نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول؛ دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانش آموخته دکتری، تاریخ ایران بعد از اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

10.22059/jis.2023.358615.1199

چکیده

یکی از طریقت ­های صوفیانه در اسلام، طریقت قادریه است که بنیان گذار آن را شیخ عبدالقادر گیلانی(متوفی 561ه.ق) دانسته ­اند. طریقت قادریه در قرون هفتم و هشتم هجری، در عراق و سپس هند و شامات و شمال آفریقا گسترش یافت . از قرن نهم هجری بتدریج در کردستان نیز پیروانی پیدا کرد. از آن پس در قرون بعدی روز به روز بر تعداد پیروان این طریقت در کردستان عراق و ایران افزده شد. به ­طوری که امروز این طریقت پیروانی در این مناطق دارند. بررسی چگونگی و علل گسترش طریقت قادریه در کردستان موضوع بحث این پژوهش است. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و درصدد پاسخ به این سؤال است که چه عواملی موجبات گسترش طریقت قادریه در کردستان را فراهم ساخته ­اند؟ یافته­ های پژوهش نشان می دهد که: عوامل متعددی برای گسترش طریقت قادریه در کردستان وجود داشته است از جمله: فعالیت ­های فرهنگی مشایخ قادریه، خلأ قدرت محلی در کردستان، سفرهای متعدد شیوخ به مناطق گوناگون و تبلیغ طریقت قادریه بین مردم، تعامل با حاکمان محلی و یا با دولت عثمانی در گسترش این طریقت در کردستان تأثیرگذار بوده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Factors behind the spread of the Qadiriyya sect in Kurdistan

نویسندگان [English]

  • Nasser Sedqhi 1
  • Vali Dinparast 2
  • Razwan Arif Abbas 3

1 Associate Professor. Department of History, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of tabriz, tabriz, Iran

2 Associate Professor. Department of History, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of tabriz, tabriz, Iran

3 PhD graduate in history. Department of History, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of tabriz, tabriz, Iran.

چکیده [English]

One of the Sufi order in Islam is the Qadiriyya sect, whose founder is Sheikh Abdul Qadir Gilani (died 561 AH). In the seventh and eighth centuries, the Qadiriyya sect spread in Iraq, then India, the Levant, and North Africa. It gradually gained followers in Kurdistan from the 9th century of Hijri. Since then, in the following centuries, the number of followers of this Order increased day by day in Kurdistan, Iraq and Iran. So that today this sect has followers in these regions, the investigation of how and the causes of the spread of the Qadiriyya sect in Kurdistan is the subject of this research. The method of conducting this research is descriptive-analytical and it seeks to answer the question that what factors have caused the expansion of Qadiriyya sect in Kurdistan? The findings of his study show that there are several factors for the expansion of the Qadiriyya sect in Kurdistan, including things such as: the cultural activities of the Qadiriyya Spirtual Leaders, the local power vacuum in Kurdistan, the numerous trips of the sheikhs to various regions and the propagation of the Qadiriyya sect among the people. Interaction with local rulers or with the Ottoman government was effective in spreading this religion in Kurdistan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdistan
  • Sufism
  • Qadiriyya Order
  • Sheikh Abdul Qadir Gilani
  • Spirtual Leaders
منابع
منابع فارسی
ابریشمی، عبدالله (1385). هویت تاریخی و مشکلات کنونی مردم کرد. تهران: آناو
ادموندز، سیسیل.جی (1367). کردها، ترک ها، عرب ها. ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: روزبهان.
اولسن، رابرت (1377).  قیام شیخ سعید پیران (کردستان – 1925). ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه.
تابانی، حبیب الله (1380). وحدت قومی کُرد و ماد منشأ، نژاد و تاریخ تمدن کردستان. تهران: گستره.
خیریه، بهروز (1400). کردستان و عرفان، بررسی تاریخچه طریقت‌های قادری و نقشبندی در کردستان.  چاپ اول، تهران: پرهیب
دهقان، علی (1348). سرزمین زردشت: اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی رضائیه. تهران: ابن سینا.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1362).  دنباله جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
روحانی، کمال (1385). تاریخ جامع تصوف کردستان. پیرانشهر: نشر سامرند
سلطانی، محمد علی (1374). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. به مقدمه عبدالحسین نوایی،  ج 9، تهران: سها
سنندجی، شکرالله (1375). تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان. تهران: امیر کبیر.
شاکلی، فرهاد (1389). شیوخ نقشبندیه اورامان و میراث خادیه-مجددیه در کردستان. نقشبندیه در آسیای غربی و مرکزی، زیر نظر الیزابت اوزدالگا، فترجمه فهیمه ابراهیمی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام
صادقی، سید علی اشرف(1380). خورشید عرفان، پیر گیلان. تهران: انتشارات منوچهری.
طالبانی، مکرم (2001). شیخ رضا طالبانی، زندگی، آموزش، افکار و باورهای شعری. هولیر:آراس
عظیمی، کیومرث و دیگران(1393). «طریقت های صوفیه، عامل همگرایی کردها بع تشیع در کردستان». پژوهش های تاریخی، سال پنجاهم، دوره جدید، سال ششم، زمستان 1393، صص42-17
مصطفایی، عزیز؛ منصوری مقدم، منصور (1399). «مردم‌شناسی طریقت قادریه در منطقه هورامان استان کردستان». دوره 17، شماره 31، پیاپی 31،  صص 274-301.
منابع عربی
الریشلانی، معروف (1283). مناقب الساده البرزنجیه. چاپ دوم، اربیل: مطبعه الجمهوریه.
بندیه، هنری (2001).  رحله الی کردستان فی بلاد ما بین انهرین. ترجمه دکتر یوسف حبی، چاپ اول، اربیل: مطبعه الجمهوریه، ص 49
تاذفی حنبلی، محمد بن یحیی (1380). قلائد الجواهر فی مناقب تاج الولیاء و معدن الأصفیا و سلطان الأولیا. مترجم احمد حواری نسب، تهران: دانشگاه تهران.
خطار محمد، یوسف (2001). الموسوعه الیوسفیه  فی بیان ادله الصوفیه. دمشق: مطبعه النضر.
العمری، محمد الطاهر (1925). تاریخ مقدرات العراق السیاسه. ج 3، بغداد: بی تا
العزاوی، عباس (1973).  مولانا خالد نقشبندی. مجله انجمن دانایی کُرد، العد 1، 1973م، ص 710-715.
فتوحی، (2021). التصوف فی الطریقه العلیه القادریه الکسنزانیه. بی جا: بی تا.
الگورانی، علی سید (1929). من عمان الی العمادیه او جوله فی کردستان الجنوبیه. مصر: مطبعه السعاده،
موصلی، منذر (1995). عرب و اکراد. دمشق: فی دارالعلم
مدرس، عبدالکریم (1995). اسناد الاعلام انی حضر سید الانام. بغداد: دارالحریه.
معروف جیاووک، بوتان (1987). النفحات الکسنزانیه. بغداد: مطبعه اسعد.
نیکتین، واسیلی (1368). الاکراد، بیروت: دار الروائع، بی تا
 
 
منابع کُردی
بیلاف به رزنجی، عبدولره‌حمان (2001).  شیخ عبدولقادری گیلانی، ژیان و به رهه‌م. هه‌ولیر: موکریانی.
توکلی، محمد رئوف (1381).  میژوی تصوف له کوردستان. هه‌ولیر: ده‌سگای ئاراس
حلمی، رفیق(1356).  یادداشت. بغداد: روشنبیری و لاوان.
خال، شیخ محمد (1378). ژیان‌نامه‌ی شیخ معروف نودهی. سلیمانیه: ده‌سگای روشنبیری.
کریس کوچرا (2004).  کورد له سه‌ده‌ی نوزده و بیست، ترجمه حه‌مه که‌ریم عارف. سلیمانیه: مطبعه شوان.
موده رس، عبدالکریم (1389). بنه ماله‌ی زانیاران (خاندان دانایان). بغداد: شفیق
هه‌ورامانی، محه‌مه‌د ئه‌مین (1380). میژوی هه‌ورامان. تهران: بلخ