نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اصغر باباسالار ¹
• موسی حسینی اقدم ²

¹ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

محمدتقی جنونی اردبیلی، متخلص به «جنونی»، شاعر نیمۀ دوم قرن یازدهم و نیمۀ اول قرن دوازدهم هجری قمری است. به‌طوری‌که از مطالعۀ اشعارش برمی‌آید، وی قسمت اعظم عمر خود را دور از وطن سپری کرده و از نام و نشان و زندگی وی در تذکره‌ها وکتاب‌های تاریخ ادبیات، اطلاعاتی ثبت نشده‌است. قدیمی‌ترین منبعی که در آن به مختصر اطلاعاتی برمی‌خوریم، کتاب ارزشمند الذریعه الی تصانیف الشیعه نوشته آقابزرگ تهرانی است و سایر منابع به آن کتاب استناد کرده‌اند. دیوان دست‌نوشتۀ 156 برگی جنونی به زبان فارسی، یگانه منبع معتبر دربارۀ اوست که با دقت و جست‌وجو در اشعارش، می‌توان اطلاعاتی درخصوص وی به دست آورد. یگانه نسخۀ خطی موجود از این دیوان در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود که آن هم کامل نیست و تعدادی از ورق‌های آن از بین رفته‌است. به همین سبب نیاز اساسی برای تحقیق دربارۀ زندگی و اشعار جنونی احساس می‌شود. جنونی با بهره‌گیری از سبک خراسانی و عراقی، مضامین عارفانه را با نگاه انتقادی و قلم منحصر به فردش بررسی کرده و در سبک هندی سروده‌است. دیوان اشعار جنونی به هشت بخش تقسیم می‌شود: قصاید، غزلیات، رباعیات، ترجیع‌بند، مخمسات، قطعات، تک‌بیت‌ها، مثنوی «جنگنامه» به زبان ترکی. موضوع قصیده‌های جنونی، غالباً مدح و ثنای پیامبر اسلام^(ص) و امامان شیعه و صاحب‌منصبان عصر خود وی (صفوی) است. نسخۀ دیگری منسوب به جنونی مربوط به تاریخ 1100 قمری در کتابخانه و موزۀ ملی ملک موجود است که به همت ایرج افشار تنظیم شده و غیر از نام و تخلص جنونی و تاریخ کتابت، اطلاعات بیشتری به ما نمی‌دهد. جنونی در این دست‌نوشته، آثار تعدادی از شاعران و نویسندگان قبل و معاصر خود را به خط نستعلیق نوشته و نام و تخلص خود را نیز ذکر کرده‌است و چند بند از مخمسات خود را در آن آورده‌است. در مقالۀ پیش رو تلاش شده ضمن تحلیل اشعار جنونی، اطلاعاتی از زندگی شاعر به تحریر درآید. همچنین دو مخمس منحصر به فرد وی تصحیح شده‌است.

کلیدواژه‌ها

• جنونی اردبیلی
• نسخۀ خطی
• مخمسات
• جنگنامه
• عصر صفوی

عنوان مقاله [English]

Djonouni-e Ardabily, Unknown Poet of Safavid Era

نویسندگان [English]

• Ali Asghar babasalar ¹
• MOUSA Hosseini Aghdam ²

¹ Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran

² graduate student of Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran:

چکیده [English]

Mohammad Taqi Djonoun Ardabil, known as Djonoun is a poet of  second half of the 11^th century and the first half of  12^th aentury.As its represented inhid poem, he spent  most of his life far away from his homeland. Forthermore his name hasn’t been recorded in any Tazkirahs or literary history books. “Al-Dharīʿa ilā Taṣānīf al-Shīʿa” (List of Shia Books) by Agha Bozorg Tehrani is the oldest reference with a little information about him and all other resources have referred their claims to this book. His 86-page manuscript divan in Persian language is the only reliable source about Djonouni, which can provide information about his life by searching through his poems. The only available hand-written manuscript of his Divan is kept in the Parliament Library, which isn’t  even complete and  some of its pages are missing. Because of all the reasons above, further investigation is needed on his personal and literary life. Pursuing both the Khorasani and Iraqi style, Djonouni has viewed romantic epigrams with his critical and his own specific literature in poetry. He, as in Indian style, is closer to Saeb Tabrizi. Djonouni’s poems are categorized in 8 forms: Qaṣīda, Ghazal, Quatrain, Tarjīʿ-band, Mukhammas, Part, single verses and "Jangnameh mas̄navī " in Azeri language. The main content of his verses is often about the praise of the Prophet Muhammad (PBUH), Shia imams and the noble men of Safavid era. Another manuscript attributed to Djonouni dated 1100 A.H. is available in the "Malik" National Library and Museum, which was edited by "Iraj Afshar" and apart from his name,pen name and the date of its writing, there is just little information about the poet. Apparently, in addition to poetry, Djonouni is also involved in calligraphy and in that described manuscript, he wrote the works of a number of poets and writers before and after him with his individual composition in Nastaliq script and signed them with his name "Muhammad Taghi Djonouni".  He has also added some verse paragraphs of his Mukhammases. In this article, an attempt has been made to obtain information about the poet's biography along with analyzing Djonouni’s poems, and also to correct his two unique Mukhammases.

کلیدواژه‌ها [English]

• Djonouni Ardabili
• divan of poem
• biography
• Mukhammas correction
• Safavid era