نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تهران، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، ایران.

چکیده

مشروطیّت، یکی از مهم­ترین حوادث تاریخ ایران است. بستری برای ایجاد شکافی عظیم، میان مناسبات سیاسی و اجتماعی ایران؛ اگرچه این جنبش، پس از طی کردن فراز و نشیب­های بسیاری، از اهداف اولیه خود فاصله گرفت. به دلیل اهمّیّت بالای این برهه از تاریخ، نظر مورّخان و تحلیل‌گران بسیاری به‌سمت جنبش مشروطه جلب شده‌است. در بین مهم­ترین تحلیل­گران این دوره، فریدون آدمیت دارای جایگاه ویژه­ای است. در این مقاله ضمن بررسی نگاه انتقادی فریدون آدمیت به جنبش مشروطه، اندیشه‌ها و دیدگاه­های او را در آثارش نشان داده می‌شود. عوامل و دلایل شکل‌گیری جنبش مشروطه و مسیر حرکت را از دیدگاه او، مورد بررسی و تلیل قرار خواهد گرفت. هم‌چنین در اظهارنظرهای وی دربارۀ وقایع مختلف به جست­وجوی مشرب فکری و جهت‌گیری‌های سیاسی­اش نیزپرداخته می­شود تا بتوان نقد وی دربارۀ جنبش مشروطه را بهتر ارائه‌داده و ابعاد آن تبیین شود. آثار آدمیت، معمولاً کمتر مورد نقد و بررسی قرار گرفته­اند و بیشتر، به جهت تحلیل­های جامع وی، تحسین و تشویق شده­اند. ضرورت ایجاب می­کرد پژوهشی با محوریّت آثار آدمیت، به نقد اندیشۀ او و تاریخ‌نگاری وی انجام شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Historiography of Fereydoun Adamiyat and the Constitutional Revolution

نویسندگان [English]

  • Noor al-Din Nemati 1
  • Rahil Asgari 2
  • Seamak Rafeiey 3

1 Associate Professor of History University of Tehran, Iran.

2 M.A. Student of History University of Tehran, Iran.

3 M.A. Graduate of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University, Iran.

چکیده [English]

The constitutional revolution was one of the hallmarks of the Iranian modern history and led to a series of groundbreaking changes in the social and political structure of this country; even though, after many ups and downs, this movement eventually distanced itself from its main objectives. The importance of this period has caused many historians and researchers to participate in defining its complications, but among them, Fereydoun Adamiyat has been recognized as one of the first and best. In this paper, we review his works and thoughts with a critical approach and go through the circumstances in which the constitutional revolution formed and evolved according to his historiography. At the same time, his political views and way of thinking and his social background, upbringing, and education are taken into account in order to better understand his stance regarding the constitutional events and their participants. Adamiyat’s works have more been praised for their comprehensive analysis, rather than criticized, so it seems necessary to write this paper with the aforesaid specific intention. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adamiyat
  • Constitutional movement
  • Critical study
  • Modern history
  • Iran
آدمیت، فریدون، 1356، ایدئولوژی نهضت مشروطیّت ایران، ج1، تهران، پیام.
ـــــــــــــــــ، 1340، فکر آزادی و مقدمۀ نهضت مشروطیّت، تهران، سخن.
ـــــــــــــــــ، 1351، اندیشۀ ترقی و حکومت قانون: عصر سپهسالار، تهران، خوارزمی.
ــــــــــــــــ، 1358، اندیشه­های میرزا آقاخان کرمانی، تهران، پیام.
ــــــــــــــــ، 1388، فکر دموکراسی در نهضت مشروطیت ایران، تهران، گستره.
ــــــــــــــــ، 1360، شورش بر امتیازنامه رژی: تحلیل سیاسی، تهران، پیام.
آجودانی، ماشاالله، 1387،  مشروطۀ ایرانی، تهران، اختران.
اکبری، حمید، 1387، «آدمیت در پرتو آثارش: سیری در آثار مورخ برجستۀ انقلاب مشروطۀ ایران دکتر فریدون آدمیت»، بخارا، فروردین و اردیبهشت، ش ٦٥، صص 187-174.
آل احمد، جلال، 1387، غرب­زدگی. تهران، دانشگاهیان.
توکلی طرقی، محمد، 1388، «تاریخ نگار فکر آزادی» در علی دهباشی (ویراستار)، یادنامۀ فریدون آدمیت (493-495)، تهران، افکار.
حقدار، علی اصغر، 1383، فریدون آدمیت و تاریخ مدرنیته  در عصر مشروطیّت، تهران، کویر.
زندی، ابوالفضل، 1388، «گفتگو با دکتر فریدون آدمیت» در علی دهباشی (ویراستار)، یادنامۀ فریدون آدمیت (613-619)، تهران، افکار.
مصاحب­نیا، مرتضی، 1390، «بررسی روایت فریدون آدمیت از نقش روحانیت در جنبش تحریم تنباکو»، مطالعات تاریخی، ش 35، صص 86-95.
صوفی نیارکی­نجفی، تقی، 1383، «نگاهی منتقدانه به زندگی تاریخ‌نگاری و اندیشۀ سیاسی فریدون آدمیت»، آموزه، ش 4، صص 30-54.
طباطبایی، جواد، 1392، تأملی دربارۀ ایران، ج2: نظریۀ حکومت قانون در ایران، بخش دوم: مبانی نطریۀ مشروطه خواهی، تهران، مینوی خرد.
ــــــــــــــــــ، 1394، تاریخ اندیشۀ سیاسی ایران: ملاحظاتی در مبانی نظری، تهران، مینوی خرد.
فصیحی، سیمین، 1388،«آدمیت و تک­نگاری» در علی دهباشی (ویراستار)، یادنامۀ فریدون آدمیت (425-442)، تهران، افکار.
میرسپاسی، علی، 1388، «فریدون آدمیت و راه ایران به آبادانی» در علی دهباشی (ویراستار)، یادنامۀ فریدون آدمیت (651-660)، تهران، افکار.
میلانی، عباس، 1388، «آدمیت و تجدد» در علی دهباشی (ویراستار)، یادنامۀ فریدون آدمیت (649-650)، تهران، افکار.
نوذری، حسینعلی، 1388، «طرحی نو در اندیشه­های تاریخی و شیوه­های تاریخ‌نگاری» علی دهباشی (ویراستار)، یادنامۀ فریدون آدمیت (535-553)، تهران، افکار.
Adamiyat, F. and Ricks, T. M., 1971, "Problems in Iranian historiography", Iranian Studies, 4, 132-156.
Gheissari, A., 1995, "Truth and Method in Modern Iranian            Historiography and Social Sciences", Critique: Critical Middle Eastern Studies, 6, 39-56. 
Poulson, S. C., 2005, Social movements in twentieth-century Iran, Lanham, Lexington books.