پژوهش های ایران شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

اطلاعات آماری نشریه

مشخصات نویسندگان

راهنمای نویسندگان

راهنمای دریافت شناسه ارکید

اهمیت مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم در تاریخ شعر آزاد فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

زبان ادبیات فارسی دانشکده ادبیات علوم انسانی دانشگاه تهران

10.22059/jis.2021.324965.994

چکیده

مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم، نخستین مجموعه از سه مجموعه شعری است که او در دوران کوتاه شاعری خود منتشر کرد. این مجموعه شعر از حیث نوع سطرسازی و پایان‌بندی مصراع‌ها و سطرهای اشعار در تاریخ تحول شعر آزاد فارسی دارای اهمیت بسیار است. پرویز ناتل خانلری درباره مجموعه شعر راز نیمشب معتقد بود که شعر آزاد او متأثر از اشعار بنیان‌گزار شعر آزاد انگلیسی والت ویتمن، شاعر آمریکایی سده نوزدهم، است. حال آنکه یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که مقدم در اشعار راز نیمشب بیشتر متأثر از آموزه‌های شاعران آزادسرای انگلیسی در سه دهه نخست سده بیستم است و نوع سطرسازی‌های او در شعر شباهتی با سطرهای والت ویتمن ندارد. کوشش‌های پیش از این مجموعه در ساختمان مصراع اغلب در حدود مصراع‌سازی شعر سنتی فارسی قرار می‌گیرد و تجربه‌های مقدم به-ویژه در این مجموعه راهی را پیش پای شاعران شعر آزاد فارسی قرار داد که هم در شعر آزاد منثور در خور توجه است و هم در شعر آزاد نیمایی. تاکنون محققان بر اهمیت شعر آزاد منثور مقدم بیشتر توجه داشته‌اند و در نظر آنها اشعار موزون یا نیمه‌موزون او در حکم اشعار منثور به شمار آمده‌است. شعر آزاد مقدم پیش از این سابقه‌ای در خور توجه برای کوتاهی و بلندی مصراع شعر فارسی و نیز موسیقی شعر منثور احمد شاملو در نظر گرفته شده‌است. اما در این مقاله برای نخستین بار بر قطعات موزون این مجموعه و اهمیت آن در شکل‌گیری شعر آزاد موزون تمرکز شده‌است. ساختن سطرهایی که وزن در هر یک از آنها به نوعی متفاوت از دیگری است شعر مقدم را به ویژگی چندوزنی متصف کرده‌است و این آزمایش‌ها پس از او در میان شاعران مختلف انواع شعر آزاد به گونه‌های متنوعی پی‌گرفته شده‌است. در برخی از اشعار موزون مقدم سطرسازی‌هایی به چشم می‌خورد که با پیشنهادهای عروضی نیما در پایان-بندی مصراع مطابقت بسیار دارد و از این رو شعر او را باید از منابع مهم نیما در رسیدن به قالب ابداعی وی به شمار آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Importance of Mohammad-e Moghaddam's First Collection of Poetry, The Secret of Midnight, , in Persian free verse history

نویسنده [English]

  • Mahdi OlyaeiMoghaddam

Persian Literature,

چکیده [English]

 
The Secret of Midnight, consisting of 16 poems, is the first collection of poetry that Mohammad-e Moghaddam published in short-term period of his career as poet. With respect to lineation and ending the line, the collection is significant experience in Persian free verse history. Being strongly influenced by English modernist poets in the early decades of twentieth century, Moghaddam experienced some types of lineation in his poems which was without precedent in Persian poetry.  All of the efforts to make lineation in poetry before him mostly was restricted to the traditional methods, but his venture in the collection introduced new way to the next generations of free verse poets. Making lines with applying different kinds of meters entailed some of Moghaddam's poems involving diversity of meters at the same poem and this method was kept by other free verse poets among some of the following modernist poets as creative technique. The manner of ending the line in some Moghaddam's poems according to Nima Yushidj, before publishing Nima's works is the unknown aspect of The Secret of Midnight.  
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Secret of Midnight
  • Mohammad-e Moghaddam
  • free verse
  • english poem
  • Nimaic verse
  • lineation
مراجع
منابع
اخوان ثالث، مهدی، 1372، آخر شاهنامه، چاپ یازدهم، تهران، مروارید.
ــــــــــ، 1376، «نوعی وزن در شعر امروز فارسی»، در بدعت‌‌ها و بدایع نیما یوشیج، چاپ 3، تهران، زمستان، صص 77ـ200.
اصفهانی، میرزا حبیب، 1388، گزارش مردم‌‌گریز مولیر، ترجمۀ منظوم میزانتروپ، همراه با متن فرانسه، به کوشش ایرج افشار، تهران، کتاب آمه.
الصالحی، عباس مصطفی، 1997، «بنیه البند و أصوله الفنیه»، المورد، مجلد الخامس و العشرون، العدد 1، صص 34ـ50.
باباچاهی، علی، 1373، «شناسنامه و شعر منوچهر شیبانی»، در گزینۀ اشعار منوچهر شیبانی، بررسی و گزینش علی باباچاهی، تهران، مروارید.
براهنی، رضا، 1380، «تأملاتی پیرامون شعر و نثر»، در طلا در مس (در شعر و شاعری)، جلد 2، تهران، زریاب. صص 1087-1112
بهبهانی، سیمین، 1390، «نیمای جوان و آغاز شعر نوآیین فارسی»، بخارا، سال 14، شمارۀ 80، صص 49ـ81.
بهروز، ذبیح، 1385، شاه ایران و بانوی ارمن، در ذبیح بهروز: زندگی و گزیدۀ آثار، به کوشش وحید یعقوبی، تهران، کتاب‌‌سرای نیک.
پرتو ـ تندرکیا، عباس شمس‌‌الدین کیا، 1318، نهیب جنبش ادبی شاهین، تهران، شرکت چاپ نگین.
خانلری، پرویز ناتل، 1341، «پست و بلند شعر نو»، سخن، دورۀ 13، شمارۀ 2. صص 141ـ151.
خانلری، پرویز ناتل، 1345، وزن شعر فارسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
ــــــ، 1392، «نقد بی‌‌غش»، مجموعه گفتگوهای دکتر پرویز ناتل خانلری با صدرالدین الهی (منتشرشده در مجلۀ سپید و سیاه در سال 1346)، تهران، معین.
«تعزیۀ به جنگ رفتن امام و عباس و شهادت حضرت عباس»، 1376، در مجالس تعزیه، کتابت محمدحسن رجایی زفره‌‌ای، از روی دست‌‌نویس مرحوم محمدعلی رجائی زفره‌‌ای (1281ـ1361ق)، نسخۀ دست‌نویس تحریری کتابخانۀ مجلس با شمارۀ 207451.
شاملو، احمد 1372 الف، ققنوس در باران، تهران، زمانه و نگاه.
ـــــ، 1372 ب، مرثیه‌‌های خاک و شکفتن در مه، تهران، زمانه و نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1380، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران، سخن.
ـــــــــــــ، 1390، با چراغ و آینه، در جستجوی ریشه‌‌های تحول شعر معاصر فارسی، تهران، سخن.
ـــــــــــــ، 1391، موسیقی شعر، چاپ 13، تهران، آگه.
شمس قیس رازی، شمس‌‌الدین محمد، 1360، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح مدرس رضوی، چاپ سوم، تهران، زوار.
شیبانی، منوچهر، 1325، «[شعر] ایران»، در نخستین کنگرۀ نویسندگان ایران، تهران، چاپخانۀ رنگین. صص 123ـ128.
عابدی، کامیار، 1397، محمد مقدم، شاعر و زبان‌‌شناس، تهران، مروارید.
علیایی‌مقدم، مهدی، 1398، «مستزادهای نیما و آزمایش حذف قافیه»، ادب فارسی، سال 9، شمارۀ 2، شمارۀ پیاپی 24، صص 21ـ39.
فرخزاد، فروغ، 1342، تولدی دیگر، تهران، مروارید.
فردوسی، ابوالقاسم، 1398، شاهنامه، پیرایش جلال خالقی مطلق، بخش 1، جلد 1، تهران، سخن.
فهرست کتاب‌‌های چاپی فارسی از آغاز تا آخر سال 1345 براساس فهرست خانبابا مشار و فهارس انجمن کتاب، 1352، جلد 2، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
لاهوتی، ابوالقاسم، 1358، دیوان، به کوشش احمد بشیری، تهران، چاپخانۀ سپهر.
لنگرودی، شمس (محمدتقی جواهری گیلانی)، 1377، تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد 1، تهران، مرکز.
مقدم، محمد، بی‌‌تا، راز نیمشب، راهی چند بیرون از پرده، بی‌‌جا، بی‌نا.
نجفی، ابوالحسن، 1395، وزن شعر فارسی (درس‌‌نامه)، تهران، نیلوفر.
نجم‌‌آبادی، سیف‌‌الدین، 1354، «استاد دکتر محمد مقدم»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 22، شمارۀ 4، صص 1ـ13.
یوشیج، نیما، 2535، ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش، تهران، گوتنبرگ.
ــــــ، 1375، مجموعۀ کامل اشعار نیما یوشیج (فارسی و طبری)، گردآوری و نسخه‌‌برداری و تدوین سیروس طاهباز، تهران، نگاه.
Adams, Stephen, J, 2003, Poetic Designs, an Introduction to meters, verse forms and figures of speech, Broadview Press, Toronto.
Moody, A. David, 1994, the Cambridge Companion to Eliot, T. S, Edited by A. David Moody Cambridge University Press, New York
Longenbach, James, 2008, the Art of the Poetic Line, Graywolf, USA.
Macleod, Glen, 2016, Williams and his contemporaries, in The Cambridge Companion to William Carlos Williams, Edited by Chistopher Macgowan, Cambridge University Press, USA.
McNaughton, William, 1963, Ezra Pound's Meters and Rhythms, PMLA, Mar. Vol. 73, Nol. 1, pp. 136ـ146.
Nadel, Ira B. 1999, The Cambridge Companion to Ezra Pound, Edited by Ira B. Nadel, Cambridge University Press, New York
Williams, William Carlos, 1951, the Collected Earlier Poems of William Carlos Williams, a New Directions Book, USA.
پژوهش های ایران شناسی
دوره 12، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 189-212
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار