نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مینا صفا

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و زبان های خارجه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش در حکمت خسروانی یا حکمت ایران باستان که شامل همه‌ی مفاهیم فرهنگی می‌شود، راهی برای شناخت درست‌تر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی از سده‌های دوم هجری به بعد است که بخشی قابل توجه از آن را فلسفه و بخشی دیگر را اساطیر عرفانی تشکیل میدهد. در حقیقت حکمت ایران چکیده مکاتب فکری، دینی و جهانبینی اقوام ایرانی است که قرن‏ها در ایران پیش و پس از اسلام به رشد و بالندگی خود ادامه داد. شیخ شهاب‏الدین سهروردی از این حکمت به عنوان "حکمت اشراق/ خسروانی" یاد می‏کند. فلاسفه و حکمای ایرانی بسیاری در بستر فکری و فرهنگی ایران رشد نمودند و از بحر حکمت و فلسفه شرق و غرب بهره بردند. یکی از این حکما ناصرخسرو قبادیانی، داعی و حجت اسماعیلی در قرن 5 ه.ق است. تاکنون آثار او با دیدگاه غربی خوانده و میراث فلسفه یونان در آنها جستجو و بازنمود شده‏اند، اما در این پژوهش با طرح پرسش‏هایی بنیادین، همانند رابطۀ ناصر خسرو با جهان باستانی ایران چیست؟ آیا ناصر خسرو از میراث فلسفه ایرانی/حکمت خسروانی بهره جسته و تأثیر پذیرفته است؟ این تأثیر تا چه میزان بود؟ به بررسی نقش و جایگاه حکمت ایرانی/خسروانی در ساختار فکری و حکمت ناصرخسرو پرداختیم و با تأکید بر جایگاه عقل و اختیار در ساختار فکری ناصرخسرو، شاخصه‏های اصلی حکمت خسروانی و حکمت ناصرخسرو پیرامون عقل و اختیار مقایسه و تفسیر و تحلیل نمودیم.

کلیدواژه‌ها

• ناصرخسرو قبادیانی
• حکمت خسروانی
• اسماعیلیه
• عقل
• خرد
• جبر و اختیار

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

"Nasser Khosrow Qabadiani's intellectual interaction with the legacy of Iranian/ Khusrawani wisdom; a case study of wisdom and discretion"

نویسنده [English]

• Mina Safa

Department of History, Faculty of Literature and Foreign Languages, Allamah Tabataba'i University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The study of Khusrawani wisdom, also known as the wisdom of ancient Iran, encompasses all cultural conceptions. It serves as a means to gain a more accurate understanding of Islamic-Iranian culture, tracing back to the second century of the Hijra. This culture predominantly consists of mystical mythology and philosophy. Iranian wisdom summarizes the various schools of thought, religions, and worldviews of the Iranian peoples. These traditions evolved in Iran for centuries both before and after the advent of Islam. Sheikh Shahab al-Din Suhrawardi referred to this wisdom as "Eshraq/Khusrawani wisdom." Iranian philosophers and sages emerged within Iran's rich intellectual and cultural milieu, drawing from the vast seas of wisdom and philosophy from both the East and the West. Among these sages was Nasser Khosrow Qubadiani, an Ismaili Da'i and Hujjat in the 5th century AH. While previous analyses of his works have been approached from a Western perspective, focusing on the influence of Greek philosophy, this research delves into fundamental questions. It explores Nasser Khosrow's relationship with the ancient world of Iran and whether he drew from the legacy of Iranian philosophy/Khusrawani wisdom, and to what extent. Nasser Khosrow's impact on Iranian culture and literature, spanning both ancient and Islamic eras, can be divided into two main aspects. In the first part, Nasser Khosrow was influenced by the heritage of ancient Iranian culture. This influence is evident in his references to figures like Zoroaster, Avesta, Zand, and Pazand, as well as mentioning great kings such as Anusharvan and Sam in his Diwan. The second part reveals Nasser Khosrow's assimilation of the culture of the Abbasid era, including its writers and poets. This article investigates the role and significance of Iranian/Khusrawani wisdom in Nasser Khosrow's intellectual framework. By highlighting the importance of reason and authority in his intellectual structure, it compares, interprets, and analyzes the key aspects of Khusrawani wisdom and Nasser Khosrow's wisdom concerning reason and authority.

کلیدواژه‌ها [English]

• Nasser Khosrow Qubadiani
• Hikmat-i Khusrawani
• Ismailia
• intellect
• wisdom
• determinism and free will