نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• میترا زینلی اصلانی ¹
• فهیمه زارع زاده ²
• سمیرا رویان ³

¹ دانشجوی کارشناسی‌ارشد هنر اسلامی دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران

² استادیار هنر اسلامی دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران

³ استادیار نقاشی دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران

چکیده

تغذیه از نیازهای اساسی انسان برای حیات است، ولی قواعد مرتبط با تهیه و مصرف خوراک نزد جوامع مختلف با چنان آیین‌‌ها و تشریفاتی همراه شده که آن را از یک نیاز طبیعی به یک برساخت فرهنگی مبدل ساخته‌است. خوراک و آیین‌‌های وابسته به آن، به انحای گوناگون در لابه‌لای اسناد نوشتاری و دیداری برجای‌مانده از اعصار متمادی بازنمود یافته و به‌‌مثابۀ یک نظام نشانه‌ای خاص، خوانده می‌شوند. بر همین اساس، پژوهش حاضر درصدد برآمده تا با گردآوری داده‌‌ها از نگاره‌‌ها و سفرنامه‌‌های عصر صفوی که به خوراک و مراسم مرتبط با آن ارجاع دارند، بدین پرسش پاسخ دهد که بازنمایی تشریفات خوراک و خوان‌آرایی درباری در نگاره‌‌ها و سفرنامه‌‌های عصر صفوی چه معنایی در بر دارد. بر این اساس، ضمن توصیف آیین‌‌های مرتبط با خوردن در دربار صفوی به‌عنوان یک نظام نشانه‌‌ای، به دلالت‌‌های ضمنی این بازنمایی‌‌ها اشاره شده‌است. نتیجه آنکه همخوانی چشمگیری میان اسناد تصویری و نوشتاری مورد مطالعه در باب آداب غذایی صفویان وجود دارد؛ لیکن هر رسانه به فراخور ویژگی‌‌های خود بر بخشی از آیین‌‌های خوراک درباری تأکید بیشتری داشته‌‌اند. فرم صوری و تزئینات ظروف و تنسیق فضاها در نگاره‌‌ها و مراحل طبخ، نحوۀ کاربرد مواد غذایی و احساسات میهمانان در مواجهه با تشریفات خوان‌‌ها در سفرنامه‌‌ها، با دقت و جزئیات ریزپردازانه‌‌تری بیان شده‌‌اند. باوجوداین، معانی ضمنی که از هر دو گروه استنباط می‌‌شود، تأکید بر ثروت، سخاوت و قدرت طبقه‌ۀ حاکم و نیز آداب و پوشش و دیدگاه زیبایی‌‌شناختی ایرانیان به‌واسطه‌ۀ نوع خوراک‌‌ها و نحوه‌ۀ برپایی خوان‌‌ها و چیدمان فضاست.

کلیدواژه‌ها

• صفوی
• خوراک
• خوان درباری
• نگاره‌ها
• سفرنامه‌‌ها
• نشانه‌شناسی فرهنگی

عنوان مقاله [English]

The reading of food rituals and Safavid courtier cuisine through visual and written contexts

نویسندگان [English]

• Mitra Zeinaliaslani ¹
• Fahime zarezadeh ²
• samira royan ³

¹ Master student of Islamic Art, Tarbiat Madras University, Tehran, Iran:

² Assistant Professor of Islamic Art, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor of Painting, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Nutrition is one of the basic human needs for living, but the rules related to the preparation and consumption of food in different societies have been accompanied by rituals and ceremonies that have transformed them from a natural need into a cultural construct. Food and rituals related to it have been represented in various ways in written and visual documents remained from protracted ages and can be studied as a special symbolic system. Based on this, the present research tries to answer the following question by collecting data from paintings and travelogues of the Safavid era that refers to food and  the ceremonies related to it. What is the meaning of the representation of  food  rituals and courtier cuisine in the paintings and travelogues of the Safavid era? Based on this, while describing the rituals related to eating in the Safavid court as a symbolic system, the implicit meanings of these representations have been pointed out. The result is that there is a significant correspondence between the visual and written documents studied about the food customs of the Safavids; However, according to their own characteristics, each media has placed more emphasis on a part of court food rituals. The formal form and decorations of the dishes and arrangement of the spaces in the pictures and cooking steps, the way of using the food and the feelings of the guests in facing the cuisines rituals are expressed in the travelogues with more precision and detailed details. Nevertheless, the implicit meanings that are inferred from both groups, emphasize the wealth, generosity, and power of the ruling class, as well as the manners, clothing, and aesthetic views of Iranians through the types of foods, the way the choirs are built. And the arrangement of the space.

کلیدواژه‌ها [English]

• Safavid
• Food Rituals
• Court cuisine
• Miniatures
• Travelogues
• Cultural Semiotic