مقاله پژوهشی
ثمین اسپرغم؛ ابوالقاسم قوام؛ سمیرا بامشکی
دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 1-19
چکیده
در قصه‌های پریان، بارداری‌ها و زایش‌ها نیز همچون دیگر رخدادها و عناصر این‌گونۀ ادبی، صورت‌هایی دگرگونه و فراطبیعی دارند. در این مقاله، انواع بارداری‌ها و زایش‌های فراطبیعی در قصه‌های پریان ایرانی بررسی می‌شود. سپس به کمک روش اسطورهشناسی ساختگرای کلود لوی استروس، به تحلیل ساختاری و تطبیقی این قصه‌ها با اساطیر ایرانی و نیز ...
بیشتر
در قصه‌های پریان، بارداری‌ها و زایش‌ها نیز همچون دیگر رخدادها و عناصر این‌گونۀ ادبی، صورت‌هایی دگرگونه و فراطبیعی دارند. در این مقاله، انواع بارداری‌ها و زایش‌های فراطبیعی در قصه‌های پریان ایرانی بررسی می‌شود. سپس به کمک روش اسطورهشناسی ساختگرای کلود لوی استروس، به تحلیل ساختاری و تطبیقی این قصه‌ها با اساطیر ایرانی و نیز اسطوره‌های دو سرزمین هم‌جوار یعنی هند و بین‌النهرین پرداخته خواهد شد که پیوندهای فرهنگی و تاریخی با ایران دارند و بدین ترتیب شباهت‌های ساختاری بارداری و زایش در قصه‌های پریان ایرانی با این اسطوره‌ها نشان داده خواهد شد. سرانجام با توجه به اسطوره‌بن‌های مشترک این روایات، الگوی ساختاری این روایت‌ها معین می‌شود و با توجه به نشانه‌ها و نمادهای موجود در روایات، نقد و تحلیل میگردد. بررسی تطبیقی این قصه‌ها و اساطیر نشان می‌دهد که اشکال غیرمعمول بارداری و زایش در قصه‌های مورد بحث در اصل صورت‌هایی اسطوره‌ای هستند که در گذر زمان تغییر شکل داده و به صورت‌هایی مختلف در قصه‌های پریان نمود یافته‌اند. این روایت‌ها تقابل دو مفهوم ناباروری (بارخواهی) در برابر بارآوری و عالم طبیعی در برابر عالم فراطبیعی و کوشش برای حل آنها را نشان می‌دهند. در این روایت‌ها، تقابل غالباً به یاری عناصر واسطۀ فراطبیعی مرتفع می‌شود. این گونه بارداری‌ها و زایش‌های غیرمعمول مختص قهرمانان قصه‌هاست و ایشان را از آغاز آفرینششان به عوالم دیگر متصل میکند و سیمای ابرانسانی و خصلت‌های قهرمانی ایشان را از همان لحظۀ بسته شدن نطفه‌شان آشکار می‌نماید تا ممتاز بودن آنها و جهانشان را از دیگر انسان‌ها آشکارتر سازد.
مقاله پژوهشی
بهروز افخمی؛ زینب خسروی
چکیده
باغ ایرانی از مهمترین پدیدههای فرهنگی ایران است. بر پایۀ اسناد تاریخی و شواهد باستانشناسی نخستین باغهای ایرانی در دورۀ هخامنشی ساخته شدهاند. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که باغ ایرانی، به عنوان یکی از خصوصیات فرهنگ ایرانی، چه معنا و مفاهیم اجتماعی و فرهنگی را بازنمایی میکند؟ چارچوب نظری پژوهش بر اساس ...
بیشتر
باغ ایرانی از مهمترین پدیدههای فرهنگی ایران است. بر پایۀ اسناد تاریخی و شواهد باستانشناسی نخستین باغهای ایرانی در دورۀ هخامنشی ساخته شدهاند. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که باغ ایرانی، به عنوان یکی از خصوصیات فرهنگ ایرانی، چه معنا و مفاهیم اجتماعی و فرهنگی را بازنمایی میکند؟ چارچوب نظری پژوهش بر اساس نظریة هتروتوپیای فوکو نهاده شده و کوشش شده است که کارکردهای چندگانة باغ ایرانی تبیین شود. باغ ایرانی معنا و کارکردی چندگانه داشته است. نخستین اینها مرتبط است با رفع محدودیت انسان و تسلط فرهنگ زیستی بر جغرافیای ایران که در قالب منظرسازی باغ نمایان می‌شود؛ دومین اینها مرتبط است با بهرهبرداری نهاد سیاسی از باغ یا نمادهای باغ ایرانی در جهت معنادهی به فضای باغ به منظور نمایش قدرت و مشروعیت؛ و سومین هماهنگی، یکپارچگی و نظم پدیدههای طبیعی است. نظم باغ ایرانی به انسان آرامش و احتمالاً حس نزدیکی و ارتباط با خداوند را میداده است. کارکردهای چندگانه و متراکم باغ ایرانی وارد ناخودآگاه جمعی ایرانیان شده و در فرهنگ ایرانی، باغ به مکان مرکزی تبدیل شده و به همین جهت در دورههای مختلف تاریخی ساخت آن تداوم یافته است.
مقاله پژوهشی
حمیدرضا پیغمبری
چکیده
تمرکز مطالعات تاریخی دربارۀ دورۀ پرتلاطم و کمتر شناخته‌شدۀ حاکمیت مقدونیان در ایران عمدتاً بر مناطقی چون پارس و پارت بوده و اوضاع مناطق دیگر از جمله ماد مبهم و ناشناخته مانده است. این در حالی است که سرزمین ماد همواره یکی از بخشهای مهم در قلمروهای پادشاهی ایران باستان بوده است. این مقاله تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که این منطقه ...
بیشتر
تمرکز مطالعات تاریخی دربارۀ دورۀ پرتلاطم و کمتر شناخته‌شدۀ حاکمیت مقدونیان در ایران عمدتاً بر مناطقی چون پارس و پارت بوده و اوضاع مناطق دیگر از جمله ماد مبهم و ناشناخته مانده است. این در حالی است که سرزمین ماد همواره یکی از بخشهای مهم در قلمروهای پادشاهی ایران باستان بوده است. این مقاله تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که این منطقه چه نقشی در تحولات دورۀ مورد نظر ایفا کرده است. بررسی منابع تاریخی و مدارک و شواهد باستانشناختی و تحلیل استعداد بالای اقتصادی و جغرافیایی ماد نشاندهندة استمرار جایگاه اداری این سرزمین در دورۀ اسکندر و جانشینانش در ایران است. با اینکه ماد کوچک (آذربایجان) بهسرعت حکومتی مستقل یافت، اما ماد بزرگ مورد توجه دولت مرکزی مقدونی قرار گرفت و همدان پایتخت ساتراپهای علیا به شمار میرفت. با این حال، در این دوره تحولات بزرگ و تأثیرگذاری، مانند قیام برای کسب استقلال به رهبری بارواکس مادی و شورشهای بزرگ ساتراپهای مقدونی، در این شهر رخ داد و سرانجام با همکاری اشکانیان در اخراج سلوکیان از ایران نقشی اساسی ایفا کرد. بنابراین، به نظر می‌رسد که برداشت رایج از جریان استقلال ایران در این دوره نیاز به بازبینی داشته باشد.
مقاله پژوهشی
پدرام جم
چکیده
حقوق خصوصی زرتشتیان دورة ساسانی که در مادیان هزار دادستان منعکس شده دو نوع پایندانی (ضمانت) را بازمی‌شناسد: پایندانی به خواسته (pāyandānīh pad xwāstag) و پایندانی به تن (pāyandānīh pad tan). مورد نخست که با ضمانه بالشیء/ ضمانه بالمال در فقه اسلامی قابل مقایسه است ابهام کمتری دارد، اما مورد دوم به دلیل فرمول‌بندی ظاهراً پیچیده و تا حدی به سبب زمینة ...
بیشتر
حقوق خصوصی زرتشتیان دورة ساسانی که در مادیان هزار دادستان منعکس شده دو نوع پایندانی (ضمانت) را بازمی‌شناسد: پایندانی به خواسته (pāyandānīh pad xwāstag) و پایندانی به تن (pāyandānīh pad tan). مورد نخست که با ضمانه بالشیء/ ضمانه بالمال در فقه اسلامی قابل مقایسه است ابهام کمتری دارد، اما مورد دوم به دلیل فرمول‌بندی ظاهراً پیچیده و تا حدی به سبب زمینة حقوقی کمتر شناختهشدة آن، تا کنون به درستی شناسایی و بررسی نشده و ارتباط عناصر آن مبهم باقی مانده است. برداشت ناصحیح و ترجمههای نادرست این موارد به برابرانگاریهای واژگانی همچون tan/برده انجامیده و نتایج حقوقی اشتباهی همچون فرض بردگی در اثر بدهکاری در حقوق زرتشتی ساسانی را پدید آورده است. مقایسة این موارد با نوعی از ضمانت در فقه اسلامی که ضمانه بالنفس نامیده می‌شود و فرمول‌بندی و زمینة معنایی و حقوقی آن نیز بهخوبی شناخته شده، حل معمای آنها را ممکن میکند. این مقاله قرابت این موارد حقوق زرتشتی ساسانی با موارد مشابه در فقه اسلامی را نشان می‌دهد.
مقاله پژوهشی
شاهرخ رزمجو
چکیده
پیکرک گلی کوچکی از یک سوارکار در مجموعۀ موزۀ هنر متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود که از قبرس به دست آمده است. این سوارکار پوشش پارسی دارد و به نظر می‌رسد یک شخصیت پارسی را با نشانه‌ها و ویژگی‌های ایرانی دورۀ هخامنشی نشان می‌دهد. جزئیات پیکرک را می‌توان با آثار مشابه مقایسه کرد و کاربری‌هایی برای آن پیشنهاد داد. با توجه به شیوۀ ...
بیشتر
پیکرک گلی کوچکی از یک سوارکار در مجموعۀ موزۀ هنر متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود که از قبرس به دست آمده است. این سوارکار پوشش پارسی دارد و به نظر می‌رسد یک شخصیت پارسی را با نشانه‌ها و ویژگی‌های ایرانی دورۀ هخامنشی نشان می‌دهد. جزئیات پیکرک را می‌توان با آثار مشابه مقایسه کرد و کاربری‌هایی برای آن پیشنهاد داد. با توجه به شیوۀ ساخت پیکرک که به شیوۀ هنر هلنیستی ساخته شده، می‌توان دریافت که تاریخ ساخت آن مربوط به دوران پس از هخامنشیان است. وجود ویژگیها و عناصر هخامنشی و ایرانی در این پیکرک میتواند نشاندهندۀ حضور ایرانیان در ساختار اجتماعی و مناسبات فرهنگی منطقه پس از فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی باشد و، از سوی دیگر، گویای تدوام حضور فرهنگی ایرانیان در قرن سوم پیش از میلاد در قبرس است. با توجه به شواهد اندکی که از این دوران در دست است، وجود چنین نمونههایی میتواند اهمیت بسیار داشته باشد.
مقاله پژوهشی
آیدا شاهنیانس؛ محمد زیار
چکیده
تعهد به معنای عهده‌دار شدن است. نویسنده عهده‌دار بیان حقیقت است. علاوه بر این، نویسنده و فیلسوف متعهد خیال‌پرداز نیز نیست. او نباید خود را دانای کل بداند و فیالمثل با ادیان یا دین خاصی دشمنی بورزد. در تاریخ ادبیات فرانسه، منتسکیو نویسنده و فیلسوف بنام و طلایه‌دار قرن هجدهم میلادی است، اما در آثار او تحریفاتی هست، زیرا منعکس‌کنندة ...
بیشتر
تعهد به معنای عهده‌دار شدن است. نویسنده عهده‌دار بیان حقیقت است. علاوه بر این، نویسنده و فیلسوف متعهد خیال‌پرداز نیز نیست. او نباید خود را دانای کل بداند و فیالمثل با ادیان یا دین خاصی دشمنی بورزد. در تاریخ ادبیات فرانسه، منتسکیو نویسنده و فیلسوف بنام و طلایه‌دار قرن هجدهم میلادی است، اما در آثار او تحریفاتی هست، زیرا منعکس‌کنندة حقیقت نیست؛ چه در سفرنامهنویسی، در نامههای ایرانی، که حاوی ذهنباوری او در تاریخ است و چه در روح القوانین که حاوی تاریخباوری اوست. در ناگفتههای درهَم منتسکیو،که حاوی بریده نوشتارهای اوست، آمده است که روح القوانین حاوی تفکرات پختهتر او در سیر زمان در مورد فروبستگیهای بی بیرونشو در نامههای ایرانی است. بنابراین، این دو کتاب از لحاظ محتوی جداییناپذیرند. تعهد در نوشتار منتسکیو، با آنکه برخی او را نویسندهای متعهد شمردهاند، سؤالبرانگیز است. در این مقاله موضوعیت تعهد در ثبت حقیقت نزد منتسکیو در سه بخش بررسی می‌شود و نتیجه عبارت از این است که: آثار منتسکیو در بیان حقیقت خلاف واقع است.
مقاله پژوهشی
سید احمدرضا قائم مقامی
چکیده
دریانوردی فنی است ماهیتاً بینالمللی و به همین سبب لغات و اصطلاحات آن نیز ممکن است از یک سوی زمین بهواسطة دریانوردان به سوی دیگر آن سفر کند. پارهای از لغات و اصطلاحات دریانوردی مسلمانان، که از سالها قبل موضوع تحقیق محققان بوده، فارسی یا ایرانی است و همین باعث شده این شعبه از مطالعات در تحقیقات لغوی و زبانی فارسی و ایرانی هم ...
بیشتر
دریانوردی فنی است ماهیتاً بینالمللی و به همین سبب لغات و اصطلاحات آن نیز ممکن است از یک سوی زمین بهواسطة دریانوردان به سوی دیگر آن سفر کند. پارهای از لغات و اصطلاحات دریانوردی مسلمانان، که از سالها قبل موضوع تحقیق محققان بوده، فارسی یا ایرانی است و همین باعث شده این شعبه از مطالعات در تحقیقات لغوی و زبانی فارسی و ایرانی هم حائز اهمیت باشد. اصل بعضی از این کلمات نیز، چنانکه در تحقیقات پیشین معلوم شده، در زبانهای هندی است و حاصل مراودات ایرانیان و عربها با آن سرزمین بوده است. تعیین اینکه این کلمات بهواسطة زبانهای ایرانی به عربی راه یافته یا مستقیماً وارد عربی شده، در نبود اسناد، همیشه آسان نیست و گاهی فقط بعضی قراین آوایی ممکن است به کمک آید. این مقاله جستجویی است مجدد در اصل و معنای بعضی از این لغات و اصطلاحات و در آن کوشش شده است که ضمن تصحیح بعضی آراء محققان پیشین، شرح لغوی دقیقتری دربارة نام بعضی کشتیها و قایقها و لغات دریانوردیِ دریاهای جنوب ایران بیاید.
مقاله پژوهشی
کمال الدین نیکنامی؛ محمد امین میرقادری
چکیده
نقش برجستة آنوبانینی در شهرستان سرپل ذهاب از جملة قدیمیترین نقوش برجستة سنگی در ایران است که در سال 1836 راولینسون آن را شناسایی کرد و در سال 1896 دمورگان نخستین طرح را از آن منتشر نمود. این نقش برجسته در امتداد شاهراه مهم و راهبردی معروف به شاهراه خراسان بزرگ قرار دارد که ارتفاعات زاگرس مرکزی را به دشتهای پست میانرودان متصل ...
بیشتر
نقش برجستة آنوبانینی در شهرستان سرپل ذهاب از جملة قدیمیترین نقوش برجستة سنگی در ایران است که در سال 1836 راولینسون آن را شناسایی کرد و در سال 1896 دمورگان نخستین طرح را از آن منتشر نمود. این نقش برجسته در امتداد شاهراه مهم و راهبردی معروف به شاهراه خراسان بزرگ قرار دارد که ارتفاعات زاگرس مرکزی را به دشتهای پست میانرودان متصل میکند. وجود یک کتیبه در زیر این نقش بر اهمیت آن افزوده است. این کتیبه ما را با جزئیات نقش و افراد حکشده بیشتر آشنا میکند. با توجه به اینکه این نقش برجسته مربوط به یکی از حاکمان قدرتمند لولوبی به نام آنوبانینی بوده است، نام این نقش برجسته نیز به نام آنوبانینی معروف شده است. چون این نقش طی چند مرحله دستخوش تغییراتی شده است، در این مقاله سعی شده تا دربارة این تغییرات بحث شود و دربارة نقش اسیر اضافهشده در انتهای نقش برجسته، ماهیت این نقش و ارتباط نقش برجستة آنوبانینی با نقش برجستة ایدینسین، که روبهروی آن قرار دارد، تفسیری روشن عرضه گردد. به نظر می‌رسد این نقش برجسته را آنوبانینی بر روی کوه باتیر حک کرده، اما رقیبان منطقهای لولوبیها، یعنی سیمورومیها، در آن تغییراتی دادهاند.
