نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• روح الله هادی ¹
• محمدسرور مولایی ²
• صدیق‌اللّه کلکانی ³

¹ دانشیار، گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران‏

² استاد زبان فارسی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی

³ دانش‌آموختۀ مقطع دکتری، گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

جایگاه سنایی در تاریخ شعر فارسی دری و تغییرهایی که او از لحاظ محتوا به‌ویژه عرفان، حکمت و پند و اندرز وارد کرد، ویژه است و به باور سنایی‌شناسان شعر فارسی در قصیده و غزل تا امروز وامدار سنایی است. به دلایل گوناگون، که از مهم‌ترین آن‌ها باید به محدویت چاپ و نبود روش‌های تحقیق اشاره کرد، تا سدۀ چهاردهم به حکیم سنایی در ایران و افغانستان توجهی که شایستۀ جایگاه او بوده نشده است و میراث ادبی‌اش تنها آثار اوست که به شکل نسخه‌های خطی باقی‌ مانده یا اطلاعاتی است که در آثار تاریخی و ادبی نقل شده است. تحقیقات جدی و جدید دربارۀ سنایی بازمی‌گردد به دهه‌های اخیر که به‌ویژه در ایران با تألیفات و پژوهش‌های مستقل و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری، جلوه و رونق بی‌سابقه‌ای یافته است. پژوهش‌های سنایی‌شناسی در افغانستان، که پاره‌ای از آن‌ها با آنچه در ایران انجام شده مشترک است، عرصه های ذیل را دربر می‌گیرد:
الف) مقاله‌های کلی یا موضوعی دربارة سنایی و آثارش
ب) تصحیح و چاپ آثار سنایی
ج) شرح مثنوی‌های سنایی مانند سیرالعباد و حدیقةالحقیقه
د) نقد پژوهش‌های انجام‌شده در افغانستان و سرزمین‌های دیگر
اوج سنایی‌شناسی در افغانستان برگزاری همایش‌ نهصدمین سالروز سنایی است که در سال 1356 ش برگزار شده و در آن تحقیقات ارزشمندی مانند شرح سیرالعباد، تصحیح حدیقه و نوشتن مقاله‌های پژوهشی دربارة سنایی و آثارش انجام شده است. از درخشان‌ترین این پژوهش‌ها مقدمة استاد مجروح است که در مقدمة سیرالعباد آمده است. کار ارزشمند دیگر شرح حدود هزار بیت از حدیقة‌الحقیقه است که به دست استاد عبدالاحد عشرتی صورت پذیرفته است. آگاهی از پژوهش‌های انجام‌شده در افغانستان می‌تواند افق بازتری در پیش چشم پژوهشگرانی بگشاید که پس از این به مطالعة سنایی و آثار او می‌پردازند. با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله، که برخاسته از رسالة دکتری است، کوشیده‌ایم با روش مطالعات کتابخانه‌ای، سنایی‌پژوهی در افغانستان را بکاویم و نکات تازه دربارة سنایی، یافته‌های پژوهشگران و مسائل و موضوعات مطرح در مقالات و آثار آنان را شناسایی، نقد و تحلیل کنیم.

کلیدواژه‌ها

• سنایی
• سنایی‌پژوهی
• آثار سنایی
• زندگی سنایی
• افغانستان.‏

موضوعات

• ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Sanai research history in Afghanistan

نویسندگان [English]

• Rouhollah Hadi ¹
• Mohammad Sarwar mawlaie ²
• Siddiqullah Kalakani ³

¹ Associate Prof., DEpartement Persian Literature, University of Tehran, Tehran, Iran‎

² Prof., Department of Persian literature, and member of the Academy of Persian language and ‎literature, Tehran, Iran‎

³ Ph.D., Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.‎

چکیده [English]

Abstract
Sanai's has a special place in both Dari/Persian poetry history and the changes he made in terms of content, especially erfan, wisdom and advice, and according to Sanai scholars, Persian poetry in ghazel and qasida owe it to Sanai to this day. Unfortunately, Hakim Sanai did not receive the attention he deserved in Iran and Afghanistan until the fourteenth century for several reasons, except for the publication of Divan, Masnawi, and Sanai's biography. Some new and serious research on Sanai is conducted in recent decades through independent writings and research and master's and doctoral dissertations, especially in Iran. 
Sanai-ology research in Afghanistan is similar in some respects to what has been done in Iran. Ranging from writing general, thematic, and specific articles to editing and publishing his works, to explaining some of Hakim Ghaznawi’s Masnavi such as Sairul-Ebaad to Hadiqah and writing independent books about his life; works, thoughts, circumstances and answering controversial questions among scholars and critics of the works in Iran and the use of research and studies by Iranian scholars; knowledge on these and the findings of Sanai scholars in Afghanistan can provide a broader horizon for Sanai scholars. The culmination of Sanai studies in Afghanistan is the holding of a conference on the 900th anniversary of Sanai, in which valuable research such as the description of Sir al-'Ebbad, the correction of Hadiqah, and the writing of research articles on Sanai and his works have been conducted. In the last two decades, the description of about a thousand verses of Hadiqatul haqiqa done by professor Ab. Ahad ashrati is, among other things, a better example that will follow In this article, an attempt has been made to review and critic the research findings of the scho.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sanai
• ‎ Sanai Research
• ‎Sanai's books
• ‎ Sanai Life
• ‎ Afghanistan.‎