نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام‌نور واحد جنوب تهران، تهران، ایران
چکیده
اهل‌حق (آیین یارسان) یک جریان فکری ـ مذهبی درون دینی اسلامی است که پیشینیۀ زیادی دارد. تاریخ شکل‌گیری و مبانی اعتقادی و ریشۀ باورهای آن به‌سبب پیچیدگی و بیان تمثیلی و نمادین و رمزواره بودن ادبیات آیینی‌اش، در هاله‌ای از ابهام فرورفته‌است؛ ازاین‌رو پژوهشگران دربارۀ پیدایش تاریخی و ریشۀ مبانی و باورهای اهل‌حق، آرا و نظرات متفاوت و متناقضی اظهار داشته‌اند و عالمان اهل‌حق نیز در این باره نظرات گوناگونی نشان داده‌اند. با رمزگشایی از متون مذکور و نیز ترجمه و تفسیر عبارات و مفاهیم فنی کلام‌یاری که با اصطلاحات خاص زبان کلامی بیان شده‌است، می‌توان ماهیت این آیین را مطالعه و بررسی کرد. مقالۀ حاضر به این پرسش پاسخ داده‌است که مبانی باورها و اصول اعتقادی آیین اهل‌حق با کدام‌یک از فرقه‌های اسلامی همسوست و در چه نمودهایی وجه اشتراک دارد؟
این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی با تکیه بر متون اولیۀ اصلی خطی که به گویش‌های گوناگون زبان کُردی سروده شده‌است، مبانی و اصول اعتقادی و باورهای اساسی اهل‌حق ـ مانند تجلی ذات خدا در عالم و انسان، چرخۀ حیات (دونای دون) که به بیان سیر تکامل روح انسان می‌پردازد و کیفیت ارتباط فرشتگان با انسان که با عبارات و تعابیر مختلفی همچون تجسد و حلول و نماد و تجلی پردازش شده ـ را بررسی و تبیین کرده‌است. در ادامه، ریشۀ آغازین این مبانی را در فرقۀ کیسانیه نشان داده‌است. در منابع آیینی اهل‌حق، توجه به دو شخصیت محمد حنفیه و مختار ثقفی که در اندیشۀ کیسانیه نیز مورد توجه هستند، ارتباط آیین اهل‌حق و کیسانیه را بیشتر می‌کند. اهل‌حق در گذر زمان تحت تأثیر شرایط پیرامونی و نیز شرایط درون‌آیینی، توسعه و تعمیق یافته و به شکل امروزی درآمده‌است. افزون بر آن، باور به سه امام معصوم از دیگر مشترکات اهل‌حق و کیسانیه است. تأثیرپذیری این اندیشه از برخی فِرَق مانند مخمسه و منصوریه و نیز متصوفه که تحولات اساسی در شکل‌گیری و سامان یافتن سازمان این آیین را در پی داشته‌است، از دیگر اهداف این مقاله است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The origins of the fundamental bases of Yarsanism in the islamic sects
نویسنده [English]
- mansour rostami
Ph.D. in Islamic Philosophy and Theology, Payam Noor University, South Branch of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Yarsanism, Ahl-e Haqq or Kaka'i- is a Islamic interreligious trend that has considerable background. The history of its formation, religious principles and its roots, allegorical expression, symbolic expression, symbolic expression and its mysterious religious literature have aura of ambiguity. Therefore, the researches has expressed different conflicting opinions about the historical creation, the roots and beliefs of, Ahl-e Haqq or Kaka'i, there is also a diversity of opinions among the Ahl-e Haqq scholars. The theologians also have shown contradictory opinions about the nature of this doctrine by deciphering the aforementioned texts, translating and interpreting the technical terms and concepts of the Yarsanism discourse which is provided by the special jargon of the oral language,
This paper has responded these two questions: The fundamentals of beliefs and principles of Ahl al-Haq religion are aligned with which of the Islamic sects and in what aspects are they similar?
This writing has been written in a descriptive - analytical method based on the original primary texts written in different dialects of kurdish language. This essay examines and explains the fundamentals, religious principles and basic beliefs of Ahl al-Haq, such as the manifestation of God's essence in the universe and mankind, the cycle of life (donai don), which expresses the evolution of the human soul, and the quality of communication between angels and humans, which has been processed with different expressions and interpretations such as: incarnation, immanance, symbol and manifestation.
In the following, the initial roots of these foundations in the Kisanieh sect are shown in this article. In the religious sources of Ahl al-Haqq, attention is paid to the two personalities of Muhammad Hanafiyah and Mukhtar Thaghafi, who are also of interest in Kisanieh's thought, increases the connection between Ahl-i-Haq and Kisaniyyah.
Ahl al-Haq has been developed and deepened over time under the influence of the surrounding conditions as well as the conditions of the religious era and has become today's form. In addition, belief in three infallible imams is another commonality between Ahl al-Haq and Kisaniyyah.
Another goal of this article is to find out the influence of this thought from some sects such as Makhamseh, Mansourieh, and Sufism, which led to fundamental changes in the formation and organization of this ritual.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sultan Isaac
- Kisaniyyah
- fundamental principles
- expression of nature
- Donai Don
)