نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسن رستمی ¹
• عباس قدیمی قیداری ²

¹ دکتری تخصصی تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه تبریز

² تاریخ، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

در سال‌های مشروطه ولایت خمسه با مرکزیت زنجان از کانون‌های بحرانی کشور بود و به‌دلیل نزدیکی به شهرهای تهران و تبریز، سال‌های ناآرامی را سپری کرد. در این بین علاوه بر بحران‌های سیاسی در کشور، دشمنی خوانین خمسه (جهانشاه خان امیرافشار و ذوالفقارخان اسعدالدوله) بر سر تصاحب زمین‌های یکدیگر، نابسامانی‌های فراوانی را در سطح جامعه موجب گردید. این ستیزه‌ها بی‌تأثیر از سیاست‌های زمین‌داری دولت قاجاریه در دوره های ناصری و مظفری نبود. بنابراین مسئله اساسی این تحقیق، نسبت الگوی حکمرانی دولت قاجارها با رقابت‌ها و ستیزه‌های خوانین زمیندار زنجان بر اساس نظریۀ دولت پاتریمونیال ماکس وبر است. به‌نظر می‌رسد با توجه به تداوم ساختار سیاسی قاجاریه و گسترش دستگاه دیوان‌سالاری قاجار ها تا اواخر دوره ناصری، شاه در نقش حاکم پاتریمونیال، با توجه به سلطۀ سنتی و اختیارات نامحدود و نابسامانی‌های اقتصادی و سیاسی کشور، با فروش املاک خالصه و افزایش تیول در ایران، زمینۀ لازم را برای رقابت‌ها و اقتدار زمین‌داران فراهم ساخت. تداوم این سیاست‌های دولت قاجاریه در سال‌های منتهی به انقلاب مشروطه، موجب افزایش نفوذ زمین‌داران شد و با عنایت به ناکارآمدی نهادهای عصر مشروطه در رفع بحران زمینداری در مناطق مختلف کشور، مشکلات فزاینده‌ای در سال‌های بعد به‌وجود آورد. مقالۀ حاضر با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای و اسنادی، به شیوه توصیفی_تبیینی موضوع را مورد بررسی قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

• زمین‌داری
• قاجاریه
• زنجان
• دولت پاتریمونیال
• امیرافشار
• اسعدالدوله

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Land tenure policies of the Qajar government in Zanjan based on Max Weber’s patrimonial state theory

نویسندگان [English]

• Hasan Rostami ¹
• Abbas ghadimigheydari ²

¹ Specialized doctorate in the history of Iran after Islam, Tabriz University

² History, Faculty of Law and Social Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

During the years of constitutionalism, khamse region centered on Zanjan was one of the centers of crisis in the country and due to its proximity to important areas of Tehran and Tabriz and the competition of political groups, it spent years of unrest. Meanwhile, in addition to the political crises of constitutionalism, the enmity of the nobility of the region caused many disturbances.According to the policies of the Qajar patrimonialism government during the Naseri and Mozaffari eras, in the years leading to the constitution, the elite and urban landed gentry of Zanjan (Jahanshah Khan Amirafshar, Zulfiqar Khan Asad al-Dawlah) took over each other’s regions and caused many conflicts in Zanjan and They created Tehran.The basic issue of this research is the relationship between the Qajar governance model and the rivalries and conflicts of the landed aristocracy of Zanjan and the consequences and results of these policies and rivalries. According to the model of the patrimonial government, during the period of Naser al-Din Shah Qajar, by selling and giving khalese lands to influential people and top groups, the necessary conditions were provided to acquire other lands in the khamse region, and due to the weakness of the executive institutions of Qajar and Those in power in Tehran and Zanjan did not fulfill the wishes of the people.In the following decades, this defeat paved the way for pursuing the demands of the Zanjan landowner nobility, and this time the descendants of nobility were determined to recapture the lands of khamse region, and a period of instability and insecurity arose in Zanjan. The result of these policies and the inefficiencies of the Qajar government and the executive elements in Tehran and Zanjan was the hardship and homelessness of the people. The present article has investigated the issue by collecting library and documentary data and using original sources such as newspapers in a descriptive-explanatory way.

کلیدواژه‌ها [English]

• Landlord
• Qajariyah
• Zanjan
• Patrimonial government
• Amirafshar
• Asad al-Doulah