پژوهش های ایران شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

اطلاعات آماری نشریه

مشخصات نویسندگان

راهنمای نویسندگان

راهنمای دریافت شناسه ارکید

بررسی و تحلیل ماهیت کاربردی معماری صخره‌ای تپه رصدخانه مراغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

یکی از شاخصه­ های اصلی آثار صخره­ای شهرستان مراغه مجموعۀ معماری صخره­­ای دامنة­ غربی تپة رصدخانه است که با وجود ثبت در فهرست آثار ملی تا به امروز پژوهش جامع و کاملی دربارۀ ماهیت کاربری آن صورت نگرفته است. این ساختار صخره­ای در انتهای خیابان پاسداران (دارایی سابق) و در زیر بافت تاریخی تپۀ رصدخانه واقع شده است. این مجموعة ارزشمند شامل تعدادی فضای دست کند بوده که با پوشـش­ جناغی و طاقی­شکل در بستر سنگ­های آهکی ایجاد شده است. موضوع گاهنگاری و تبیین کاربری این اثر مهم ­ترین پرسش مطرح­شده دربارۀ سـاختار صخره­ای تپة رصدخانه، همانند سایر آثار صخره­ای ایران است. این مقاله، ضمن توصیف ساختار و شکل معماری مجموعۀ صخره­ای تپۀ رصدخانه، به دنبال تعیین کاربری و گاهنگاری نسبی آن است. با استناد به داده­ های باستان­ شناختی به ­­دست­ آمده و مقایسۀ نسبی با سایر معماری­­ های صخره­ای و پیشینۀ­ این معماری در شهرستان مراغه، این مجموعه در دورۀ اسلامی ایجاد شده است. این مجموعه کاربری آیینی برای مسیحیان و بودایی­ ها داشته و در دورۀ اصلاحات مذهبی غازان­خان تغییرات و الحاقاتی در آن افزوده شده و با این وجود تا دورۀ قاجاریه به عنوان صومعۀ مسیحیان آشوری مورد استفاده بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study and Analysis of the Rock Architectural Hill Rasadkhaneh at Maragheh

نویسندگان [English]

  • saeid sattarnezhad 1
  • habib shahbazi shiran 2
  • Esmaeel Maroufi 3

1 PH.D Candidate of Archaeology, University of Mohaghegh Ardabili

2 Department of Archaeology University of Mohagheh Ardabili

3 PH.D Candidate of Archaeology, University of Mohaghegh Ardabili

چکیده [English]

One of the main rock sites of Maragheh is the rock-cut architectural complex at the west part of the Observatory Hill. Despite being on the National Monuments list; this rock-cut site’s use is not studied comprehensively yet. The structure is located at the end of Pasdaran (former Darayi) Street, below the historical site of the Observatory Hill. This valuable complex includes a number of troglodytic spaces consist of barrel vault and vault revetments on the foundation of limestone. The chronology and use of this site – like many other rock sites in Iran – are the essential questions raised about it. This paper describes the structure and architecture of the rock-cut complex of the Observatory Hill, and seeks to determine its use and relative chronology. Regarding the archaeological data of the site and the history of this architecture in Maragheh, and comparing it with other rock-cut structures, it can be concluded that the site was created during the Islamic era. The structure had a ritualistic use for Christians and Buddhists, and during the Ghazan Khan religious reforms it was enlarged and extended; however, until the Qajar period was used as the monastery of the Assyrian Christians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Archaeology of Iran
  • History of Iran
  • rock-cut architecture
  • Maragheh
  • observatory of Maragheh
مراجع
آزاد، میترا (1384). نیایشگاه­های صخره­ای در ایران، ماه هنر، صص 46-62.
اشپولر، برتولد (1368). تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا، رصدخانه مراغه، بی­تا، نسخه خطی مجلس شوری اسلامی.
بیانی، شیرین (1371). دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران، نشر دانشگاهی.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام­الدین الحسینی المدعوبه (1380). تاریخحبیب­السیرفیاخبارافرادبشر، با مقدمۀ جلال­الدین همائی، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات اساطیر.
رازانی، مهدی، سید محمد امین امامی و علیرضا باغبان (1395). طبقه­بندی و تحلیل کاربرد معماری صخره­ای در دامنۀ کوه آتش­فشانی سهند در شمال غرب ایران، پژوهش­های ایرانشناسی، سال شش، شمارۀ دوم، صص 41-60.
رشیدالدین‌فضل‌الله (1373). جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران، اقبال.
رشیداوو، پی نن (1368). سقوط بغداد و حکمروایی مغولان در عراق، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
رهبر گنجه، توریج (1376). از هنر دیواره­ای تا معماری صخره­ای، مجلۀ کیهان فرهنگی، شمارۀ 138، ص 44.
زهبری، زهره، فاطمه علیزاده و کوروش علمداری (1393). معرفی آثار صخره­ای نویافته با کاربری تدفینی از بویراحمد، مجله جلوه هنر، شمارۀ یازدهم، صص 53 – 65.
ستارنژاد، سعید (1395). مطالعه و بررسی معماری دستـکند مراغه، پایان­نامه کارشـناسی­ ارشـد باستان­شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، منتشرنشده.
شکاری­نیری، جواد (1372). معماری صخره­ای در آذربایجان و زنجان، مجله معماری و شهرسازی، شمارۀ 22 و 23، صص 24 – 19.
شکاری­نیری، جواد (1385). کنکاش در بقایای رصدخانه مراغه، مجله تاریخ و علوم اجتماعی، شمارۀ دوم، صص 80 - 61.
شهبازی، هدایت و فرناز منتظر (1371). معماری صخره­ای بافتی ارگانیک و پارادوکسی در طبیعت با رویکرد معماری پایدار نمونه موردی روستای میمند کرمان و روسـتای کـندوان تـبریز، ماه­نامه بین­المللی راه و ساختمان، صص 61-53.
عبدالله ابن فضل‌الله (1383). تاریخ وصّاف، تحریر عبدالمحمد آیتی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
قزوینی، زکریا بن محمد (1373). آثار العباد اخبار البلاد، ترجمۀ میرزا جهانگیر قاجار، تهران، امیرکبیر.
کارنگ، عبدالعلی (1350). آثار تاریخی مراغه، تهران، انتشارات آموزش و پرورش.
کامبخش‌فرد، سیف‌الله (1373). آثار تاریخی ایران، تهران، انتشارات میراث فرهنگی.
محمدی­فر، یعقوب؛ همتی‌ازندریانی اسماعیل (1395). مطالعه و بررسی معماری دستکند ایران، مسکن و محیط روستا، شمارۀ 156، صص 97 -110.
میرفتاح، علی‌اصغر (1364). پرونده ثبتی رصدخانه مراغه، تبریز، آرشیو اداره میراث فرهنگی و گردشگری.
ورجاوند، پرویز (1384). کاوش رصدخانۀ مراغه و نگاهی به پیشینه ستاره­شناسی در ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر.
همایون، غلامعلی (1354). فلسفه معماری صخره­ای و تمرکز در روستای میمند کرمان، تهران، انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی.
Azad، A, 2011, Three Rock-Cut Cave Sites in Iran and their Ilkhanid Buddhist Aspects Reconsidered, Islam and Tibet Interactions along, 209-230.
Ball, W, 1976, Two aspects of Iranian Buddhism, Bulletin of The Asia Institute.
Blunt, W, 2006, Persian Spring, Publisher Barrie, the University of Michigan.
Bowman J, & Arthur Thompson, J, 1968, The Monastery-church of Bar Hebraeus at Maragheh in West Azerbaijan, E. J. Brill.
Byron, Robert, 1937, The Road to Oxiana, London.
Campbell, Elizabeth, 2007, Yesterdeys children Growing up Assyrian in Persia.
Cevlik, N, 2003, New rock-cut tombs at Etenna and the rock-cut tomb tradition in southern Anatolia، Anatolian studies "journal of the British Institute of Archaeology at Ankara, 53: 97-116.
Daryaee, T, 2011. The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press.
Davies, N & Erkki J, 2008, Dictionary of Architecture and Building Construction.
Drouville, G.,1825. Voyage en Perse, fait en 1812. ET 1813, Publisher a paris: A al Librairie national et etrangere, rue des
Emge, A. 1992, “Old Order in New Space: Change in the Troglodytes Life in Cappadocia”, Traditional Dwellings and Settlements Working Paper Series, 37: 1-13.
Fernini, I, 2009, Astronomy at service of the Islamic society, The Role of Astronomy in Society and Culture Proceeding IAU Symposium, No. 260. P 514-521.
Godard, Andre (1934). Les Monuments de Maragha, Publications de la Societe des Etudes Iraniennes et de 1, Art Persan 9, Paris.
Johnston, A, 1853, Dictionary geography of the world, Publisher Longman Brown.
Ker, P., & Robert, S, 1822, Travils in Georgia Persi Armenia Ancient Babylonia, Vol II, London.
Kinneir, J. M., 2004. The Great Game: Pt. 1. A geographical memoir of the Persian Empire, Publisher Taylor & Francis, Edition illustrated, reprint.
Kleiss, W. 1969, Berich Uber zwei Erkundungsfahrten in Nordwest – Iran, Archaeologische Mitteilungen Aus Iran, 1-54.
Morgan, D, 2015, Medieval Persia, Publisher Routledge.
Nisar, K, 2014, Architecture of the Rock –Cut Temples of Masroor, Heritage and Us, 30-43.
Ousterhout, Robert G, 2005, A Byzantine Settlement in Cappadocia, Publisher Dumbarton Oaks.
Perkins, R, J, 1843, Residence or Eight Years in Persia, New York.
Rapp, G, 2009, Archaeomineralogy (Natural Science in Archaeology), Springer Science & Business Media.
Schippmann, K, 1971, Die iranischen Feuerheiligtümer, Publisher Walter de Gruyter.
Upham Rameses, E, 1824. Rameses; an Egyptian tale, with historical notes of the era of the pharaohs. Volume 3. Oxford University.
Wilson,  S.G. 1896, Persian Life and Customs. New York.
پژوهش های ایران شناسی
دوره 8، شماره 1
مرداد 1397
صفحه 75-92
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار