نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه همدان، ایران

2 استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، ایران

10.22059/jis.2023.335418.1067

چکیده

اغلبیان (184 – 296ق) اولین حکومت نیمه مستقل دوران خلافت عباسیان در مغرب جهان اسلام بود. این دولت با سایر دولت های همزمان خود روابط سیاسی و تجاری برقرار کردند و توانستند به مدد نیروی دریایی توانمند و نیروهای آموزش دیده‌ای که از سایر ممالک فراهم کرده بودند بر سیسیل و مدیترانه تسلط یابند. کشف سکه‌های اغلبی همراه با سکه‌های عباسی در منطقه آستانه شازند استان مرکزی که محل شهر کرج ابودلف است و محوطه باستانی تل یاونه در نزدیکی تل آویو که دو منطقه خارج از نفوذ اغلبیان بودند، نشان از نفوذ سیاسی و یا روابط تجاری با ایران و حکومت‌های حاشیه مدیترانه در سده سوم هجری دارد. سوال اصلی این پژوهش این است که کشف این سکه ها بدور از مرزهای سیاسی اغلبیان چگونه روابط سیاسی یا تجاری این دولت را تبیین می کند؟ مناسبات سیاسی و تجاری اغلبیان با مناطق همجوار و بیزانس بستگی به میزان روابط آنها با خلافت عباسی داشت به نحوی که هر گاه این مناسبات محکم می‌شد، روابط تجاری و سیاسی آنها با چنین مناطقی نیز رونق می گرفت. هدف از این پژوهش شناخت از روابط سیاسی و تجاری اغلبیان بعنوان یکی از دولت های نیمه مستقل در صدر اسلام همزمان با خلافت عباسیان است. بطور قطع این پژوهش از نظر تاریخ سکه و بررسی روابط میان دولت_های اسلامی در گستره خلافت عباسی اهمیت دارد. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مطالعات باستان شناختی تلاش شده نحوه و میزان ارتباطات سیاسی و تجاری دولت اغلبی با سایردولت‌های هم‌زمان تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the political and commercial relations of Aghlabids based on the coins discovered from Karaj Abu Dolaf and Tel Yavne

نویسندگان [English]

  • Esmail Sharahi 1
  • Maryam mohammadi 2
  • Majid Montaze Zohouri 3

1 . PhD Student, University of Hamedan, Hamedan, Iran.

2 Assistant Prof., Department of Archeology, University of Bu-Ali Sina, Hamedan, Iran.

3 Assistant Prof., University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Aghlabids(184-296 AH) was the first semi-independent government during the Abbasid caliphate in the Islamic Maghreb that with conquering parts of North Africa and southern Italy, especially Sicily and Palermo was able to Mint coins independently in your sphere of influence. Discovery of Aghlabid coins with Abbasi coins in two areas of Astaneh Shazand in Markazi province, which is located in the city of Karaj Abu Dolaf(2008 and 2010) And the ancient site of Tel Yavne near Tel Aviv, which were two areas outside the influence of the majority, Indicates political influence or trade relations with Iran and the Mediterranean fringe governments in the third century AH. How the discovery of these coins, far from the political borders of the majority, explains the political or commercial relations of this government is the main question. Our assumption is that these coins identify the friendly political relations of this government that underlie its trade relations with other governments. In this research, using library resources and archaeological studies Attempted has been made to determine and explain the manner and extent of political and trade relations of Aghlabid government with other contemporary governments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aghlabids
  • Political and trade relations
  • Karaj Abu Dolaf
  • Tel Yavne
  • Abbasid
منابع
ابن‌حوقل، ابوالقاسم محمد (1938)، صورةالارض، بیروت، دار صادر.
ابن‌‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1363)، تاریخ ابن‌‌خلدون، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، جلد 6، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تاریخ فرهنگی.
ابن‌عذاری مراکشی، ابی‌العباس احمد (1434/ 2013)، البیان المغرب فی اختصار ملوک الاندلس و المغرب، تحقیق بشار عواد معروف و محمود بشار عواد، الطبعة الاولی، تونس، دارالغرب الاسلامی.
ابن‌‌فقیه همدانی، ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق (1349)، مختصر البلدان، ترجمۀ ح. مسعود، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌وردان (1408/ 1988)، تاریخ مملکة الاغالبه، تحقیق محمد زینهم عزب، الطبعة الاولی، القاهره، مکتبة مدبولی.
باسورث، ادموند کلیفورد (1381)، سلسله‌‌های اسلامی جدید، راهنمای گاه‌‌شماری و تبارشناسی، ترجمۀ فریدون بدره‌‌ای، تهران، مرکز باستان‌‌شناسی اسلام و ایران.
بلاذری، ابوالحسن احمد بن یحیی (1988)، فتوح البلدان، الجلد الاول، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368)، اشکال العالم، ترجمۀ علی بن عبدالسلام کاتب، با مقدمه و تعلیقات فیروز منصوری، تهران، آستان قدس رضوی.
حموی بغدادی، یاقوت (1362)، برگزیدۀ مشترک یاقوت حموی، ترجمۀ محمدِ پروینِ گنابادی، جلد 4، چاپ 2، تهران، امیر‌‌کبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1995)، معجم البلدان، المجلد الرابع، بیروت، دار صادر.
خزائلی،علیرضا (1385)، «معرفی شهر گمشدۀ کرج ابودلف در اثری جغرافیایی از محمدحسن‌خان اعتماد السلطنه»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ 2، شماره‌های 44 و 45، صفحات 71ـ88.
رضایی باغ‌بیدی، حسن (1393)، سکه‌‌های ایران در دورۀ اسلامی؛ از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، تهران، سمت.
زرین‌‌کوب، عبدالحسین (1367)، تاریخ مردم ایران؛ از پایان ساسانیان تا پایان آل‌‌بویه، جلد 2، تهران، امیر‌‌کبیر.
سوریال عطیه، عزیز (1972)، العلاقات بین الشرق و الغرب تجاریه ـ ثقافیه ـ صلیبیه، ترجمۀ فیلیب صابر سیف، الطبعة الاولی، قاهره، دارالثقافه.
شراهی، اسماعیل؛ صدیقیان، حسین (1395)، سکه‌‌های طلای عباسی و اغلبیان کرج ابودلف (شهر آستانۀ شازند)، تهران، علم و دانش.
طبری، محمد بن جریر (1375)، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد 12، چاپ 5، تهران، اساطیر.
عبدالرزاق، محمود اسماعیل (1972)، الاغلبیان، تونس، مکتب سعید رأفت.
عبدالوهاب، حسن حسنی (1966)، ورقات عن الحضارة العربیة بافریقیة التونسیة، الجلد الاول، تونس، مکتب المنار.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1970)، بساط العقیق، تونس، مکتب المنار.
عدوی، عبدالله (1994)، مجمل تاریخ المغرب، الجلد الثانی، بیروت، المرکز الثقافی العربی.
عودی، ستار (1385)، تاریخ دولت اغلبیان در افریقیه و صقلیه، تهران، امیرکبیر.
قدامة بن جعفر (1370)، الخراج و صنعة الکتابه، ترجمۀ حسین قره‌‌چانلو، تهران، البرز.
کبیری، احمد (1362)، «گزارش بررسی و شناسایی آثار سربند»، اداره‌کل حفاظت آثار باستانی ایران، منتشرنشده.
الکعاک، عثمان (1433)، العلاقات بین تونس و ایران عبر التاریخ، تونس، الشرکة التونسیة.
مستوفی، حمد‌‌الله بن ابی‌‌بکر (1364)، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر.
مقدسی البشاری (1987)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، به اهتمام محمد مخزوم، بیروت، دار احیاء.
نعمتی، محمد‌‌رضا (1380)، «پژوهش و گمانه‌‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپۀ باستانی ابودولف (استان مرکزی، شهر آستانه)»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی، منتشرنشده.
نظمی افشار، محمدصادق (1383)، «شازند، شهری به قدمت تاریخ»، جستارهای شهرسازی، سال 3، شمارۀ 9. صفحات 68ـ77.
مونس، حسین (1390)، تاریخ و تمدن مغرب، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، جلد 1، تهران، سمت.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (1381)، البلدان، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، چاپ 4، تهران، علمی و فرهنگی.
 
Ajjabi, H. 1988. Jâmi al-maskoukât al-Arabiyya bi-Ifriqiyya, t.1, Tunis, INAA, N. 146, p. 129, pl. 18.
Anderson, G.D; Fenwic, C and. Owen, M.R. (Eds.) 2014. The Aghlabids and their Neighbours: An Introduction .London, Brill.
Bauman, p; Goren, A; Freund R. and Canadian, P.R. 2005. Archaeological Reconnaissance at Tel Yavne: 2-D Electrical Imaging and Low Altitude Aerial Photography, Journal of Exploration Geophysics, Jun , VOL. 30, No. 06.
Fischer, M and Taxel, I. 2007. Ancient Yavneh: Its History and Archaeology. Tel Aviv 34: 204-284.
Ehrenkreutz, A. and Bacharch, L.1992. Montary Chang and Economic History in Medival Muslim Word, [Aldershot, Hants] ; Brookfield, Vt, USA, Ashgate Pub.
Kletter, R. and Nagar, Y. 2015. An iron age cemetery and other remains at Yavne. Atiqot 81,21.
Zive, L.N. 2020. Yavne (Preliminary Report), Israel Antiquities Authority https://www.jstor.org/stable/10.2307/2701896
Takayama, H. 1992.Tha Aghlabid Govrners in Silicy (Islamic Silicy 1), AJAMES,No.7
https://en.numista.com/catalogue/pieces81414.html
http://thejewishvoice.com.
http://www.coinarchives.com.
www.xinhuanet.com, 12-30