نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• اسماعیل علی‌پور

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، خراسان شمالی، ایران

چکیده

گزارش سفرنامه های اروپاییان از ایران، یکی از ناب ترین منابع پژوهشی در زمینة ایران شناسی است، زیرا می تواند روشن گر گوشه هایی از فرهنگِ ایرانی باشد که ممکن است مورّخان ایرانی سهواً یا عمداً نادیده گرفته  باشند، با وجود این، محتمل است که این آثار آمیخته با بزرگ نمایی، کلی گویی، تعمیم های نابه جا و گرایش های جانبدارانۀ سیاسی باشد. هدفِ پژوهش حاضر، بررسی انتقادیِ بازنمایی فرهنگ ایرانی در سفرنامۀ فراسوی دریای خزر نوشتۀ آرتور کریستن سن ، مستشرق و اسطوره شناس دانمارکی، است. این مقاله با روشِ توصیفی  تحلیلی و بر مبنای رویکرد «تصویرشناسی»  به بررسی این سفرنامه می پردازد. تصویرشناسی یکی از رویکردهای مطالعات ادبیات تطبیقی است که تصویر «خودی» را از چشم انداز «دیگری» یا بالعکس بررسی می کند و هدفِ غایی آن تبیین چرایی و چگونگی این انعکاس فرهنگی است. همچنین این رویکرد، بینارشته ای است و با حوزة مطالعات فرهنگی، مرتبط می باشد. پرسش اصلی پژوهشِ حاضر این است که چرا و به چه دلایلی جلوه های مشخصی از فرهنگ و ادبیات ایرانی، مقارن سفر نویسنده به ایران در اواخر عهد قاجار، نمود بیشتری در این سفرنامه داشته   است؟ نتایج به دست آمده نشان می دهد که کریستن سن دیدگاهی اروپامحور دارد و برداشت های وی برآیندِ استنتاج های استقرائی، انگاره های کلیشه ای و گرایش های سیاسی است که با برجسته سازیِ ابعاد منفیِ فرهنگِ فردی و اقلیمیِ بخش های محدودی از ایران می کوشد آن ها را به مجموعة فرهنگ ایرانی تعمیم می دهد.

کلیدواژه‌ها

• ایران‌شناسی
• فرهنگ ایرانی
• دورة قاجار
• سفرنامه فراسوی دریای خزر
• تصویرشناسی
• کریستن‌سن

موضوعات

• ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Imagology of Iranian Culture in the travelogue Beyond the Caspian Sea

نویسنده [English]

• Esmaeil Alipoor

Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Bojnord University, North Khorasan, Iran

چکیده [English]

European travelogues about Iran are invaluable sources for Iranian Studies, offering insights into aspects of Iranian culture often overlooked or ignored by Iranian historians. However, these works may include exaggerations, subjective opinions, inappropriate generalizations, and biased political perspectives. This study critically examines the portrayal of Iranian culture in Beyond the Caspian Sea by Arthur Christensen, a Danish orientalist and mythologist. Using a descriptive  analytical approach grounded in imagology, the article explores the travelogue’s depiction of Iranian culture. Imagology, a comparative literature method, investigates the representation of the “self” through the “other” or vice versa, aiming to understand the reasons and mechanisms behind such cultural reflections. As an interdisciplinary approach, imagology intersects with cultural studies. The central question is why certain manifestations of Iranian culture and literature, observed during Christensen’s journey at the end of the Qajar era, gain prominence in the travelogue. Findings reveal that Christensen’s perspective is Eurocentric, shaped by inductive reasoning, stereotypes, and political biases. By emphasizing negative aspects of specific individual and environmental elements, he attempts to generalize them to the entirety of Iranian culture. This study underscores the importance of critically analyzing travelogues to better understand embedded biases and cultural reflections. It highlights the need for caution when approaching such sources, considering the influence of the author’s background, motivations, and perspectives. Ultimately, while Beyond the Caspian Sea offers valuable insights into Iranian culture, its potential biases necessitate a critical approach

کلیدواژه‌ها [English]

• Iranian Studies
• Iranian culture
• Qajar era
• travelogue beyond the Caspian Sea
• Imagology
• Arthur Christensen