نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه آموزشی فرش دانشگاه اراک، اراک، ایران.
چکیده
جل ها از مهم ترین و کاربردی ترین دست بافته های عشایر شمال غرب ایران و به‌طور خاص، شاهسون است که ضمن مرتفع ساختن نیاز ضروری عشایر در ارتباط با حمل افراد و اسباب زندگی، محملی برای آشکار کردن ابعاد زیباشناختی ذهن هنرمند بومی و عشایری، بود. نقش های برآمده از عقاید و باورهای جمعی و فردی و اندیشه خیالین و رنگ های برتافته از ذوق و احساس بافنده در جل شاهسون، اینگونه بافته ها را از منظر زیباشناختی منحصربه فرد نموده است. این مقاله بر آن است تا بررسی، تحلیل، توصیف و معرفی جل های شاهسونی را با سی نمونه انتخابی در ابعاد فن شناختی (فنون بافت) و زیباشناختی (نقش و رنگ)، مورد مطالعه قرار دهد. پرسش مطروحه در این مقاله این است که طرح ها و نقش ها و رنگ های به‌کاررفته در جل های شاهسون کدام است؟ برخی از یافته های پژوهش چنین است: اندازه جل های شاهسونی نسبت به جل های سایر عشایر، بزرگ تر و به شکل مستطیل است. ضمن اینکه از نقش و نگاره های بیشتری بهره برده است. فضای ساختاری زمینۀ آنها غالباً به قاب ها یا نوارهای افقی کم عرض و متوسط، تقسیم شده است که در درون آنها انواع نقش مایه ها به ویژه نقوش جانوری، تزئین و نقش پردازی گشته است. زمینه برخی از جل ها نیز بدون قاب و نوار و به صورت سرتاسری و افشان گونه تزئین گشته است. نقش مایه طاووس و بز (بزغاله)، بیشترین و متنوع ترین نقش و نگاره های و نقوش گیاهی همـچون درخت و گل و بوته های انتزاعی کم ترین نمونه های نقش اندازی شده در این جل هاست. همچنین بافت جل ها به طور غالب، به شیوه پیچ بافی یا سوماک است. رنگ های به کار رفته در این جل ها محدود، طبیعی و گیاهی است که شامل قرمز، آبی و انواع طیف آن، سرمه ای، زرد طلایی و خردلی، سیاه، سفید، قهوهای سیر و باز، سبز سیر و باز، است. این مقاله از نوع کیفی و بنیادین و روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است و شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای و جستجو در منابع مختلف (سراچه‌ها، مجموع ها و موزه های معتبر)، است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Motifs and Colors in Shahsavan Horse Rugs
نویسنده [English]
- Mohammad Afrough
Assistant Professor of Department of Carpet Arak University, Arak, Iran.
چکیده [English]
Horse Rugs are among the most functional hand-woven materials used by nomads in north-west regions of Iran particularly by Shahsavan tribes. In addition to meeting the urgent daily needs such as carrying persons and utensils, horse rugs have been a vehicle in which the aesthetic aspects of the nomad weavers’ imagination have been reflected. Motifs originated from communal beliefs, individual tastes as well as imaginative fantasies depicted by vivacious colors have given Shahsavan Horse Rugs, aesthetically, a unique character. In this study, 30 cases of Shahsavan horse rugs were analyzed, described and introduced in terms of weaving techniques and aesthetic considerations (colors and motifs). The study mainly focused on discovering the most dominant designs, motifs and colors in Shahsavan horse rugs. The findings implied that the Shahsavan horse rugs, often in rectangular shape, had a larger size than that of the other similar nomadic horse rugs. Meanwhile, the designs and motifs in Shahsavan horse rugs generally outnumbered those of other nomadic ones. The ground of each Shahsavan horse rug is divided into frames defined by almost narrow stripes. In each frame, different motifs, particularly animal ones, have been designed. Also, some Shahsavan horse rugs have all-over grounds with no frames or stripes; motifs are scattered across the length of the ground. The most commonly applied motifs include peacock and goat ones represented in a wide range of designs; plant motifs including trees, flowers as well as abstractly-designed shrubs have been used much less than the former ones. In terms of weaving technique, Shahsavan horse rugs, have a twisted-woven texture. The colors applied are limited in number mainly including natural and herbal dyes. Red, blue (in different hues such as dark blue), golden yellow and mustard, black, white, brown (dark and bright), green (dark and bright) are among the most commonly applied colors in Shahsavan horse rugs. This study is qualitative in nature with a descriptive-analytic methodology. The data were mainly collected based from library sources, reliable databased and museums.
کلیدواژه‌ها [English]
- shahsavan
- woven
- horse of cover
- pattern
- color
- weaving technique
)