نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه طاهرخانی ¹
• حیدر ولی زاده ²

¹ استادیار، گروه فلسفه سیاسی، پژوهشکده اندیشه سیاسی، انقلاب و تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران، ایران.

² دانش آموخته دکتری علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

هدف از نگارش این مقاله، بررسی سازو کارهای زبانی موجود در گفتمان شیعی است که موجب بازیابی و احیای مفهوم "ایران" در عصر صفویه شد. اهمیت پرداختن به این مفهوم از آن جهت است که بسیاری از مناسبات و روابط سیاسی-اجتماعی، شیوه های تولید قدرت، نحوه شکل گیری هویت ایرانی-اسلامی و نیز نحوه ساخت دولت متمرکز شیعی را در لایه های زیرین معنایی خود مستتر دارد. یکی از متون مهم این دوره که به سبک سیاستنامه در سال 1402ه.ش نگاشته و به شاه عباس دوم تقدیم شده است کتاب روضه الانوار اثر ملا محمد باقر سبزواری است. این کتاب با کاربست مکرر واژه ایران، نمونه مناسبی برای بررسی نحوه امتزاج گفتمانی ایران و تشیع به مثابه دو رکن هویتی ایران معاصر است. با خوانش این متن مطابق با رهیافت تاریخ مفهومی رایان کوزلک و روش تاریخی- گفتمانی روث ووداک، نتایج ذیل حاصل شد: مفهوم ایران به گسترده ترین صورت معنایی و تاریخی در این متن مورد اشاره و استفاده واقع شده است و کلیه ظرفیت های گفتمانی و معنایی موجود درآن شامل صور اسطوره ای، جغرافیایی، دینی و فرهنگی برای تولید قدرت سیاسی دولت فراگیر و نوظهور صفویه به کار گرفته شده است و کلیه سطوح و لایه های معنایی تاریخی این مفهوم در این متن، احضار گشته اند. به واقع، تشیع به مثابه محملی برای بروز و ظهور این فراگیری و کل نگری عمل نموده است و از سویی یک سطح معنایی نو که همان تشیع است نیز به آن افزوده گردیده است. به دیگر سخن تشیع محملی برای ظهور مجدد ایران در دو صورت عینی و ذهنی دولت متمرکز شیعی و مفهومی تاریخی فرهنگی بازیابی شده تبدیل گشت.

کلیدواژه‌ها

• "
• صفویه"
• ایران"
• گفتمان"
• شیعه"
• ، "
• روضه الانوار"

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

The conceptual image of Iran in the Shiite discourse of the Safavid era (with emphasis on reciting Roza Al-Anwar Mullah Muhammad Baqer Sabzevari)

نویسندگان [English]

• Fatemeh Taherkhani ¹
• heydar valizadeh ²

¹ Assistant Professor, Department of Political Philosophy, Institute of Political Thought, Revolution and Islamic Civilization, Institute of Human Sciences, Tehran, Iran.

² Graduated with a PhD in Political Science from the Institute of Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

The purpose of writing this article is to investigate the language mechanisms in the Shiite discourse that led to the recovery and revival of the concept of "Iran" in the Safavid era.The importance of dealing with this concept is because many social-political relations and relationships, ways of power generation, how to form the Iranian-Islamic identity, and how to build a centralized Shiite government are hidden in its underlying layers of meaning. One of the important texts of this period, which was written in the style of a political book in the year 1402 AH and was dedicated to Shah Abbas II, is the book Roza Al-Anwar by Mullah Mohammad Baqer Sabzevari.This book, with its frequent use of the word Iran, is a good example for examining the way Iran and Shiism are discursively blended as two pillars of identity in contemporary Iran. By reading this text in accordance with Ryan Kozlak's conceptual history approach and Ruth Wodak's historical-discursive method, the following results were obtained:The concept of Iran has been mentioned and used in the widest semantic and historical form in this text, and all the discursive and semantic capacities available in it, including mythological, geographical, religious and cultural forms, have been used to produce the political power of the all-embracing and emerging Safavid state. and all levels and layers of historical meaning of this concept have been summoned in this text.

کلیدواژه‌ها [English]

• "
• Safawiyya"
• Iran"
• Govtman"
• Shia"
• , "
• Rouzeh Al-Anwar"