نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نیلوفر موسوی ¹
• حسن زندیه ²
• امیرتیمور رفیعی ³
• حمیدرضا صفاکیش ⁴

¹ دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.

² دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³ دانشیار گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

⁴ استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

باور به احکام نجومی و تأثیر اجرام سماوی بر زندگی انسان، از کهن‌ترین باورهای ایرانیان است. این اعتقاد، نه تنها بخش مهمی از فرهنگ عامه بوده؛ بلکه در سطوح مختلف حکومتی، همواره نفوذ و گسترش بسیاری داشت. استفاده از احکام نجوم در لشکرکشی‌، عقد پیمان‌، جنگ‌وصلح، جلوس به تخت شاهی، شکار، سفر، خرید، تجارت، تعلیم‌وتعلم، دعا، درمان بیماری‌، ازدواج، و... تنها نمونه‌هایی از تأثیر این باور در وجوه مختلف زندگی سیاسی و اجتماعی مردم در عصر قاجاریه بود. باور به میمنت و خوش‌یمنی و یا نحوست و بدیمنی برخی از روزها، بخش مهمی از اعتقاد به تأثیر افلاک بود؛ که به مرور با پاره‌ای از احکام دینی نیز، درهم آمیخته بود. چنین اعتقادی، تصمیم‌گیری‌ها، عملکردها و دانشی مطابق با گفتمان سنتی جامعه در موضوع احکام نجومی پدید آورد که در شقوق مختلف حیات سیاسی و اجتماعی خود را نمایان می‌کرد. از این‌رو، پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این پرسش است که پایه‌های اجتماعی ـ سیاسی باور به سعدونحس ایام در این دوره چه بوده و این مسئله چه پیامدهایی بر زندگی سیاسی و اجتماعی ایرانیان عصر قاجاری داشت؟  این پژوهش، با روش‌شناسی ساختمندگرا در دو سطح کنش و ساختار به توصیف، تحلیل و تببین گفتمان مسلط سنتی جامعه در موضوع سعدونحس ایام و پیامدهای آن از دیدگاه پارادایم خرافات می‌‌پردازد. بر اساس یافته­های تحقیق، عوامل روان شناسی چون ترس، تسلیم پذیری و تقدیرگرایی  در کنار جهل علمی و مقاومت در برابر اندیشه‌های جدید، فقدان  نظام آموزشی متشکل، خدمات درمان عمومی و دولتی، نابسامانی‌های سیاسی، قحطی و مشکلات اقتصادی، استبداد، ظلم‌وستم و جایگاه نازل زنان در این دوره، منجر به رواج و گسترش باور به سعدونحس ایام شده و تعیین اوقات نیک‌وبد در تقویم­ های این دوره، نقش مؤثری در گسترش، تداوم و تداول چنین باوری داشت. 

کلیدواژه‌ها

• سعد
• نحس
• احکام نجوم
• خرافات
• قاجاریه

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Reasons for believing in good and bad times in the Qajar era and its political and social consequences

نویسندگان [English]

• nilofar mosavi ¹
• Hassan Zandiyeh ²
• amirtymour rafiei ³
• hamidreza safakish ⁴

¹ phd student in history Mahallat branch، Islamic Azad University، Mahallat, Iran

² Assosiate professor Department of History Faculty of Litreture And Humanities، University of Tehran،Tehran، Iran.

³ Assosiate Professor، Department of History، Mahallat Branch, Islamic Azad University، Mahalat, ، Iran.

⁴ Assistant Professor، Department of History، Faculty of Literature and Humanities, Central Tehran Branch، Islamic Azad University، Tehran, Iran.

چکیده [English]

The Belief in astronomical laws and the influence of heavenly objects on human life is the Iranian’s oldest beliefs.various aspects of political life and the society of the people in Qajar era are such as ,Using the rules of astrology in campaigns, making treaties, war and peace, sitting on the royal throne, hunting, traveling, shopping, trading, education, prayer, treatment of diseases, marriage, etc. Believing in the auspiciousness and bad luck of days was an important part of their beliefs and the effects of heavens. Such a belief created decisions, actions and knowledge in accordance with the traditional discourse of the society on the subject of astronomical rulings.Therefore, the current research tries to answer this question, what were the socio-political foundations of the belief in good and bad luck from a historical perspective in this period, and what consequences did this issue have on the political and social life of Iranians during the Qajar era? This research has described, analysed and explained the traditional dominant discourse of the society with the constructivist methodology on the two levels of action and structure on the subject of good and bad luck  days and its consequences from the view of superstition paradigm. Based on research findings, psychological factors such as fear, The oppression and low status of women in this period had led to the spread of the belief in the  bad themes, and the determination of good times in the calendars of this period played an effective role in the continuation and spread of this belief.

کلیدواژه‌ها [English]

• good
• (bad) luck
• Astrological rules
• Superstitions
• Qajar