نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• امید مجد

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

گویش نیشابوری یکی از کهن‌ترین گویش‌های شرقی ایران به شمار می‌رود که به لحاظ ویژگی‌های آوایی و دستوری، مختصات ویژه‌ای دارد. در این جستار، به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و روش سندکاوی و داده‌کاوی، بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از شمّ زبانی نگارنده ـ که گویشور نیشابوری است ـ به بررسی اصلی‌ترین فرایندهای واجی توصیف و تبیین انواع واج‌های این گویش پرداخته و با استفاده از مشخصه‌های تمایزدهندۀ هر واج، آن‌ها را دسته‌بندی و تقسیم‌بندی کرده‌ایم. در ادامه، مبحث پسوندها و پیشوندها و نیز صرف افعال و زمان‌های آن‌ها بررسی شده‌است. نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که واج‌های گویش نیشابوری شامل 33 واج است؛ همزه در گویش نیشابوری در ابتدای کلمات به‌سختی شنیده می‌شود، برخی واج‌ها مانند «ع» و «ح» در کلمات عربی به صورت آشکار و غلیظ تلفظ می‌شود. هر دو واج «غ» و «ق» هم‌زمان با هم در زبان وجود دارد. برخی هجاها برخلاف فارسی معیار با صامت بدون مصوت شروع می‌شود. درگویش نیشابوری، تغییراتی در مصوت‌ها روی می‌دهد که برخی از آن‌ها کاملاً بی‌قاعده و برخی دیگر قاعده‌مند است. حذف، قلب، ادغام، ابدال، تفاوت در تلفظ صرف برخی از افعال مانند ماضی استمراری و ماضی نقلی، کاربرد خاصی از وندها، ازجمله مواردی است که سبب تفاوت گویش نیشابوری با فارسی معیار می‌شود. همچنین با توجه به این گویش می‌توان برخی ریشه‌شناسی‌های لغوی را نیز تکمیل و بازنگری کرد.

کلیدواژه‌ها

• گویش‌های بومی
• گویش نیشابوری
• فرایندهای واجی
• آواشناسی. دستور

عنوان مقاله [English]

Phonetic, morphology and syntax of Neyshabouri dialect

نویسنده [English]

• omid majd

Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran.

چکیده [English]

           Neishabori dialect is considered as one of the oldest eastern dialects of Iran, which has special coordinates in terms of phonetic and grammatical features. In this essay, in the descriptive-analytical way and the method of document analysis and data mining, based on library studies and using the author's pseudo-language, as an Neishaborian informant, main phonetic processes are investigated, types of phonemes of this dialect are described and explained, and we have categorized and divided each phoneme by using its distinctive feature. In the following, the subject of suffixes and prefixes,  has been examined as well as the conjugation of verbs and their tenses. The research results show that the phonemes of Nishaburi dialect include 33 phonemes; Hamzeh is hardly heard at the beginning of words in Nishaburi dialect, some phonemes such as "A" and "H" are pronounced clearly and thickly in Arabic words. Both phonemes "gh" and "q" are present in the language at the same time. Unlike standard Persian, some syllables start with a consonant without a vowel. In the Nishaburi dialect, there are changes in vowels, some of which are completely irregular and others are regular. Elision, metathesis, fusion, displacement, difference in pronunciation of some verbs such as past continuous and past participle, special usages of affixes are some of the features that causes the difference between Nishabori dialect and standard Persian. Also, according to this dialect, some lexical etymologies can be completed and revised.

کلیدواژه‌ها [English]

• native dialects
• Nishaburi dialect
• phonological processes
• phonetics. Order