نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 نویسنده مسئول، استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران تهران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
در ادبیات فارسی معاصر، شهر نه صرفاً پس زمینه ای کالبدی، بلکه بستری برای شکل گیری حافظه، معنا و کنش روایت است. این مقاله با تمرکز بر تحلیل مکانمند روایت، نظریه «تصویر ذهنی شهر» کوین لینچ را در خوانش رمان این خیابان سرعت گیر ندارد اثر مریم جهانی به کار می گیرد؛ رمانی که در سال ۱۳۹۶ موفق به دریافت دو جایزه معتبر «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» و «جایزه جلال آلاحمد» شده است. چارچوب نظری پژوهش بر مفاهیم ادراکی لینچ—از جمله سرزندگی، خوانایی، هویت مکان، نظارت، اختیار، تناسب و دسترسی—استوار است. روش تحقیق، تحلیل نظری ـ روایی با رویکرد تطبیقی است که در آن عناصر طراحی ذهنی شهر با ساختار مکانی، زبانی و روایی رمان مقایسه شده اند. برخلاف مطالعاتی که بر مسائل اجتماعی یا جنسیتی تمرکز داشته اند، این مقاله تلاش دارد نقش مکان و ادراک شهری را در شکل گیری روایت بررسی کند.
یافته ها نشان می دهند که فضاهای شهری در این رمان، به عناصر روایی بدل شده اند که در آنها مؤلفه های نظری لینچ به صورت زیسته و ملموس بازتاب یافته اند. تاکسی «الیزابت»، میدان وزیری، محله شهناز و نشانه های شهری، نه تنها محل رخداد، بلکه بسترهایی برای تعامل، حرکت و معناسازی اند.
این مقاله با پر کردن خلأ موجود در پیوند میان نظریه های طراحی شهری و روایت های ادبی، نشان می دهد که چارچوب ادراکی لینچ، با وجود خاستگاه کالبدی اش، قابلیت تعمیم به تحلیل های فرهنگی و روایی را دارد؛ و می تواند در خوانش تجربه شهری در ادبیات فارسی، به ویژه در آثار معاصر، به کار گرفته شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Urban Narrative in Women's Literature: Reinterpreting Kevin Lynch’s Theory in the Novel This Street Has No Speed Bump
نویسندگان [English]
- Mansoureh Shahriyari 1
- Abbasi sara 2
1 corresponding auther, Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
2 An MSc student in Urban Planning Geography at the University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]
contemporary Persian literature, the city is not merely a physical backdrop but a dynamic site for the formation of memory, meaning, and narrative agency. This article applies Kevin Lynch’s theory of the “image of the city” to a spatial reading of This Street Has No Speed Bump by Maryam Jahani, a novel awarded both the “Book of the Year of the Islamic Republic of Iran” and the “Jalal Al-e Ahmad Literary Prize” in 2017.The study’s theoretical framework draws on Lynch’s perceptual concepts—vitality, legibility, place identity, surveillance, agency, fit, and access. Using a comparative narrative-theoretical method, the research examines how mental design elements of urban space correspond to the spatial, linguistic, and narrative structures of the novel. Unlike prior studies focused on social or gendered themes, this article foregrounds the role of urban perception and spatial experience in shaping literary narrative.Findings reveal that urban spaces in the novel—such as the taxi “Elizabeth,” Vaziri Square, the Shahnaz neighborhood, and various urban markers—function not only as settings but as narrative agents of movement, interaction, and meaning-making. By bridging urban design theory and literary analysis, the article demonstrates that Lynch’s perceptual framework, despite its architectural origins, can be effectively extended to cultural and narrative inquiry, offering a valuable lens for interpreting urban experience in modern Persian fiction
کلیدواژه‌ها [English]
- Kevin Lynch
- Urban Space in Iran
- Contemporary Persian Literature
- Women’s Narrative
- Mental Image of Place
)