نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یحیی بوذری نژاد ¹
• محمدحسین جمال زاده ²
• سعید آریان پور ³

¹ دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³ دانش آموخته کارشناسی ارشد دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از افرادی که در دوران سلطنت صفویه درحالی‌‌که بالاترین منصب مذهبی را در حکومت داشت، به آسیب‌‌شناسی دینی صفویه دست یازید، ملا محمدباقر سبزواری مشهور به محقق سبزواری است. او در کتاب روضةالانوار عباسی که به درخواست شاه عباس دوم نوشت، تلاش کرد علاوه بر ذکر رهنمودهایی برای ادارۀ حکومت‌ و اصولی برای مملکت‌‌داری، آسیب‌هایی را که صفویه بدان دچار بود، بیان کند. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که از منظر محقق سبزواری در کتاب روضةالانوار عباسی، صفویه دچار چه آسیب‌‌هایی بوده‌است؟ ازاین‌رو با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با گردآوری کتابخانه‌‌ای داده‌‌ها، به یافته‌‌های زیر رسیده‌ایم: آسیب‌شناسی دینی سبزواری از صفویه، در پنج زمینۀ آسیب‌شناسی دین، معرفت دینی، جامعۀ دینی، دین‌داری، نهادهای دینی دسته‌بندی می‌شود. اندیشۀ اصلاحی در روضةالانوار عباسی او مبتنی بر حکمت عملی اسلام است و رویکرد عدالت‌محورانه و مهرورزانه در قبال عامۀ مردم در آن مشهود است. همچنین باید موضوع کتاب روضةالانوار عباسی را تدوین و تحقق الگوی سیاست‌‌ورزی مؤمنانه دانست که مبتنی بر اعتقادات و احکام و اخلاق اسلامی، شیوه‌‌ای از امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر اجتماعی را به دست می‌دهد. سبزواری در بسیاری موارد با بیانی کنایی، منظور خود را گفته و در برخی موارد هم به‌ تصریح مستقیم آسیب‌‌ها پرداخته‌است. سبزواری برای رفع آسیب‌های مذکور و حفظ و بقای حکومت، سه عامل را دخیل می‌داند که برخاسته از مبانی خاص اندیشۀ سیاسی اوست: 1. عامل باطنی: اصلاح رابطۀ باطنی (معنوی) حاکم با خداوند؛ 2. عامل ظاهری: اصلاح رابطۀ حاکم با مردم و دولت‌مردان در رعایت اصول مملکت‌داری؛ 3. عامل ظاهری و باطنی: عدالت‌ورزی و مهروزی با مردم و مبارزه با ظلم و ظالم.
 

کلیدواژه‌ها

• محقق سبزواری
• صفویه
• ایران
• شاه عباس دوم
• روضة‌الانوار عباسی
• حکمت عملی
• آسیب شناسی دینی

موضوعات

• جامعه شناسی

عنوان مقاله [English]

Religiousl pathology of Safavid Iran from the perspective of Mohaqeq Sabzevari in Rozatol-Alnwar Al-abbasi

نویسندگان [English]

• yahya bouzarinejad ¹
• Mohammad Hossein Jamalzadeh ²
• Saeid Arianpour ³

¹ Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran. tehran. iran

² PhD student of Muslim social science, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

³ Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the scholars who studied Safavid pathology during the Safavid dynasty, while holding the highest religious position in the government, is Mullah Mohammad Baqir Sabzevari, well-known as Mohaqeq Sabzevari. In his book Rozatol-Alnwar Al-abbasi, written at the request of Shah Abbas II, in addition to providing guidelines for ruling the government and principles for statecraft, he tried to describe the harms that the Safavids suffered. This study seeks to answer this question: from the perspective of Sabzevari in the book Rozatol-Alnwar Al-abbasi, what social harms did Safavid suffer from? Therefore, using a descriptive-analytical method and collecting datasets by library searching, the following findings have been reached: Sabzevari's religious pathology of Safaviya, according to the type of damage mentioned by him, is classified in five fields: pathology of religion, religious knowledge, religious society, religiosity and religious institutions. Sabzevari has been working as a social reformer to improve the livelihood and resurrection of the people, the reformist idea in Rozatol-Alnwar Al-abbasi is based on the practical wisdom of Islam and It shows a justice-oriented and compassionate approach to the general public. Rozatol-Alnwar Al-abbasi should also be mentioned as a text in order to formulate and realize the model of faithful politics, which, based on Islamic beliefs, judgments and ethics, offers a method of ordering good and forbiding bad, at a time when social reform is possible only through accompanying kings. In this book, he has stated his meaning in many cases with ironic expression, and in some cases, he has directly described the harms Sabzevari considers three factors to be involved in order to fix the mentioned damages and preserve and survive the government, which arise from the specific foundations of his political thought: 1- Inner factor: improving the ruler's inner (spiritual) relationship with God 2- External factor: improving the relationship of the ruler with the people and Statesmen in observing the principles of statecraft 3- External and internal factors: justice and peace with the people and fight against oppression and oppressors.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mohaqeq Sabzevari
• Safavid
• Iran
• Shah Abbas II
• Rozatol-Alnwar Al-abbasi
• Practical wisdom
• Religious pathology