نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• اسماعیل شراهی

اداره کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی

چکیده

بنای قلعه دختر دژی کوهستانی در 25 کیلومتری جنوب غرب ساوه در بالای کوهی منفرد از رشته کوه هِندِس واقع است. در پژوهش‌های انجام شده درباره‌ شکل‌گیری این بنا و کارکرد آن نظرات متفاوتی ارائه شده است. برخی از پژوهشگران ساخت قلعه را مربوط به دوره ساسانی و کارکرد آنرا معبد آناهیتا دانسته و برخی دیگر آنرا دژی مربوط به دوره اسلامی و مرتبط با فرقه اسماعیلیان معرفی کرده‌اند. عدم ارائه مستندات معتبر از سوی پژوهشگران ، این سوال را مطرح کرده که قلعه دختر بعنوان بنائی عظیم و با شکوه که در بستر جغرافیایی و تاریخی ساوه شکل گرفته، چه کارکردی داشته و در چه زمانی شکل گرفته است؟ بطور قطع پرداختن به این موضوع جدای از ارائه پیشنهاداتی برای تاریخگذاری و کارکرد قلعه دختر بطور خاص، در حوزه پژوهش‌های معماری یا باستان‌شناسی دوره‌ی اسلامی بویژه قلعه‌ها، چالش‌هایی را مطرح می‌سازد که در آینده پرداختن جامع بدان از طرف پژوهشگران امر ضرورت خواهد یافت. در این مقاله فرض بر آن قرار گرفته که قلعه دختر یک قلعه اسماعیلیه و کارکرد آن نیز بر اساس استفاده پیروان و یا آن فرقه بوده است. روش انجام این پژوهش تاریخی – تحلیلی است که مبتنی بر بررسی‌های میدانی و شواهد معماری،کاوش‌های میدانی باستان‌شناسی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای است. مطالعات و بررسی های بعمل آمده قلعه دختر را در پیوند با سایر قلعه های اسماعیلیه ایران دانسته و سده های 5 تا 7 ه.ق را بعنوان دوره شکل گیری و استفاده از آن قلعه در خدمت فرقه اسماعیلیه پیشنهاد داده است.

کلیدواژه‌ها

• قلعه دختر
• ساوه
• ایران مرکزی
• اسماعیلیان
• قلاع کوهستانی

موضوعات

• باستان شناسی

عنوان مقاله [English]

A proposal to determine the function and dating of Qal-e Dokhtar Save

نویسنده [English]

• Ismail Sharahi

Cultural heritage of Markazi province

چکیده [English]

The building of Qale Dokhtar (Qiz Qala, Qazqaleh) is a mountain fortress located 25 kilometers southwest of Saveh on top of a single mountain in the Hendes mountain range. Different opinions have been presented in the researches about the formation of this building and its function. Some researchers have considered the construction of Qale Dokhtar to be related to the Sassanid period and its function as Anahita Temple, and others have identified it as a fortress related to the middle centuries of the Islamic period and related to the Ismailid sect. The lack of reliable documents and evidence from the researchers in presenting the two mentioned functions has raised the question of what was the function of Qale Dokhtar as a huge and magnificent building that was formed in the geographical and historical background of Saveh and when was it formed? Certainly, addressing this issue apart from providing suggestions for the dating and function of Qala Dokhtar in particular, in the field of architectural or archeological researches of the Islamic period, especially castles, raises challenges that will be necessary to be comprehensively addressed by researchers in the future. In this article, it is assumed that QaLE Dokhtar is an Ismailid castle and its function was based on the use of the followers of that sect. The method of conducting this research is historical-analytical which is based on field investigations and architectural evidence, archeological field excavations and the use of library resources. The conducted studies and researches have considered the Qale Dokhtar in connection with other Ismailid castles in Iran and suggested the 5th to 7th centuries AH as the period of formation and use of that castle in the service of the Ismailid sect.Qale Dokhtar, as one of the important castles, played a role in the creation of the network of castles and fortifications of the Ismailid sect in Central Iran and is considered one of the main castles.

کلیدواژه‌ها [English]

• ًQale Dokhtar
• Saveh
• Central Iran
• Ismailian
• mountain castles