نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مجید سروند ¹
• محمدجعفر جامه بزرگی ²

¹ دانشگاه تهران

² موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

در باور آرامش دوستدار، سیطره و چیرگیِ همیشگیِ فرهنگِ دینی، وضعیتی را پدید می‌آورد که پیامدِ آن چیزی جز رکودِ فرهنگی و ناممکن بودنِ استقلال، خودبنیادی،‌ فردیت، سوژگی، و مقاومتِ آدمی نخواهد بود. لذا، دوستدار با طرحِ مفهوم فرهنگ دینی، در مسیری گام می‌نهد که هیچ راه بُرون‌رفتی را از آن نمی‌توان تصوّر کرد. در این تصویر، فرهنگ امری به خود بسته، ایستا، همگن، و یکپارچه است که هیچ‌گونه پویایی در آن وجود نداشته و فردْ مضمحل در آن بوده و از نوآوری، کنشگری، و ایجاد دگرگونی ناتوان است. مقاله حاضر به دو پرسش اساسی پرداخته است؛ نخست اینکه فرهنگِ دینی در انگارة دوستدار چه اقتضائات و پیامدهای هویتی را در پی داشته است؟ پرسش دیگر اینکه آیا در رویکرد داریوش شایگان درباره ارتباط متقابل فرهنگ‌ها، نسبتِ غرب و شرق، و پیوند سنّت، تجدّد، و پُست‌مدرنیسم، می‌توان پاسخ‌هایی به بُن‌بست‌های دوستدار یافت؟ فرضیه مقاله این است که، نتیجۀ رویکردِ دوستدار را می‌توان بحران هویتی یا حتّی «بی‌هویتی» در پروژة فکری وی قلمداد نمود. همچنین به نظر می‌رسد طرح فکری شایگانِ متأخّر، ظرفیت عبور از چنین بُن‌بست فرهنگی و هویتی را دارد. شایگان با عطف توجه به دنیای با هستی‌شناسی ریزوم‌وار و درهم-شکسته تلاش می کند نشان دهد در روزگار کنونی، هیچ فرهنگی به تنهایی پاسخگوی نیازهای انسان امروزی نیست و بنابراین انسان معاصر از آگاهی چندپاره برخوردار بوده و دیگر موجودی تک‌هویتی نیست، بلکه چندهویتی است و از این توانایی برخوردار است که از یک فضای فرهنگی ـشیوه‌ای از هستی و سطحی از آگاهیـ به فضای فرهنگی دیگر

کلیدواژه‌ها

• شایگان
• دوستدار
• فرهنگ دینی
• امتناع هویتی
• سوژۀ مهاجرِ سیّار
• انسان متجدّدِ معنوی

عنوان مقاله [English]

Examining Dariush Shaygan's point of view in facing the problem of "identity refusal" of Iranian culture In the thought of Aramesh Dustdar

نویسندگان [English]

• majid sarvand ¹
• Mohammadjafar Jameh bozorgi ²

¹ University of Tehran

² Iranian Research Institute of Philosophy

چکیده [English]

In the belief of Aramesh Dustdar the dominance of religious culture creates a situation that will result in nothing but cultural stagnation and the impossibility of independence, self-foundation, individuality, subjectivity, and human resistance. Therefore, with the concept of religious culture, Doustdar steps in a path from which no way out can be imagined. In this image, culture is a self-contained, static, homogeneous, and integrated thing that does not have any dynamism in it, and the person is stuck in it and is incapable of innovation, activism, and transformation. This article addresses two basic questions; First of all, what identity requirements and consequences has religious culture brought about in the image of a Dustdar? Another question is whether in Dariush Shaygan's approach about the interrelationship of cultures, the relationship between the West and the East, and the connection between tradition, innovation, and postmodernism, can we find answers to the dead ends of Dustdar? The hypothesis of the article is that the result of Dousdar's approach can be considered an identity crisis or even "non-identity" in his intellectual project. It also seems that the intellectual plan of the late Shaygan has the capacity to overcome such a cultural and identity deadlock. By paying attention to a world with a rhizome-like and broken ontology, Shaygan tries to show that in today's times, no single culture alone can meet the needs of modern man, and therefore contemporary man has a fragmented consciousness and is no longer a single-identity being. Rather, it is multi-identity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Shaygan
• Doosdar
• religious culture
• refusal of identity
• mobile migrant subject
• spiritual renewal man