Document Type : Research Paper

Authors

1 corresponding auther, Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran

2 An MSc student in Urban Planning Geography at the University of Tehran, Tehran, Iran.

10.22059/jis.2025.402653.1370

Abstract

contemporary Persian literature, the city is not merely a physical backdrop but a dynamic site for the formation of memory, meaning, and narrative agency. This article applies Kevin Lynch’s theory of the “image of the city” to a spatial reading of This Street Has No Speed Bump by Maryam Jahani, a novel awarded both the “Book of the Year of the Islamic Republic of Iran” and the “Jalal Al-e Ahmad Literary Prize” in 2017.The study’s theoretical framework draws on Lynch’s perceptual concepts—vitality, legibility, place identity, surveillance, agency, fit, and access. Using a comparative narrative-theoretical method, the research examines how mental design elements of urban space correspond to the spatial, linguistic, and narrative structures of the novel. Unlike prior studies focused on social or gendered themes, this article foregrounds the role of urban perception and spatial experience in shaping literary narrative.Findings reveal that urban spaces in the novel—such as the taxi “Elizabeth,” Vaziri Square, the Shahnaz neighborhood, and various urban markers—function not only as settings but as narrative agents of movement, interaction, and meaning-making. By bridging urban design theory and literary analysis, the article demonstrates that Lynch’s perceptual framework, despite its architectural origins, can be effectively extended to cultural and narrative inquiry, offering a valuable lens for interpreting urban experience in modern Persian fiction

Keywords

Main Subjects

-آتشین‏بار، محمد؛ منصوری، سید امیر؛ شیبانی، مهدی (1391)، نظم، عنصر اصلی در تحلیل علمی منظر خیابان، باغ نظر، دوره 9، شماره 23، 93-102.
- آزادی‏هیر، سمانه؛ مهناز. طالبی(1394). بررسی تاثیر شادی در سرزندگی فضاهای شهری اردبیل( سرزندگی از دیدگاه کوین لینچ)، کنفرانس ملی معماری و شهرسازی پایدار با رویکرد انسان و محیط، اردبیل.
-احدنژاد روشتی، محسن؛ مشکینی، ابوالفضل؛ اشلقی، مهدی.1401. تحلیل ساختار فیزیکی و تصویر ذهنی موثر در شکل‏گیری هویت مکان فضای خیابان آبرسان شهر تبریز، مطالعات ساختار و کارکرد شهری،دوره 9، شماره 30. 179- 212.
- اسکندری، مریم.(1400). بررسی معنای مکان در فضای باز مجتمع‏های مسکونی براساس نظریه هنجاری کوین ‏لینچ در راستای ارتقای حس مکان. هشتمین کنفرانس ملی پژوهش‏های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.
- اسکندری‏شرفی، فرشاد؛ فتاحی، ستایش؛ مبارک، وحید.(1399). نقد فمنیستی رمان این خیابان سرعت‏گیر ندارد اثر مریم جهانی. پژوهشنامۀ ادبیات داستانی، دانشگاه رازی، دوره 9، شماره 2، 19-38.
- امیری، نادر.(1398). «من و دیگری» در این خیابان سرعت‏گیر ندارد. جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، دوره 11 شماره 1، 1- 22.
-ایروانی، محمود، محمد کریم خداپناهی (1371)، روان‏شناسی احساس و ادراک، سمت، تهران.
- ایزدی، سعید؛ سهرابی مروشی، پریسا. (1395). بررسی سیمای محیطی محله آب‏انبارنو ساری با نگاه کوین‏لینچ، سومین کنفرانس بین‏المللی عمران، معماری و توسعه. شیراز.
-پاکزاد، جهانشاه(1385) راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، شرکت طرح و نشر پیام سیما، چاپ دوم، تهران.
- پرستش، شهرام؛ سمانه مرتضوی گازار (1390)، بازنمایی فضاهای شهری تهران در رمان‏های دوره‏ی رضا پهلوی، جامعه شناسی هنر و ادبیات، دوره 3، شماره 1، 105-132.
- ترکمان، احمد؛  مجتبی قائد ؛سوگل شمتوب.1396. پاتوق، فضای جمعی شهری و معماری و محل تعاملات اجتماعی . فرهنگی (نمونه موردی شهر برازجان)، نشریه پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، دوره 8، شماره 3، 248- 225.
- خزاعی، زهره؛ گراوند، علی؛ سلطانی‏کوهبنانی، حسن.(1400). شیوه‏های شخصیت‏پردازی زنان در رمان‏های کرمانشاه(مطالعۀ موردی رمان‏های اخرین کوچ، گاماسیاب ماهی ندارد، این خیابان سرعت‏گیر ندارد. سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، 14(شماره پیاپی 61)، 197- 181.
- رحیمی، فریبا؛ علیزاده‏خیاط، ناصر؛ مشفقی، آرش.(1398). تحلیل ساختارشکنی و تقابل‏های دوگانه در رمان «این خیابان سرعت‏گیر ندارد». نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، دوره 72 شماره 240،  139- 167.
-زارع، علیرضا؛ لطفی، کورش. (1396)، رنگ در شهر با رویکرد ایجاد تنوع و سرزندگی در فضای شهری،  پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، سال 8، شماره 28، 110- 99.
-شکوهی‏بیدهندی، محمد‏صالح(1389)، بازنگری کوین‏ لینچ در برنامه‏ریزی سیمای شهر، منظر، دوره 2، شماره 7، 54-57.
- مسعود، محمد؛ بیگ زاده شهرکی، حمیدرضا.1391. نگاهداشت و بازآفرینی موتیف‏های آرایه‏ای فضاهای شهری. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری،دوره 3 شماره 10، 66-43.
- صارمی، حمیدرضا؛ جوانمردی، ایمان. (1395). بررسی هویت مکان از دیدگاه لینچ(با تاکید بر اصول و تعاریف 5گانه مکان)، سومین کنفرانس ملی علوم مدیریت نوین و برنامه‏ریزی پایدار ایران.
-عابدینی، اصغر؛ کریمی، رضا.(1395)، سنجش زیست‏پذیری در شهرها بر اساس روش F'ANP (مطالعه موردی: نواحی پانزده‏گانۀ شهر ارومیه)، محیط شناسی، دوره 42، شماره 4، 752- 735.
-عینالی، جمشید؛ بوزجمهری، خدیجه؛ نظرشیخی، معصومه؛ دهبانژاد، اکبر؛ رومیانی، احمد. (1396)، تحلیل نقش فضاهای عمومی در ارتقای کیفیت سرزندگی روستاییان(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان الشتر)، مطالعات برنامه‏ریزی سکونتگاه‏های انسانی،دوره 12، شماره 3، 639- 619.
-فکوهی، ناصر؛ حسین‏یزدی، مریم.(1392).هویت مکانمند و بی‏هویتی در فضای شهری: مطالعه موردی دو مجتمع مسکونی در شهر تهران. پژوهش‏های انسان‏شناسی ایران، دوره 3، شماره 2، 7-44.
- قابلی، نرجس؛ اسدی، علیرضا؛ سلطانی، علی‏اصغر.(1403). نشانه‏شناسی گفتمانی جنسیت در دو رمان این خیابان سرعت‏گیر ندارد و رهش. زن در فرهنگ و هنر، دوره 16، شماره4، 483-504.
-قاســمی اصفهانی، مروارید (1383)، اهل کجا هستیم؟ هویت بخشی به بافت‏های مسکونی، روزنه، تهران.
- کامرانی، آویده؛ ، اسماعیل شیعه.(1394) معناشناسی مکان بر پایه نظریات کوین لینچ، آموس راپاپورت و نظریه نشانه‏شناسی، اولین کنفرانس سالانه پژوهش‏های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.
-کریمی‏دهکردی، فروغ؛ عبداللهی، علی‏اصغر. (1396)، ایجاد پیاده‏راه برای ارتقاء نشاط و سرزندگی در فضاهای شهری (نمونه موردی: خیابان ملت شهر کرد، حدفاصل میدان 12 محرم تا چهار راه بازار)، برنامه‏ریزی فضایی، دوره 7، شماره1. 96-75.
- کمالی سروستانی، کیانا؛ عاطفه رحیمی. (1400) تعقل در سیمای شهر در جهت ارتقاء هویت شهری، چهارمین کنفرانس بین‏المللی و پنجمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری.
-گلکار، کوروش (1385). مفهوم منظرشهری. مجله آبادی، شمارة .53
-لینچ، کوین(1376). تئوری شکل خوب شهر. ترجمه سید حسین بحرینی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران .     -لینچ، کوین(1383). سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی، تهران، دانشگاه تهران
-ماجدی، حمید؛ منصوررضایی؛ مجید، منصوری، الهام (1393)، تاویل کارکردشناختی فضاهای عمومی محله‏ای از منظر هویت نمونه موردی: محله نازی آباد و مهران تهران، تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 7، شماره 4،39-61.
- محمدی، علیرضا؛محمدجواد حاجی زاده(1395). سنجش و رتبه بندی محلات شهری در نماگرهای شهر پیاده مدار(مطالعه موردی: شهر اردبیل)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره 7، شماره 26، 152- 131.
-محمودی‏بختیاری، بهروز؛ ربانی، رویا(1396)، بازنمایی خوانایی شهرهای شمال در آثار اکبر رادی  مطالعه موردی دو نمایشنامه روزنه آبی و پلکان، هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، دوره 22، شماره 3، 83-90.
-مختاباد، مصطفی؛ محمدیارزاده، سجاد؛ شمس‏الهی، بهنوش.(1388). جستاری بر انسان‏شناسی/ نشانه‏شناسی شهری و نقش آن در خوانایی فضاهای شهری (مورد کاوی: شهر اصفهان). جامعه‏شناسی معاصر، سال اول، شماره 4، 31-69.
-مدنی‏پور، علی (1379)، طراحی فضای شهری؛ نگرشی بر فرایند اجتماعی و مکانی. ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران: پردازش و برنامه‏ریزی شهری.
-: مرادی، ایوب.(1401) نقد داستان «یوسف‏آباد؛ خیابان سی و سوم» اثر سینا دادخواه بر مبنای مؤلفه‏های رمان شهری، ادبیات پارسی معاصر، دوره 12شماره 1، 327- 352.
-منصوری، تاج‏الدین؛ جهان‏بخش، حیدر. (1392). چگونگی ارتقای کالبد و منظر شهری از طریق احیای ارزش‏های فرهنگی- تاریخی شهر، فصل نامه برنامه‏ریزی کالبدی – فضایی. دوره 1 شماره 3
- میرشجاعیان‏حسینی، ایمان؛ معروفی، زهرا. (1400). بررسی شکل‏گیری شهرها و پدید آمدن نشانه‏های شهری در طراحی معماری ( نمونه موردی تحلیل نظریات کوین لینچ در سیمای شهری بلوار شهید صارمی مشهد)، نهمین کنفرانس ملی مهندسی عمران. معماری و توسعه شهری پایدار ایران.
- نجفی‏برازجانی، معصومه.(1401). نقش کیفیت خوانایی بر تصویر ذهنی شهروندان با تکیه بر عناصر پنج‏گانه لینچ در منطقه یک شهر بوشهر. دومین کنفرانس بین‏المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط‏زیست و افق‏های هنر اسلامی در بیانه گام دوم انقلاب.
-نقابی، عفت؛ کلثوم قربانی جویباری (1389)، نشانه شناسی اولین رمان اجتماعی ایران، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، دوره 67 شماره 18، 193-216.
-نوابخش، مهرداد(1392)، ضرورت احیاء سرمایه اجتماعی در توسعه فضاهای شهری. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره 4، 7-17.
-یاراحمدی، امیر (1378)، به سوی شهرسازی انسان‏گرا، تهران: پردازش و برنامه‏ریزی شهری
-یوسفی، علی؛ صادقی‏نژاد، مهسا. (1396). مرور انتقادی نظریۀ سیمای شهر لینچ: نشانه‏شناسی نقشه‏های ادراکی شهروندان و بازشناسی هویت کالبدی شهر، فصلنامه مطالعات جامعه‏شناختی شهری، دوره 7 شماره 22، 72-47.