع از لحاظ سیاسی، جغرافیایی و اجتماعی و تجلی آن در نحوۀ تفکر شاعران درباری برآن شدیم تا به بررسی مسئله، از دیدگاه برجسته‌ترین شاعران قرن پنجم هجری و بزرگ کشورگشای آن عصر، محمود غزنوی بپردازیم و در مقام نتیجه‌گیری نشان دهیم که بر اساس روحِ زمانۀ ایران عصر غزنوی شاعران با دیدگاه‌های ایدئولوژیک، رفتار چاپلوسانه و تملق‌گویی گام‌های مهمی در جهت تفکرِ گسترش ارضی، از حیث سیاسی و عقیدتی برداشته‌اند و پادشاه وقت را در اقدام به کشور‌گشایی‌ها و توسعۀ ارضی، از حیث روحی و روانی یاریگر بوده‌اند . گفتنی است پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای انجام گرفته‌است. کلیدواژه: ژئوپلیتیک، فضای حیاتی، محمودغزنوی ، شاعران درباری

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

تاثیر گسترش روابط خارجی بر تحولات فرهنگی کرمانشاهان در دوره قاجار (1285-1210.ش)

شیرزاد احسان خواه؛ منیره کاظمی راشد؛ حسن زندیه؛ منیژه صدری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.347264.1144

چکیده

در دوره ی قاجار به علت ظهور و گسترش سرمایه داری و جهانی شدن اقتصاد، دروازه های مرزی به روی سایر کشورها گشوده شد. در این میان، کرمانشاه به عنوان یکی از مهمترین مسیرها ی مرزی کشور، سهم بسزایی داشت. و در تقابل و تعامل با دولت عثمانی و از آن طریق، در پیوند با سایر کشورهای اروپایی قرار گرفت. ورود نمایندگان کشورهای خارجی (تجار، مستشرقین، مسیونرهای ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

واکاوی مهاجرت پارسیان هند به ایران در دوره پهلوی اول

مهدی اسدی؛ فاطمه کاظمی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.345623.1132

چکیده

با تشدید یافتن ناسیونالیسم پس از جنگ جهانی اول احساسات مشترک میان پارسیان هند و حامیان ناسیونالیسم باستان گرا در ایران شدت یافت. پارسیان هند در نتیجه رشد ناسیونالیسم به سرزمین اجدادی و امکان بازگشت به آن، علاقه‌مند شدند. برای حامیان تجدد و ناسیونالیست باستان‌گرا که به دنبال راهبردهای اصلاح ایران به منظور غلبه بر آنچه آنها به ... بیشتر با تشدید یافتن ناسیونالیسم پس از جنگ جهانی اول احساسات مشترک میان پارسیان هند و حامیان ناسیونالیسم باستان گرا در ایران شدت یافت. پارسیان هند در نتیجه رشد ناسیونالیسم به سرزمین اجدادی و امکان بازگشت به آن، علاقه‌مند شدند. برای حامیان تجدد و ناسیونالیست باستان‌گرا که به دنبال راهبردهای اصلاح ایران به منظور غلبه بر آنچه آنها به عنوان یک دوره طولانی ضعف فرهنگی و اقتصادی سیاسی تصور می‌کردند، رابطه بیشتر با پارسیان هند و کسب حمایت‌های همه جانبه از سوی آنها، می‌توانست نقش مهمی ایفا نماید. دولت پهلوی اول نیز متاثر رویکرد ناسیونالیسم‌‌گرا علاقمند به مهاجرت پارسیان هند به ایران بود و در این زمینه تلاشهای متعددی صورت داد. پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این پرسش اصلی است: رویکرد دولت پهلوی اول و پارسیان هند به مسئله مهاجرت به ایران چه بود؟ یافته‌های پژوهش که بر اساس روش‌های تاریخی و بر اساس رویکرد توصیفی و تبیینی صورت گرفته، نشان می دهد علی رغم تمایلات نخستین برخی از رهبران پارسیان هند و علاقه رضاشاه ، این موضوع به دلیل تضاد با سیاست‌‌های بریتانیا در هندوستان، عدم تحقق عدالت اجتماعی مد نظر پارسیان هند و ساختار دولت مطلقه پهلوی و دوگانگی در میان پارسیان هند به این موضوع، به شکست انجامید.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

بررسی مولفههای ماهیتی و تاریخی پیدایش و گسترش ایرانشناسی ملی

محمد کشاورز

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.344547.1121

چکیده

به مجموعه مطالعات درباره ایران، ایرانشناسی میگویند. علمی که قدمتی چهار سده ای دارد و واضع آن غربیها بوده اند. ایرانشناسی در این چهار قرن از تاسیس اولین مدارس آموزش زبان در کشورهایی مانند فرانسه و انگلیس تا تاسیس رشته ایرانشناسی در دانشگاههای مطرح دنیا تحولات عظیمی را پشت سر گذاشته است.این پژوهش با روش تحقیق تاریخی درصدد پاسخ دادن ... بیشتر به مجموعه مطالعات درباره ایران، ایرانشناسی میگویند. علمی که قدمتی چهار سده ای دارد و واضع آن غربیها بوده اند. ایرانشناسی در این چهار قرن از تاسیس اولین مدارس آموزش زبان در کشورهایی مانند فرانسه و انگلیس تا تاسیس رشته ایرانشناسی در دانشگاههای مطرح دنیا تحولات عظیمی را پشت سر گذاشته است.این پژوهش با روش تحقیق تاریخی درصدد پاسخ دادن به این سوال است که فرایند شکلگیری و پیدایش ایرانشناسی ملی چگونه بوده است؟دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که از سویی سواد ناکافی ایرانشناسان غربی، پروژه ایرانشناسی نفوذ و بیان مغرضانه نتایج تحقیقات توسط خاورشناسان و ایرانشناسان و از سویی دیگر،ارایه علمی به دور از تعصب و جانب‌نگری توسط پژوهشگران ایرانی، خودشناسی در مقابل دیگرشناسی، شناساندن ظرفیتهای فرهنگی و تاریخی ایران به سراسر دنیا، علاقه پژوهشگران به تحقیق درباره ایران، حمایت دولت از پژوهشهای ایرانشناسی سبب شکل گیری «ایرانشناسی ملی» در قرن معاصر شده است. پژوهشگرانی چون علامه قزوینی و پورداود، به عنوان اولین ایرانشناسان ملی، گامهای بسیار مهمی در ترویج علم ایرانشناسی برداشتند. تاسیس کتابخانه پهلوی در دهه 1340ش، نقطه عطفی در مطالعات ایرانشناسی محسوب می شود. ارتباط و همکاری با مراکز ایرانشناسی و خاورشناسی، تشکیل آرشیو و کتابخانه مخصوص ایرانشناسی، سازماندهی کنگره های جهانی ایرانشناسی، پیگیری اطلاعات و انتشارات مراکز جهانی مربوط به فرهنگ ایران و انجام خدماتی درباره فرهنگ و تمدن ایران از مهمترین وظایف ایرانشناسانه این کتابخانه بود. مرحله بعدی گسترش ایرانشناسی در دهه 1380ش، اتفاق افتاد. تاسیس بنیاد ایرانشناسی و راهیابی ایرانشناسی به دانشگاه ها سبب توسعه و گسترش هر چه بیشتر ایرانشناسی ملی گردید.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

تبیین و تحلیل نقش اعداد مقدس در آفرینش آب ها در ایران باستان (مطالعه موردی: اعداد سه و هفت)

حسن آتش آب پرور؛ محمدکریم یوسف جمالی؛ اسماعیل سنگاری؛ شکوه السادات اعرابی هاشمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.349712.1159

چکیده

چگونگی خلقت آغازین جهان و آفرینش عناصر طبیعی و تناسب آن ها با اعداد همواره مورد توجه بشر بوده است.هر چند اسطوره های آفرینش منعکس کننده ذهنیت انسان ابتدایی هستند، اما اغلب ساختاری هدفمند را جستجو می کنند. با اهمیت و نقشی که آب در زندگی دارد و سبب شده تا نقش ویژه ای در باورهای همه ملت ها پیدا کند، گروهی از اقوام قدیم منشاء همۀ آفرینش را ... بیشتر چگونگی خلقت آغازین جهان و آفرینش عناصر طبیعی و تناسب آن ها با اعداد همواره مورد توجه بشر بوده است.هر چند اسطوره های آفرینش منعکس کننده ذهنیت انسان ابتدایی هستند، اما اغلب ساختاری هدفمند را جستجو می کنند. با اهمیت و نقشی که آب در زندگی دارد و سبب شده تا نقش ویژه ای در باورهای همه ملت ها پیدا کند، گروهی از اقوام قدیم منشاء همۀ آفرینش را در آب جستجو می کردند.وجود آب در آغاز آفرینش بر پایۀ متون کهن ایرانی همیشه مورد توجه بوده و در باورمندی ایرانیان باستان، آفرینش آب پس از آسمان صورت می گیرد. در ادیان پیشازردشتی و نیز در دیانت زردشتی، آب همواره مقدس بوده و ایزدبانوان و ایزدانی مأمور محافظت و پاسبانی از آن بودند.در نظام فرهنگی و زیستی آغازین حیات، انسان برای شناخت پدیده های هستی از شیوه های خاصی بهره می گرفت که یکی از آن ها اسطوره است. اسطوره ها جزء اولین استدلال ها و تبیین شناختی بشر اولیه برای مشخص کردن چیستی و جایگاه عناصر دردسترس و ناشناخته طبیعت هستند.این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی نقش اعداد مقدس سه و هفت را در آفرینش آبها مورد مداقه و تحلیل قرار داده و نتایج تحقیق حاکی از آن است که اعداد بر طبیعت تحت امرشان تأثیرمی گذارند و این گونه میان خدا و جهان آفرینش واسطه میشوند.در این بین عدد سه بیشتر معنوی و در باورمندی دینی و امور ایزدی و نیک و عدد هفت بیشتر مادی و گاهاً معنوی در آفرینش این عنصر نقش داشته اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

نقش صنایع دستی بر میزان اشتغال زایی بانوان بلوچ و پیشبرد اقتصاد منطقه (مطالعه موردی: سوزن دوزی شهرستان ایرانشهر)

نگار آویشی؛ زهرا حسین آبادی؛ مرضیه اسفندیاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.349277.1156

چکیده

حرفۀ سوزن دوزی نمایانگر اصالت قوم بلوچ، شناخته شده ترین هنر مردم بلوچستان می باشد. سوزن دوزی در شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان دوخته می شود، اما انتخاب شهرستان ایرانشهر به عنوان شهر ملی سوزن دوزی، اهمیت ویژه ای به سوزن دوزی بلوچ این شهرستان بخشیده است. مشکلاتی مانند انجام سوزن دوزی های بلوچ به دست اتباع خارجه و در خطر بودن اصالت ... بیشتر حرفۀ سوزن دوزی نمایانگر اصالت قوم بلوچ، شناخته شده ترین هنر مردم بلوچستان می باشد. سوزن دوزی در شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان دوخته می شود، اما انتخاب شهرستان ایرانشهر به عنوان شهر ملی سوزن دوزی، اهمیت ویژه ای به سوزن دوزی بلوچ این شهرستان بخشیده است. مشکلاتی مانند انجام سوزن دوزی های بلوچ به دست اتباع خارجه و در خطر بودن اصالت این هنر ارزنده که به عنوان میراث ملی از آن یاد می شود، نگاهی ویژه به این حوزه را می طلبد. آنچه در این تحقیق به‌عنوان هدف موردتوجه قرار گرفته است، مطالعۀ عوامل مؤثر بر اشتغال‌زایی زنان بلوچ در زمینۀ سوزن دوزی و تأثیر آن در پیشبرد اقتصاد منطقه می‌باشد. اطلاعات موردنیاز پژوهش که به روش توصیفی_تحلیلی انجام گرفته، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی و همچنین مشاهده، مصاحبه عمیق و بهره گیری ابزار پرسش‌نامه و بر اساس رویکرد «الماس فرهنگی» ویکتوریا الکساندر شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نمونۀ آماری پژوهش را بانوان سوزن دوز شهرستان ایرانشهر تشکیل داده اند و از نتایج مصاحبه های عمیق با برخی از صاحب نظران حوزه سوزن دوزی در طراحی پرسشنامه و تحلیل نتایج نیز بهره گرفته شده است. پس از تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده می‌توان عواملی همچون اختصاص حقوق ثابت به سوزن دوزان فعال، بهبود پوشش دهی اینترنت در دهستان های شهرستان ایرانشهر و غیره را از جمله عوامل مؤثر بر میزان اشتغال‌زایی سوزن‌دوزی زنان بلوچ در شهرستان ایرانشهر و پیشبرد اقتصاد منطقه نام برد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

تصویرشناسی زنان ایرانی عصر صفوی در سفرنامة رافائل دومان

احسان قبول؛ فرزانه صنیعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.349844.1160

چکیده

سفرنامه‌ها یکی از انواع آثار ادبی – تاریخی به شمار می‌روند که نگاه و نگرش یک ملت را نسبت به ملتی دیگر در موضوعات گوناگون تبیین می‌کند. در این پژوهش برآنیم به بررسی تصویر زنان ایران عصر صفوی در سفرنامة رافائل دومان، کشیش فرانسوی، با عنوان وضع ایران در سال 1660 دست یابیم. در این زمینه دو پرسش اصلی این جستار عبارتند از: دومان چه جنبه‌هایی ... بیشتر سفرنامه‌ها یکی از انواع آثار ادبی – تاریخی به شمار می‌روند که نگاه و نگرش یک ملت را نسبت به ملتی دیگر در موضوعات گوناگون تبیین می‌کند. در این پژوهش برآنیم به بررسی تصویر زنان ایران عصر صفوی در سفرنامة رافائل دومان، کشیش فرانسوی، با عنوان وضع ایران در سال 1660 دست یابیم. در این زمینه دو پرسش اصلی این جستار عبارتند از: دومان چه جنبه‌هایی از زندگی زنان ایرانی را به تصویر کشیده است؟ دلایل نگرش ارزشگذارانة دومان نسبت به زنان ایرانی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها از دانش و روش تصویرشناسی بهره جستیم؛ از این‌رو نخست بر اساس شاخصه‌های موضوعی تصویر زنان را در اثر دومان دسته‌بندی کردیم، شاخصه‌هایی همچون: زنان اقلیت‌های دینی، موقعیت زنان در درون و بیرون منزل، زنان رقاصه، مسائل مربوط به ازدواج و طلاق زنان و چندهمسری در خانواده‌های ایرانی. پس از آن نگرش ارزش‌گذارانة دومان در هر موضوع را نسبت به زنان ایرانی تحلیل و ارزیابی کردیم و در این میان تا حدّی به بررسی چرایی این نگاه و نگرش بر اساس نشانه‌های درون‌متنی و منابع تاریخی عصر صفوی پرداختیم.نتیجة تحقیق این است که غالب تصاویری که دومان از زنان ایرانی ارائه می‌کند بار معنایی منفی دارند. دلیل این نگرش منفی را می‌توان نخست در هدف سفر او، به عنوان یک مبلغ مسیحیت کاتولیک که مسلمانان را از نظر عقیدتی برخطا می‌داند جستجو کرد. خودبرتربینی اروپایی او و فرودست‌دانستن ایرانیان، همچنین عقایدش دربارة زنان درجایگاه یک کشیش کاتولیک نیز در این نگرش موثر هستند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

شکل‌گیری و عملکرد انجمن اسلامیه تبریز در دوران مشروطه (21 محرم-17 رمضان 1326هـ.ق)

نورالدین نعمتی؛ جمال پیره مرد شتربان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.350202.1164

چکیده

جنبش مشروطه یکی از سرنوشت‌سازترین رویدادهای تاریخ ایران به شمار می‌آید. از پیامدهای مشروطیت، شکل‌گیری انجمن‌هایی بود که در مسیر حمایت یا نقد مشروطه گام برمی‌داشتند. «انجمن اسلامیه» تبریز از همین تشکل‌ها بود که در سال 1326ق به کوشش گروهی از روحانیون تبریز، از جمله میرهاشم دَوه‌چی، در مجاورت دروازه «سُرخاب» و کوی «دَوَه‌چی/شتربان» ... بیشتر جنبش مشروطه یکی از سرنوشت‌سازترین رویدادهای تاریخ ایران به شمار می‌آید. از پیامدهای مشروطیت، شکل‌گیری انجمن‌هایی بود که در مسیر حمایت یا نقد مشروطه گام برمی‌داشتند. «انجمن اسلامیه» تبریز از همین تشکل‌ها بود که در سال 1326ق به کوشش گروهی از روحانیون تبریز، از جمله میرهاشم دَوه‌چی، در مجاورت دروازه «سُرخاب» و کوی «دَوَه‌چی/شتربان» شکل گرفت و با بمباران مجلس شورای ملی به دست محمدعلی‌شاه، به تشکّل حامی حکومت در تبریز تبدیل شد. به‌رغم اهمیت موضوع، تاکنون پژوهش مستقلی راجع به انجمن اسلامیه نوشته نشده و نوشتار حاضر در پی آن است تا بخشی از خلاء علمی موجود را پر کند. علاوه بر این، پژوهش پیش‌رو با نقد نگاه غالب به تاریخ مشروطه ایران، تلاش کرده است تا رویکرد نوینی را به انجمن‌های منتقد مشروطه، به ویژه انجمن اسلامیه، اتخاذ کند که مبتنی بر بازبینی منابع است.تأسیس، تداوم و انحلال انجمن اسلامیه تبریز این پرسش را پدید می‌آورد که انجمن مزبور چگونه و با چه انگیزه‌ای شکل گرفت و چه نقشی را در تحولات تبریز ایفاء کرد؟ در این پژوهش تلاش شده است تا با رویکردی توصیفی-تحلیلی و بهره‌گیری از روش پژوهش کیفی، به پرسش فوق پاسخ داده شود. ‌فرضیه پژوهش حاضر مبتنی بر این است که انجمن اسلامیه تبریز که از بستر انگیزه‌های دینی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی «بانیان اسلامیه» شکل‌ گرفته بود، در ابتدای استبداد صغیر، به کانون پشتیبانی از محمدعلی‌شاه در تبریز تبدیل شد، اما تضارب آرای بانیان اسلامیه در کنار مقاومت مردم تبریز و بدگمانی آنان به نیروهای حکومتی، زمینه انحلال آن را فراهم کرد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

گونه‌‌های حس‌‌آمیزی در غزلیات حافظ

علی‌اصغر اسکندری؛ میلاد موحدی راد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.351078.1169

چکیده

حس‌آمیزی نوعی هنجارگریزی معنایی است که با شکستن نظام معمولی واژه‌ها و ایجاد مفهوم خلاف عادت، باعث ایجاد لذت ادبی در مخاطب می‌شود. در این شیوه از نگارش، شاعر با شگردِ زبانیِ شکستنِ ساختارِ سطحیِ الفاظ و نه ساختار عمیق و ژرف آن‌ها، نظام رایج ذهنی خواننده یا شنونده را درهم می‌شکند و با آفرینش تصویری بکر و تازه، موجب شگفتی مخاطب می‌شود. ... بیشتر حس‌آمیزی نوعی هنجارگریزی معنایی است که با شکستن نظام معمولی واژه‌ها و ایجاد مفهوم خلاف عادت، باعث ایجاد لذت ادبی در مخاطب می‌شود. در این شیوه از نگارش، شاعر با شگردِ زبانیِ شکستنِ ساختارِ سطحیِ الفاظ و نه ساختار عمیق و ژرف آن‌ها، نظام رایج ذهنی خواننده یا شنونده را درهم می‌شکند و با آفرینش تصویری بکر و تازه، موجب شگفتی مخاطب می‌شود. در این جُستار، نگارندگان با الهام از مکتبِ زبان‌شناختیِ تحلیلیِ لیکاف و جانسون، به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، گونه‌های حس‌آمیزی را در غزلیات حافظ بررسی کرده‌اند. نوشتار پیش رو نشان از آن دارد که حس‌آمیزی در سروده‌های حافظ، افزون بر انواع مختلف حسی آن، بر مفاهیم مختلف و متفاوت معنایی دلالت دارد. از شیوه‌های جالب توجه در اشعار حافظ، تأکید بر نوع خاصی از حواس در حس‌آمیزی و انتقال معنا از حوزۀ مبدأ به حوزه‌های مختلف از مقاصد معنایی است. حافظ با انتخاب این گونه از حس‌آمیزی، سبب افزایش بافت بلاغی و هنری کلام شده و به‌منظور ارتقا بخشیدن به شأن و مرتبۀ امور محسوس و پیوند جهان ذهنی و عینی، به حس‌آمیزی عینی ـ انتزاعی توجه ویژه‌‌ای داشته‌است. گفتنی است در شعر حافظ، حس چشایی بیش از سایر حواس به کار گرفته شده‌ که این علاوه بر ایجاد حس تجربۀ قبلی در مخاطب، به کمک بازی‌های زبانی حافظ هم آمده‌است. حافظ ازآنجاکه از صنایع لفظی و معنوی به کمال در شعر خود بهره برده‌است، از لفظ «شیرین» علاوه بر ایجاد چشیدن و تحریک بزاق دهان، به فکر ایجاد تناسب معنایی و ایهام در شعر خود است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

پراکنش جغرافیایی و نحوه مقابله با باد سموم در تاریخ ایران دوره اسلامی

محمد علی پرغو؛ جواد علیپور سیلاب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 بهمن 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2023.352531.1173

چکیده

یکی از موضوعات جالب و مغفول در مطالعات تاریخ اجتماعی ایران، نحوه مقابله با چالش‌های طبیعی و اقلیمی از جمله بادهای گرم یا سرد است. نمونه مهم این بادها با عنوان باد سموم در منابع مختلف مورد اشاره مورخین، جغرافیدانان و طبیبان بوده است از این رو پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که «باد سموم» چه ویژگی‌هایی داشت و مقابله ... بیشتر یکی از موضوعات جالب و مغفول در مطالعات تاریخ اجتماعی ایران، نحوه مقابله با چالش‌های طبیعی و اقلیمی از جمله بادهای گرم یا سرد است. نمونه مهم این بادها با عنوان باد سموم در منابع مختلف مورد اشاره مورخین، جغرافیدانان و طبیبان بوده است از این رو پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که «باد سموم» چه ویژگی‌هایی داشت و مقابله با آن در نظام طب ایرانی به چه صورتی عملی می‌شد؟ مقاله حاضر در گام اول به بررسی پراکنش جغرافیایی و تاریخچه و در گام دوم به تبیین رویکرد شناختی و رفتاری طبیبان در مقابله با باد سموم و عوارض حاصل از آن پرداخته است. یافته‌های پژوهش حاضر بر اساس رویکرد توصیفی تحلیلی بیانگر آن است که باد سموم به‌عنوان یک چالش اقلیمی، در دوره‌های مختلف تاریخی و در مناطق مختلف جغرافیایی موردتوجه بود. منطقه جغرافیایی وزش این باد در ایران بیشتر شامل مناطق جنوبی (شرقی - غربی) و دوره زمانی وزش آن از اواخر بهار تا اواخر تابستان بوده است. به لحاظ کیفی، شاخصه اصلی باد سموم، گرمی و خشکی بود. وزش این باد حیات انسان، زیست گیاهی و جانوری منطقه را با مشکلاتی روبرو می‌کرد. مواجهه با باد سموم، موجب بروز عوارض بدنی مهلکی در بدن فرد می‌شد که طبیبان با عنوان «سموم زدگی» از آن یاد کرده‌اند. تدابیر پیشگیرانه جهت مقابله با گرما و باد سموم و انواع روش‌های درمانی برای رفع عوارض حاصل از رویارویی با این باد، توسط طبیبان در چارچوب طب اخلاطی ارائه شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

تصحیح ابیاتی از مثنوی سلسلة‌الذّهب جامی

حسینعلی رحیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 بهمن 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2022.339249.1089

چکیده

مهم‌ترین اثر جامی، شاعر و عارف نامدار قرن نهم هجری قمری هفت ‌اورنگ است که شامل هفت مثنویِ سلسلة‌ الذهب، سلامان و ابسال، تحفة‌ الاحرار، سبحة ‌الابرار، یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون و خردنامۀ اسکندری است. سلسلة ‌الذهب در بحر خفیف سروده شده و موضوع آن مباحث عالی عرفانی و اخلاقی است. جامی این مثنوی را در سه دفتر و به ‌شیوۀ حدیقه ‌الحقیقه ... بیشتر مهم‌ترین اثر جامی، شاعر و عارف نامدار قرن نهم هجری قمری هفت ‌اورنگ است که شامل هفت مثنویِ سلسلة‌ الذهب، سلامان و ابسال، تحفة‌ الاحرار، سبحة ‌الابرار، یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون و خردنامۀ اسکندری است. سلسلة ‌الذهب در بحر خفیف سروده شده و موضوع آن مباحث عالی عرفانی و اخلاقی است. جامی این مثنوی را در سه دفتر و به ‌شیوۀ حدیقه ‌الحقیقه سنایی و جام جم اوحدی سروده است. سلسلة ‌الذهب تا کنون چند بار منتشر شده است که از میان آن‌ها دو چاپِ مرتضی مدرس گیلانی و مؤسسۀ میراث مکتوب بیشتر از بقیه در دسترس و محل مراجعه محققان است. در این دو چاپ، به‌رغم تلاش‌های درخور تقدیر مصححان و استفاده آن‌ها از نسخه‌های متعدد هفت اورنگ، شوربختانه هنوز با تصحیحی منقّح از این اثر روبه‌رو نیستیم و بدخوانی‌های فراوانی در این چاپ‌ها دیده می‌شود. هر دو چاپ در تشخیص و ضبط صورت درست متن اشکالاتی دارند. در این نوشتار ضبط تعدادی از ابیات که در هر دو چاپ اشکال دارد بررسی و تصحیح شده است. متن و شماره بیت و صفحه براساس تصحیح موسسه میراث مکتوب ارائه و با منابع دیگر مقابه شده است. این منابع شامل چاپ مرتضی مدرس گیلانی، مقاله‌ای از هادی خدیور و چندین دست‌نویس کهن سلسلةالذهب جامی است. گرچه به خطاهایی از هر دو چاپ مدرس گیلانی و میراث مکتوب اشاره شده است اما در بخش اصلی مقاله بیت‌هایی انتخاب شد که هم در چاپ مدرس و هم در تصحیح میراث مکتوب نادرست است و هادی خدیور هم یا در مقاله نیاورده و یا صورت صحیحی را ارائه نکرده است. اگر صورت صحیح در یکی از این سه منبع وجود داشت به آن نپرداختیم مگر در موارد خاصی که ضرورتی وجود داشت. در تصحیح این ابیات هم نکات نسخه‌شناختی و هم تناسب‌های معنایی، سبکی، زبانی و متن‌شناختی جامی لحاظ شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

بازخوانی آراء اندیشمندان مسلمان در سیاستگذاری عمومی معماری ایرانی اسلامی؛ مورد مطالعه فارابی

مجید احمد پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 بهمن 1401

https://doi.org/10.22059/jis.2023.354007.1178

چکیده

تحقیق حاضر درصدد «بازخوانی آراء اندیشمندان مسلمان معطوف به سیاستگذاری عمومی حوزه معماری ایرانی اسلامی با تاکید بر منظومه فکری فارابی» به عنوان اندیشمند برجسته مسلمان است. سئوال اصلی آن است که «آراء اندیشمندان مسلمان به طور عام و فارابی به طور خاص، چه ظرفیتی را برای صورتبندی سیاستگذاری عمومی عرصه معماری اسلامی ایرانی در ... بیشتر تحقیق حاضر درصدد «بازخوانی آراء اندیشمندان مسلمان معطوف به سیاستگذاری عمومی حوزه معماری ایرانی اسلامی با تاکید بر منظومه فکری فارابی» به عنوان اندیشمند برجسته مسلمان است. سئوال اصلی آن است که «آراء اندیشمندان مسلمان به طور عام و فارابی به طور خاص، چه ظرفیتی را برای صورتبندی سیاستگذاری عمومی عرصه معماری اسلامی ایرانی در اختیار مجموعه حکمرانی کشور قرار می‌دهد؟» برای پاسخ به این سئوال، با استفاده از «روش تحلیل محتوای اسنادی» به آراء این دست از اندیشمندان مراجعه و پاسخ‌های آنها دسته‌بندی و ارائه می‌گردد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از منظر اندیشمندان مسلمان به جهت تؤامانی نظر و عمل در مواجهه تدبیری با مسائل حیات جمعی، ضروری می‌نماید سیاستگذاری عمومی به مثابه ابزار تدبیرگر حکمرانی جامعه بر ظرفیت‌های معرفتی ناظر به واقعیت زیست انسانی بنا گردد که ثمره آن سوق دادن حیات جمعی به سوی نمونه ایده‌آل مبتنی بر نظام ارزشی باشد. خطوط کلی افق جایگزین برای نظریه‌های سیاستگذارانه حوزه معماری در جامعه ایرانی از برآیندهای چنین آرائی محسوب می‌گردد؛ لذا شکل گیری فهم صحیح از مسئله در بافتی از نظر و عمل، نگرش یکپارچه و کلان به معماری اسلامی ایرانی، پشتیبانی و حمایت در اجرای سیاست‌های عمومی و نظارت بر اجرای صحیح را می‌توان از اهم ظرافیت‌های اندیشه‌ای اندیشمندان مسلمان برای صورتبندی سیاستگذاری عمومی در عرصه معماری اسلامی ایرانی تلقی کرد.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	12
تعداد شماره‌ها	22
تعداد مقالات	199
تعداد نویسندگان	310
تعداد مشاهده مقاله	319,664
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	207,157
نسبت مشاهده بر مقاله	1606.35
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1040.99
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,169
تعداد مقالات رد شده	908
درصد عدم پذیرش	78
تعداد مقالات پذیرفته شده	78
درصد پذیرش	7
زمان پذیرش (روز)	131
تعداد پایگاه های نمایه شده	12
تعداد داوران	654

تعداد دوره‌ها	12
تعداد شماره‌ها	22
تعداد مقالات	199
تعداد نویسندگان	310
تعداد مشاهده مقاله	319,664
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	207,157
نسبت مشاهده بر مقاله	1606.35
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1040.99
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,169
تعداد مقالات رد شده	908
درصد عدم پذیرش	78
تعداد مقالات پذیرفته شده	78
درصد پذیرش	7
زمان پذیرش (روز)	131
تعداد پایگاه های نمایه شده	12
تعداد داوران	654

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1391)

دوره 1 (1390)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان