نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ.دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر. ایران

2 دانشیارگروه تاریخ. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران.ایران

3 دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی و پژوهشگر تاریخ.دبیرستان استعدادهای درخشان سمنان.ایران

10.22059/jis.2023.349984.1162

چکیده

مهاجرت‌ها به شکل خواسته یا ناخواسته دارای تاثیرات متعددی بوده است. تأثیرپذیری در پدیده مهاجرت، به ویژه درجنبه فرهنگی از مسائل قابل توجه می‌باشد. خلیج‌فارس به عنوان یک شاهراه آبی مهم نه تنها از لحاظ سیاسی و اقتصادی، بلکه از نظر فرهنگی نیز محل تلاقی فرهنگ‌های گوناگون بوده است. یکی از این موارد، مهاجرت عموما ناخواسته افریقایی‌تباران به خلیج فارس از قرن‌ها پیش و به ویژه در دو قرن اخیر می‌باشد. این گروه ضمن تأثیرپذیری از ساکنان این نواحی، تأثیرات عمیقی نیز بر فرهنگ این مناطق داشته‌اند. یکی از مهم‌ترین این تأثیرات، شکل‌گیری و رواج پدیده‌ای به نام زار است. زار در اصطلاح نوعی پریشانی افراد است که آن را حاصل اقدامات ارواح خبیثه می‌دانستند. شکل‌گیری وگسترش فراوان پدیده زار دارای زمینه‌ها و علل متعددی می‌باشد. سوال اساسی این پژوهش آن است که علل گسترش و تداوم پدیده زار در کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس چیست؟ به نظر می‌رسد که فقدان پناهگاه امن و نبود استدلال منطقی جهت حل مشکلات در نزد ساکنان این مناطق از یک سو و زندگی همراه با مشکلات متعدد در نواحی جنوبی ایران، مسافرت‌های فراوان دریانوردان این نواحی به سواحل افریقا و سکونت افریقایی‌تباران در سواحل خلیج‌فارس از سوی دیگر باعث رواج و توسعه پدیده‌ای به نام زار شده است . هم چنین این پدیده با برخی از ساختارهای فرهنگی این نواحی هماهنگی  و مشابهت داشته است. این پژوهش با اتکا به منابع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی و با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Application of Zar ritual in the banks and back banks of the Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • hamid asadpour 1
  • Farajolah Ahmadi 2
  • hossein Eskandari 3

1 Assistant Professor Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Persian Gulf, Bushehr, Iran

2 Associate Professor.Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.

3 Phd in the Islamic History of Iran. History Researcher Semnan Iran

چکیده [English]

Abstract

Migrations have had political, social, economic, and cultural effects, either intentionally or unintentionally. As the effectiveness of the migration phenomenon, especially in the cultural aspect, is one of the important and significant issues. As an important waterway, the Persian Gulf has been a meeting place of various cultures not only politically and economically, but also culturally. One of these cases is the generally unwanted migration of people of African descent, especially from the eastern parts of this continent, to the shores and rear shores of the Persian Gulf centuries ago and especially in the last two centuries. In addition to being influenced by the residents of these areas, this group has also had a deep impact on the culture of these areas. One of the most important of these effects is the formation and spread of a phenomenon called zar, which is considered one of the subcultures in these areas. In the term, zar is a kind of confusion and distress of people, which they considered to be the result of the actions of evil spirits. The formation and wide spread of the Zar phenomenon has many reasons. The basic question of this research is that what are the causes of the spread and continuation of the zar phenomenon in the shores and backshores of the Persian Gulf? It seems that the lack of a safe haven and the lack of logical reasoning to solve the problems of the residents of the shores and backshores of the Persian Gulf on the one hand and living with many problems in the southern regions of Iran, the many trips of sailors from these areas to the African coasts and the settlement of African descendants on the coasts On the other hand, the Persian Gulf has caused the spread and development of a phenomenon called Zar. Also, this phenomenon has had harmony and similarity with some cultural structures of these areas. This research has been done by relying on library sources and field observations and with descriptive analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zar
  • Migration
  • Culture
  • Africa
  • Persian Gulf
منابع و ماخذ
آریان‌پور، امیرحسین (۱3۸۸) جامعه شناسی هنر، تهران: گستره.
آموزگار، ژاله (1376) تاریخ اساطیر ایرانی، تهران: سمت.
الیاده، میرچا (۱۳۹۴) اساطیر، مناسک، نمادها، ترجمه منصور مدنی و نازنین مدنی، شیراز: نوید.
الیاده، میرچا (1391 ) اسطوره و واقعیت، ترجمه هانی صالحی علامه، تهران: کتاب پارسه.
الیاده، میرچا (1374) اسطوره راز، رویا، ترجمه رویا منجم، تهران: فکر روز.
بلوکباشی، علی (1380) اهل هوا، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج10، تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
 بلوکباشی، علی (1381) «هویت‌سازی اجتماعی از راه بادزدایی گشتاری»،نامه انسان‌شناسی، سال اول، شماره 1، تهران،ص33-43.
بهار، مهرداد(1352) پژوهشی در اساطیر ایران: بنیاد فرهنگ ایران.
پورداوود، ابراهیم ( 1347) تعلیقات بر یشتها، به کوشش بهرام فره وشی، تهران: بی جا.
پولاک، ادوارد( 1361) سفرنامه ادوارد پولاک، ایران و ایرانیان،ترجمه کیکاووس جهاندای، تهران: خوارزمی.
داویدیان، هاراطون( ۱3۳۵ ) بیمارستان روانی، تهران، تابان.
داویدیان، هاراطون( 1388 ) تکوین روان‌پزشکی نوین در ایران، تهران: ارجمند.
درویشی، محمدرضا (۱3۸۰ ) دایره المعارف سازهای ایران، تهران: ماهور.
دورکیم، امیل(1383 ) صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: مرکز.
دبیری‌نژاد، رضا و میرمیران، سید مجتبی(1392) «زار از خدایی باستان تا آیین درمانی»، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان،ش( 6و7)،ص171-185 .
رابینسن، چارلز الکساندر(1370) تاریخ باستان، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران: انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی.
رضوانی، صالح(۱۳۹۰)گذری بر پیشینه و تاریخ رمچاه، تایباد: واسع.
ریاحی، علی( 1356 ) زار، باد و بلوچ، تهران: طهوری.
زرگری نژاد، غلامحسین(1388 ) «نگاهی به وضعیت کنیزان غلامان و خادمان در عصر قاجار، مجله پژوهش‌های تاریخی»، شماره( 2) اصفهان، دانشگاه اصفهان،ص1 - 18.
زرین کوب، عبدالحسین( 1339)« جن»، مجله سخن، سال 11، ش (9- 8)، تهران،ص944-950.
سارجنت، ویلیام( 1371) روح‌های تسخیر شده، ترجمه سیدرضا جمالیان، تهران: امیرکبیر.
ساعدی، غلامحسین( 1345) اهل هوا، تهران: طهوری.
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم( ۱۳۸۲) ادیان ابتدایی و خاموش، قم: آیت عشق.
شاملو، سعید( ۱۳۸۷) کاربرد روان درمانی، تهران: رشد.
شریفیان،محسن( 1383 ) اهل زمین، تهران: مرکز نشر قلم آشنا.
شریفیان،محسن (1393) اهل ساز، تهران: داستان سرا.
شکیبا، محمدرضا ( ۱۳۸۵)« تأثیر جهانی سازی بر هنر آفریقایی»، فصلنامه هنر، ش ( 68)، ص322-340.
شیل، لیدی ( 1368 ) خاطرات لیدی شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نو.
عبداللهیان، حمید و آقایی، عاطفه(1395) «بازنمایی مراسم اهل هوا در فیلم مستند باد جن»، مطالعات جامعه‌شناختی، پاییز و زمستان 1395 ،ش(49)،ص305-321.
فروید، زیگموند ( 1351 ) توتم و تابو، ترجمه محمدعلی خنجی، تهران: طهوری.
فریزر، جرج جیمز( ۱۳۸۸) شاخه زرین، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: افکار.
قره‌سو،مریم(1398)« شنود موسیقی درآئین زار»، مجله هنرهای زیبا، ش(2)، ص67-76.
فضائلی، سودابه( ۱۳۸۸)فرهنگ غرایبه، تهران: افکار.
کاژدان و دیگران(  ۱۳۷۹ ) تاریخ جهان باستان، ترجمه صادق انصاری، محمد باقر مومنی و علی همدانی، تهران: اندیشه.
کروس، ژ ( 1335) بهداشت روانی در ایران، ترجمه دکتر حسین رضائی، تهران: تابان.
الن سگال، رابرت(1389 ) اسطوره، ترجمه فریده فرنودفر، تهران: بصیرت.
ماخت، نورمن ال( 1386) تاریخ برده‌داری، ترجمه سهیل شمسی، تهران: ققنوس.
مقدم، ماریا(1396)  زار در ایران و کشورهای دیگر، تهران: نغمه زندگی.
موسوی بجنوردی، کاظم ( ۱۳۸۹) دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱0، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
نقوی، حسام‌الدین(1392)« مولفه‌های بینش اسطوره‌ای در مراسم زار: نمونه موردی بندرعباس»، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان،ش( 6و7)، ص186-225.
نوربالا، احمدعلی( ۱۳۷۴) روانشناسی اسارت و عوارض روانپزشکی ناشی از آن، تهران: دانشگاه شاهد.
نوربخش، حسین( 1359 ) بندر کنگ شهردریانوردان و کشتی سازان، تهران: ابن سینا.
نیبور، کارستن(1390 )سفرنامه کارستن نیبور، ترجمه پرویز رجبی، تهران: ایران‌شناسی.
هینلز، جان( 1387 ) شناخت اساطیر ایران، ترجمه احمد تفضلی، تهران، چشمه.
یاحقی، محمد جعفر( ۱3۶۹ ) فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
یونگ، کارل گوستاو( 1387 ) انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: جامی.