نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید حسن قاضوی ¹
• محمدمهدی سلمانپور ²
• محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار ³

¹ استادیار گروه تاریخ و تمدن دانشکده معارف

² دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران

³ دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

مقابر مذهبی به خصوص حرم‌های امامزادگان، از دیرباز مورد احترام مسلمانان و به‌ویژه شیعیان قرار داشته است. در حکومت‌های شیعی مذهب، این ارادت و توجه بیشتر بود. حکومت آل بویه، به عنوان اولین حکومت فراگیر و نیرومند شیعیان در قرن 4 و 5 ق، به این گونه بناها عنایت داشت و امامزاده حمزه دهدشت، در استان کهکیلویه و بویراحمد، در منطقه باستانی ارجان، از بناهای کهن باقی مانده از صدراسلام است و درب چوبی آن که اکنون به شماره 3292 در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود، حاوی پیام‌های مذهبی ویژه‌ای است.

پیش از این برخی از محققان به شاخصه‌های بصری یا توصیف کتیبه‌های این درب توجه نموده‌‌اند اما به تحلیل مضامین و پیام‌ها در آن چندان عنایتی نداشته‌اند، نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش می‌پردازد که در کتیبه‌های این درب کهن، از چه مضامینی بهره برده شده و آن مضامین و پیام‌ها در باورهای شیعی چه جایگاهی دارند؟ بیان اهمیت ویژه این اثر و توجه به نکاتی ویژه در مستندسازی برخی ادعیه معروف شیعی، از دیگر مطالبی است که در این پژوهش به آن توجه شده است. نتایج اولیه این پژوهش نشان داد که این اثر علاوه بر منظر زیبایی‌شناختی و شاخصه‌های بصری ارزشمند، از لحاظ مضامین و محتوای خود اثری ویژه بوده و در اعتبارسنجی برخی از منابع مکتوب دست اول شیعی کارایی دارد. مضامین و محتوای کتیبب-ها نیز لحاظ اجتماعی بازگوی شرایط سیاسی و فرهنگی شیعیان وقت و حضور توانمند مذهب امامی در آن منطقه است

کلیدواژه‌ها

• درب چوبی
• تشیع
• امامزاده حمزه
• آل بویه
• کتیبه

موضوعات

• تاریخ اسلام

عنوان مقاله [English]

Analysis of the inscriptions on the door of Imamzadeh Hamza Dehdasht and its role in understanding Shia/Shiite religious themes (verses and supplications)

نویسندگان [English]

• Seyyed Hasan Ghazavi ¹
• Mohammad Mehdi Salmanpour ²
• Mohammad Esmaeil Esmaeili Jelodar ³

¹ Assistant Professor, Department of History and Civilization, Faculty of Theology and Islamic Studies

² MA in Archaeology. University of Tehran

³ Associate Professor, Depart of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

تحلیل کتیبه های درب امامزاده حمزه دهدشت و جایگاه آن در شناخت مضامین مذهبی شیعی (آیات و ادعیه)

چکیده:

مقابر مذهبی به خصوص حرم‌های امامزادگان، از دیرباز مورد احترام مسلمانان و به‌ویژه شیعیان قرار داشته است. در حکومت‌های شیعی مذهب، این ارادت و توجه بیشتر بود. آثاری که با توجه به اقبال مردم منطقه به آن، می‌توانست چون رسانه‌ای در تبلیغ باورهای حاکمان سیاسی وقت نیز ایفای نقش کند. حکومت آل بویه، به عنوان اولین حکومت فراگیر و نیرومند شیعیان در قرن 4 و 5 ق، به این گونه بناها عنایت داشت و در متون تاریخی به مواردی از توجه ویژه آنان در این باره اشاره شده و در کنار آن، برخی آثار مذهبی باستان شناختی از آن دوران نیز به همین امر گواهی می‌دهد. امامزاده حمزه دهدشت، در استان کهکیلویه و بویراحمد، در منطقه باستانی ارجان، از بناهای کهن باقی مانده از صدراسلام است و درب چوبی آن که اکنون به شماره 3292 در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود، حاوی پیام‌های مذهبی ویژه‌ای است.

پیش از این برخی از محققان به شاخصه‌های بصری یا توصیف کتیبه‌های این درب توجه نموده‌‌اند اما به تحلیل مضامین و پیام‌ها در آن چندان عنایتی نداشته‌اند، نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش می‌پردازد که در کتیبه‌های این درب کهن، از چه مضامینی بهره برده شده و آن مضامین و پیام‌ها در باورهای شیعی چه جایگاهی دارند؟ بیان اهمیت ویژه این اثر و توجه به نکاتی ویژه در مستندسازی برخی ادعیه معروف شیعی، از دیگر مطالبی است که در این پژوهش به آن توجه شده است. نتایج اولیه این پژوهش نشان داد که این اثر علاوه بر منظر زیبایی‌شناختی و شاخصه‌های بصری ارزشمند، از لحاظ مضامین و محتوای خود اثری ویژه بوده و در اعتبارسنجی برخی از منابع مکتوب دست اول شیعی کارایی دارد. مضامین و محتوای کتیبب-ها نیز لحاظ اجتماعی بازگوی شرایط سیاسی و فرهنگی شیعیان وقت و حضور توانمند مذهب امامی در آن منطقه است.

کلیدواژه‌ها [English]

• Wooden door
• Shia/Shiite
• Al-e-Buyeh
• Imamzadeh Hamzeh
• Inscription