نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه زینلی گلنابادی ¹
• نرگس ذاکر جعفری ²

¹ دانشجوی کارشناسی‌ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان

² گروه موسیقی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

ظهور پیام‌آوران بهاری در میان نشانه‌های سال جدید فرهنگ ایرانیان اهمیت ویژه‌ای دارد. سال‌هاست «حاجی‌فیروز» به‌عنوان پیک بهاری شهرها، به‌ویژه شهر تهران، شناخته شده‌است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی ویژگی‌های شخصیت حاجی‌فیروز و خوانش کهن‌الگویی از او با استناد به نظریات روان‌شناختی یونگ است. در مباحث مربوط به روان‌کاوی و روان‌شناسی شخصیت یونگ، از مبحثی با عنوان «کهن‌الگوها» یاد می‌شود. این عناصر با آنکه در ضمیر ناخودآگاه جمعی انسان‌ قرار دارند، نشانه‌هایی در خودآگاه بروز می‌دهند که سبب شناخته شدن نوع کهن‌الگو می‌شود و این شناخت خوانش نمادها و رمزورازهای ذهن و طبیعت را برای بشر ممکن ساخته‌است. در این پژوهش، با در نظر گرفتن ویژگی‌ها و نمادها و نشانه‌های حاجی‌فیروز، به مقایسۀ آن با کهن‌الگوهای یونگ پرداخته شده‌است. تحقیق حاضر در تلاش است به این پرسش‌ها پاسخ دهد: دلیل تداوم حیات حاجی‌فیروز چیست؟ شخصیت حاجی‌فیروز چقدر با چهارچوب کهن‌الگوهای یونگ هم‌پوشانی دارد؟. طبق یافته‌های تحقیق حاضر، بیشترین تطبیق حاجی‌فیروز و کهن‌الگوهای یونگ را می‌توان در کهن‌الگوی «خویشتن» جست‌وجو کرد؛ ویژگی‌هایی چون تکرارشوندگی، نماد هندسی ماندالا و ارتباطش با دایرۀ زنگی، نماد حیوانی مار و جاودانگی و ارتباط آن با کلاه حاجی‌فیروز، ویژگی جمع اضداد و تقابل‌های دوگانه، در این مورد تأمل‌برانگیز هستند. نگاه دقیق به شخصیت حاجی‌فیروز و زمان حضورش در جامعه و پیامی که دارد نشان می‌دهد که وی نیز مانند توصیفاتی که یونگ از کهن‌الگوی خویشتن و همچنین مشخصات کلی اساطیر دارد، مطابقت دارد و با گذر از دنیای کهن‌الگوهایی چون «آنیما» و «سایه» و «نقاب»، به کهن‌الگوی خویشتن و جایگاه فردیت دست یافته‌است. این مطالعه نشان می‌دهد حاجی‌فیروز می‌تواند در چهارچوب علمی اسطوره قرار ‌گیرد و به همین دلیل است که با وجود تحولات عمیق فرهنگی و سیاسی در طول تاریخ، در ضمیر ناخودآگاه جمعی ایرانیان حیات داشته و بروزش در جهان عینی فرهنگ ایرانی تاکنون ادامه یافته‌است. گردآوری اطلاعات در این پژوهش به‌صورت کتابخانه‌ای است که با رویکردی کیفی و به شیوة تحلیلی ـ توصیفی انجام شده‌است.

کلیدواژه‌ها

• نوروز
• حاجی‌فیروز
• اسطوره
• کهن‌الگو
• گوستاو یونگ
• فرهنگ عامه

عنوان مقاله [English]

Haji-Firouz character correspondence in Iranian folklore and archetypes based on Jung theories

نویسندگان [English]

• Fateme Zeynaliegolnabadi ¹
• Narges Zaker Jafari ²

¹ Student of Art researches, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran.

² Department of Music, Faculty of Arts & Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran.

چکیده [English]

                                                                
 
Manifestation of spring messengers is a special matter among the New Year signs of Iranian culture.It has been years “Haji-Firouz” is known as a messenger of spring  in cities especially in Tehran city. The purpose of this research is investigating of Haji-Firouz character and an archetypal approach of him reference to the Jung’s psychological theories. Psychology is one of the sciences that has a multilateral connection with rituals and myths. Archetypes are one of the important subjects among Jung’s  psychoanalytic and personality psychology.  Although these elements are   located in the collective unconscious of man, they show signs in the conscious mind that cause the type of archetype to be recognized, and this recognition has made it possible for mankind to understand the symbols and mysteries of the mind and nature.
In this research, concentrating on Nowruz ritual and considring Haji Firooz characteristics features ,symbols and signs, the attempt is to explore his nature compared to Jung's archetypal and collective unconscious relationships point of view so that the hidden mysteries in this character have been known more clearly. The questions this study is trying to answer are: What has been the reason of the continuation of Haji Firooz existence till now? To what extent the character of Haji Firooz overlaps the framework of archetypes which are the bridge between science and myth?
According to the result of this research, we can look for "self" archetype as the most adjustment of Haji-Firouz and Jung archetypes. Properties such as iteration, correlation of mandala geometric symbol with tambourine, Snake’s bestial symbol and eternity and its connection with Haji-Firouz hat are mediatative in this case as well as the feature of opposites sum and mutual confrontation. Also presences of Haji-Firouz features in “Anima”, “Shadow” and “Mask” archetypes are traceable too. This study shows Haji-Firouz can be consider and placed in the scientific myth framework that is why in spite of deep cultural and political evolutions through the history it has lived in collective Iranian subconscious and its presence has been continued in Iranian objective cultural world. This investigation has been performed based on collecting information which was carried out with a analytical-descriptive method.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Nowruz
• Haji-Firouz
• Myth
• Archetype
• Gustav Jung
• Folklore