نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدامیر مشهدی ¹
• سارا نظام دوست ²

¹ گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

قرن ششم، اوج کاربرد اصطلاحات دانش نجوم در نظم و نثر فارسی است. یکی از برجسته‌ترین و بارزترین آثار در کاربرد اصطلاحات و اطلاعات علم نجوم در ادبیّات فارسی، مقامات قاضی حمیدالدّین بلخی (559م) است که آن را در سال 551 تألیف کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد علم نجوم در مقامات حمیدی به روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد که بدین سوال پاسخ دهد که حمیدالدین بلخی چگونه و با چه هدفی از علم نجوم و ابزار آن در مقامات بهره برده است؛ بنابراین تلاش نگارندگان بر آن است که با استخراج نمونه‌های به کار رفته، این اثر را از حیث موضوع یاد شده، مورد واکاوی قرار دهند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که حمیدالدین بلخی، علم نجوم را به صورت ماهرانه و با آگاهی کامل برای پرُ بار کردن و نشان دادن توانمندی خود به کار برده است و اهمیت کاربست آن در مقامات تا بدانجاست که یک مقامه (مقامۀ بیستم: طبیب و منجّم) را کامل به این بحث اختصاص داده است؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد که بلخی با آشنایی کامل از علم نجوم، آن را به دلایل گوناگونی از جمله نشان دادن توانمندی‌های خود در به کارگیری علم نجوم و اظهار فضل و دانش، جلوه‌های خیال‌انگیزی ادبی و هنری و در نهایت به دلیل باورهای مذهبی خود به کار برده است تا بدین طریق اثر خود را به خوانندگان معرفی نماید و آن را از این جهت ممتاز نماید تا بعد از او، جاودانگی اثرش حفظ گردد.

کلیدواژه‌ها

• مقامات حمیدی
• قاضی حمیدالدین بلخی
• افلاک
• اختران
• علم نجوم

موضوعات

• ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Akhtaran's course in the Hamidi Maghamat

نویسندگان [English]

• Mohammad Amir Mashhadhi ¹
• Sara Nezamdoost ²

¹ Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Human Sciences, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran

² PhD student of Persian language and literature, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran

چکیده [English]

The sixth century is the peak of the use of astronomical terms in Persian poetry and prose. One of the most prominent and prominent works in the use of terms and information of astronomy in Persian literature is the Maghamat of Qazi Hamiduddin Balkhi (559 AD), which he authored in 551. The present study aims to investigate the use of astronomy in Hamidi Maghamat in a descriptive-analytical way, and tries to answer the question of how and for what purpose Hamiduddin Balkhi used astronomy and its tools in officials; Therefore, the authors' effort is to analyzed. In the current research, in the discussion of the stars in the Hamidi Maghamat, first the circulation of the heavens and the stars has been the attention of the author. Then, topics related to astronomical instruments, atmospheric phenomena, the influence of the planets on the fate of people, the seven stars and the twelve constellations have been discussed and investigated. this work in terms of the mentioned subject by extracting the samples used. according to this The results of the research indicate that Hamiduddin Balkhi has used the science of astronomy skillfully and with full knowledge in the officials to be fruitful and show his capability. The importance of the application of astronomy and atmospheric phenomena in officials is so far much that it has dedicated an Maghame (the twentieth Maghame: doctor and astrologer) to this discussion. Therefore, it can be claimed that Balkhi, with a complete knowledge of astronomy, used it for various reasons, including showing his abilities in applying astronomy and expressing his grace and knowledge, literary and artistic fantasy effects and in Finally, due to his religious beliefs, he has used it to introduce his work to the readers and make it special in this way, so that after him, the immortality of his work will be preserved.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hamidi Maghamat
• Qazi Hamiduddin Balkhi
• planets
• stars
• astronomy