پژوهش های ایران شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

اطلاعات آماری نشریه

مشخصات نویسندگان

راهنمای نویسندگان

راهنمای دریافت شناسه ارکید

پایندانی به تن و ضمانه بالنفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

حقوق خصوصی زرتشتیان دورة ساسانی که در مادیان هزار دادستان منعکس شده دو نوع پایندانی (ضمانت) را بازمی‌شناسد: پایندانی به خواسته (pāyandānīh pad xwāstag) و پایندانی به تن (pāyandānīh pad tan). مورد نخست که با ضمانه بالشیء/ ضمانه بالمال در فقه اسلامی قابل مقایسه است ابهام کمتری دارد، اما مورد دوم به دلیل فرمول‌بندی ظاهراً پیچیده و تا حدی به سبب زمینة حقوقی کمتر شناخته‌شدة آن، تا کنون به درستی شناسایی و بررسی نشده‌ و ارتباط عناصر آن مبهم باقی مانده است. برداشت ناصحیح و ترجمه‌های نادرست این موارد به برابرانگاری‌های واژگانی همچون tan/برده انجامیده و نتایج حقوقی اشتباهی همچون فرض بردگی در اثر بدهکاری در حقوق زرتشتی ساسانی را پدید آورده است. مقایسة این موارد با نوعی از ضمانت در فقه اسلامی که ضمانه بالنفس نامیده می‌شود و فرمول‌بندی و زمینة معنایی و حقوقی آن نیز به‌خوبی شناخته شده، حل معمای آنها را ممکن می‌کند. این مقاله قرابت این موارد حقوق زرتشتی ساسانی با موارد مشابه در فقه اسلامی را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pāyandānīh Pad Tan and Żamāna Bi-al-nafs

نویسنده [English]

  • Pedram Jam

Assistant Professor, Department of History, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

The private law of Zoroastrians of the Sasanian era, as reflected in Mādayān ī hazār dādestān (The Book of Thousand Judgments), acknowledges two types of surety-bond: pāyandānīh pad xwāstag and pāyandānīh pad tan. The first one, which is obviously comparable to żamāna bi-al-šayʾ or zamāna bi-al-māl of Islamic jurisprudence, is less ambiguous, but the latter one, somehow because of its apparently complex formulation and its lesser recognized legal context is not properly perceived and the relationship between its elements remains vague. The incorrect perceptions and translations of these cases have led to incorrect lexical equivalents such as tan/slave and incorrect legal outcomes such as the notion of debt slavery in Sasanian Zoroastrian law. Comparing these cases with a kind of surety-bond in Islamic jurisprudence, ie. żamāna bi-al-nafs, which has clear formulations and its semantic and legal background is also well-known, produces vital clues for solving difficulties of aforementioned Middle Persian legal cases. The comparison of these two demonstrates the high degree of similarity of between these Sasanian Zoroastrian legal cases and similar ones in Islamic jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoroastrian Private Law
  • Middle Persian Legal Texts
  • Mādayān ī Hazār Dādestān
  • Pāyandānīh
  • Żamāna Bi-al-nafs
  • Suretyship in Zoroastrian Law
  • Islamic jurisprudence
مراجع
ابن زهره، ابوالمکارم عزّالدین حمزه بن علی، 1375، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه الإمام الصادق.
ابن قدامه، ابومحمد موفق‌الدین عبدالله بن احمد، 1388/1968، المغنی، مکتبه القاهره.
ابواسحاق شیرازی، ابرهیم بن علی، 1879، التنبیه فی الفقه علی مذهب الامام الشافعی، تصحیح جوینبول، لیدن، بریل.
ارجانی، فرامرز بن خداداد بن عبدالله، 1362، سمک عیار، به تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، آگاه.
بخاری، محمد بن عبدالله، 1369، داستانهای بیدپای، به تصحیح پرویز ناتل خانلری و محمد روشن، تهران، خوارزمی.
برگردانی کهن از قرآن کریم، 1383، به کوشش علی رواقی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ترجمۀ قرآن ماهان، 1383، به تصحیح محمود مدبری، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
ترجمة تفسیر طبری، 1393، به تصحیح حبیب یغمائی، تهران، دانشگاه تهران.
زمخشری خوارزمی، جارالله ابوالقاسم محمود بن عمر، 1843، مقدمه الأدب، به کوشش یوهان گوتفرید وتزشتاین، لیپزیگ.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، 1384، المُقنع، قم، مؤسسه الإمام الهادی.
فرخ‌مرد بهرامان، 1391، مادیان هزار دادستان (هزار رأی حقوقی)، پژوهش سعید عریان، تهران، علمی.
قمی، حسن بن محمد بن حسن، 1361، تاریخ قم، ترجمة حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی، به تصحیح سید جلال‌الدین تهرانی، تهران، توس.
کردی نیشابوری، ادیب یعقوب، 2535، کتاب البلغه، به تصحیح مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
کرمینی، علی بن محمد، 1385، تکمله الأصناف، به تصحیح علی رواقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
محقق حلی، 1408، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تصحیح و تعلیق عبدالحسین محمد علی بقّال، قم، اسماعیلیان.
محقق حلی، 1374، ترجمة فارسی شرایع الإسلام، ترجمة ابوالقاسم بن احمد یزدی، به تصحیح محمد تقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
مرغینانی، برهان‌الدین ابوالحسن علی بن ابوبکر، 1417، الهدایه شرح بدایه المبتدی، مع شرح العلامه عبدالحیّ اللکنوی، کراچی، إداره القرآن والعلوم الإسلامیه.
معتقد الامامیه، متن فارسی در کلام و اصول و فقه شیعی از سدۀ هفتم، 1339، به تصحیح محمد تقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
نسفی، امام ابوحفص نجم‌الدین عمر بن محمد 1390، تفسیر نسفی، ترجمه‌ای کهن از قرآن مجید به فارسی موزون و مسجّع به ضمیمة آیات، به تصحیح عزیزالله جوینی، تهران، سروش.
Bartholomae, C. 1918, Zum sasanidischen Recht I, Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Heidelberg.
Colditz, I. 2009, Manichaean Time-Management: Laymen Between Religious and Secular Duties, in New Light on Manichaeism, Ed. Jason BeDuhn, Leiden, Brill, pp. 73–99.
Daryaee, T. 2009, Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire, London & New York, I.B. Tauris.
Macuch, M. 1988, Barda and Barda-dāri ii. In the Sasanian Period, Encyclopaedia Iranica Vol. III, pp. 763–766.
ــــــــــــــــــ. 1993, Rechtskasuistik und Gerichtspraxis zu Beginn des siebenten Jahrhunderts in Iran: die Rechtssamlung des Farroḫmard i Wahrāmān, Wiesbaden, Harrassowitz.
ـــــــــــــــــــ. 2010, Legal Constructions of Identity in the Sasanian Period, in Iranian Identity in the Course of History: Proceedings of the Conference Held in Rome, 21-24 September 2005, Ed. Carlo G. Cereti, Roma, Istituto Italiano per l’Africa e l’Oriente, pp. 193–212.
ـــــــــــــــــــ. 2016, “This is the Law of the Persians” – An Allusion to the Sasanian Law of Surety in the Babylonian Talmud, Iran Namag, Vol. 1, No. 2, pp. 18–27.
Modi, J. J. 1901, Mâdigân-i-Hazâr Dâdîstân, A Photozincographed Fasimile of a Ms. belonging to the Mânockji Limji Hoshang Hâtariâ Library in the Zarthoshti Anjuman Âtashbeharâm, Poona, The Trustees of the Parsee Punchayet.
Pagliaro, A. 1935, L'anticresi nel diritto Sāsānidico, Rivista degli Studi Orientali, Vol. 15, pp. 275–315.
Perikhanian, A. 1983, Iranian Society and Law, in The Cambridge History of Iran, Vol. 3(2), pp. 627–680.
ـــــــــــــــــــــ. 1997, The Book of Thousand Judgements, A Sasanian Law-book, with Introduction, translation and Translation of the Pahlavi Text, notes, Glossary and Indexes, tr. from Russian by Nina Garsoïan, Costa Mesa, California and New York, Mazda Publishers.
Shaki, M. 1992, Contracts ii. In the Parthian and Sasanian Periods, Encyclopaedia Iranica Vol. VI, pp. 221–226.
Wiesehöfer, J. 2001, Ancient Persia: From 550 BC to 650 AD, tr. Azizeh Azodi, London and New York, I.B Tauris.
پژوهش های ایران شناسی
دوره 8، شماره 2
اسفند 1397
صفحه 59-73
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار