نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی ، شبستر، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه معارف اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

4 استادیار گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

چکیده

برکناری رضاشاه از قدرت، تکان سختی به ساختار سیاسی کشور وارد آورد و مرحلۀ تازه­ای از فعالیت پارلمان، احزاب، گروه ­ها، جریان­ های داخلی، اقشار و طبقات اجتماعی در عرصۀ سیاسی و اجتماعی آغاز گردید. انتخابات مجلس شورای ملی و مشارکت مردم در انتخاب وکلای موردنظر خویش در تهران و دیگر نقاط کشور هم از این تحولات و تکانه، بی­ نصیب نماند و هر یک از مراجع مذکور، بدون منع قانونی در آن دخالت کردند و انتخابات برای مدتی از کنترل دولت خارج شد. شرکت مردم در انتخابات نسبتاً آزاد دورۀ چهاردهم مجلس، اولین تجربۀ ملت ایران بعد از سقوط دیکتاتوری پهلوی اول بود و استقبال زیادی از آن صورت گرفت. کرمانشاه به عنوان منطقه­ ای مهم و استراتژیک واقع در غرب ایران، ازجملۀ این موارد بود که احزاب، نیروها و شخصیت­ های مختلف با رهایی از دشواری­ های سیاسی دورۀ پهلوی اول، به تکاپو افتادند و در انتخابات سهیم شدند که بررسی آن، مسئلۀ مقاله حاضر است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی و با تکیه بر متون اسنادی و کتابخانه­ ای، با واکاوی روند رأی ­گیری، در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که علل و عوامل تأثیرگذار در جریان برگزاری انتخابات مجلس چهاردهم شورای ملی در حوزۀ انتخابیۀ کرمانشاه چه بوده است؟ یافته­ ها نشان می­ دهد که برخلاف دورۀ سلطنت رضاشاه، انتخابات دورۀ چهاردهم به انحصار هیچ‌یک از نیروهای سیاسی و اجتماعی درنیامد و نامزدهای این دوره وابسته با گروه‌های ذی­ نفوذ متعدد و متضادی بودند. در اولین انتخابات دورۀ پهلوی دوم، نظر به ایجاد خلأ قدرت و ضعف دربار و عوامل بازدارندۀ رژیم، میزان مشارکت افزایش‌یافته و مراکز قدرت به­ ویژه ایلات و عشایر و مأموران سیاسی خارجی برای نیل به اهداف خویش، در جریان انتخابات مجلس به فعالیت­ ها و کنشگری پرداختند، لذا این مرحله از انتخابات تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی قرار داشت، در نتیجه نمایندگان جدیدی به مجلس راه پیدا کردند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effective Factors, Trends and Consequences of the 14th National Consultative Assembly in Kermanshah

نویسندگان [English]

  • Ebtehaj Salimi 1
  • Hassan Zandiyeh 2
  • Manochehr Samadivand 3
  • Masomeh Garedagi 4

1 Ph.D Candidate, in History, Branch, Shabastar, University Islamic Azad, Shabastar , Iran.

2 Assistant professor in History, University of Tehran, Tehran, Iran.

3 Assistant professor in Islamic Education Group, Tabriz Branch, University Islamic Azad, Tabriz, Iran.

4 Assistant professor in History, Shabastar Branch, University Islamic Azad, Shabastar, Iran.

چکیده [English]

The dismissal of Reza Shah from political power changed the country’s political structure dramatically and began in the political and social spheres a new phase of parliamentary activities, parties, movements, and social classes. These changes affected the National Consultative Assembly election and people’s participation in electing their representatives in Tehran and elsewhere in the country, so that each of these newly-formed parties and movements interfered in it without any legal prohibition, and the election went out of government’s control for some time. The participation of people in the relatively free elections of the fourteenth parliament was the first experience of the Iranian nation after the fall of the first Pahlavi’s dictatorship, and it was widely welcomed. This paper surveys different parties, groups, and personalities that, freed from the difficult political conditions of the first Pahlavi, participated in the elections in Kermanshah as an important and strategic region located in western Iran. This study is based on a descriptive-analytical method and relying on documentary and library manuscripts, with analyzing the voting process, tries to find out what the influential factors in the 14th National Consultative Assembly election in Kermanshah were. The results show that unlike Reza Shah’s era, the 14th election was not monopolized by any of the political and social forces, and the candidates were affiliated with various and opposing influential groups. In the first election of the second Pahlavi era, in order to weaken the Pahlavi court, participation increased and the centers of power especially tribes and nomads and foreign political agents conducted activities during the parliamentary elections to achieve their political goals. Therefore, this period of the election was influenced by domestic and foreign agents. So new candidates entered the parliament.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parliamentary Elections
  • Kermanshah
  • 1940s
  • Tribes and Nomads
  • Allies
آبراهامیان، یرواند، 1388، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران، نی.
ارفع، حسن، 1395، در خدمت پنج سلطان، ترجمۀ مانی صالحی، تهران، ماهی.
اسکراین، سر کلارمونت، 1363، جنگ جهانی در ایران، ترجمۀ غلامحسین صالحیار، تهران، اطلاعات.
اطلاعات، سال هفدهم، شمارۀ 5187، شنبه چهاردهم خرداد 1322، ص 1.
امجد، محمد، 1380، ایران: از دیکتاتوری سلطنتی تا دین­سالاری، ترجمۀ حسین مفتخری، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
امیراحمدی، احمد، 1373، خاطرات نخستین سپهبد ایران، به کوشش غلامحسین زرگری­نژاد، تهران، مؤسسۀ پژوهش و مطالعات فرهنگی.
امیرخسروی، بابک، 1375، نظری از درون به نقش حزب تودۀ ایران، تهران، اطلاعات.           
ایوانف، م. س، 1356، تاریخ نوین ایران، ترجمۀ هوشنگ تیزابی و حسن قائم­پناه، تهران، طوفان.
بولارد، سر ریدر، 1371، نامه­های خصوصی و گزارش­های محرمانه، ترجمۀ غلامحسین میرزا صالح، تهران، طرح نو.
بهرامی، روح­الله، 1389، انقلاب اسلامی در کرمانشاه، ج 1، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جامی، 1357، گذشته چراغ راه آینده، تهران، ققنوس.
جهانشاه­لوافشار، نصرت­الله، 1380، ما و بیگانگان، تهران، ورجاوند.
حجازی، محمدباقر، 1322، حقایق گفتنی، تهران، شرکت مطبوعات.
خامه­ای، انور، 1372، خاطرات سیاسی، تهران، گفتار.
خلعتبری، ارسلان، 1323، «خطاهای سیاسی از شهریور 1320 به بعد»، آینده، ج 3، تهران.
روزنامه رهبر، شمارۀ 568، مورخه 7/3/1324، ص 1.
روزنامه کرمانشاه، 1320، شمارۀ 1542، دی­ماه، ص 2.
زیرک­زاده، احمد، 1378، خاطرات: پرسش­های بی پاسخ در سال­های استثنایی، به کوشش ابوالحسن ضیاءظریفی و خسرو سعیدی، تهران، نیلوفر.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)، شمارۀ سند 10922/240، 23503/240، 3621/293، 3821/293، 2294/293.
سائلی­ کرده­ده، مجید، 1378، سیر تحول قوانین انتخاباتی مجلس ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سلطانی، محمدعلی، 1378، احزاب سیاسی و انجمن­های سری در کرمانشاه، ج 2، تهران، سها.
سنجابی، کریم، 1368، امیدها و ناامیدی­ها، لندن، جبهۀ ملیون.
سیاست و سازمان حزب توده از آغاز تا فروپاشی، 1370، ج 1، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی.
شجیعی، زهرا، 1383، نخبگان سیاسی ایران: نمایندگان مجلس از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج4، تهران، سخن.
صفایی، ابراهیم، 1373، نخست­وزیران ایران، ج 1، تهران، انجمن تاریخ.
طبری، احسان، 1367، کژراهه، تهران، امیرکبیر.
طیرانی، بهروز، 1376، اسناد احزاب سیاسی ایران، ج 1، تهران، مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران.
عظیمی، فخرالدین، 1374، بحران دموکراسی در ایران، ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدی، تهران، البرز.
علوی، بزرگ، 1357، پنجاه و سه نفر، تهران، جاویدان.
فرخ، مهدی، 1347، خاطرات سیاسی، ج1، به کوشش پرویز لوشایی، تهران، امیرکبیر.
فوران، جان، 1388، مقاومت شکننده، ترجمۀ احمد تدین، تهران، رسا.
فهرست اسامی و مشخصات نمایندگان24 دورۀ مجلس شورای ملی، 1368، تهران، دفتر انتخابات وزارت کشور.
قانعی، سعید، علمی، محمدعلی، 1390، نخست وزیران ایران، تهران، علمی.
قطبی، بهروز، 1389، گزیدۀ اسناد ایران در جنگ جهانی دوم، تهران، اطلاعات.
کامران میرزا، 1354، ایران در جنگ جهانی دوم، تهران، بهمن.
کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی (کمام)، شمارۀ سند 24844.
کشاورز، اردشیر، ططری، علی، 1390، اسناد انتخابات مجلس شورای ملی کرمانشاهان، تهران، مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
کمالی، مسعود، 1381، جامعۀ مدنی، دولت و نوسازی درایران معاصر، ترجمۀ کمال پولادی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
گازیوروسکی، مارک. جی، 1371، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران، مرکز.
لنچاوسکی، جورج، 1356، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمۀ اسماعیل رائین، تهران، جاویدان.
مدیرشانه­چی، محسن، 1375، احزاب سیاسی ایران، تهران، رسا.
ــــــــــــــــــــ، 1385، فرهنگ احزاب و جمعیت­های سیاسی، تهران، نگاه معاصر.
مذاکرات مجلس شورای ملى، دورۀ چهاردهم، جلسۀ 2، یکشنبه 14 اسفند ماه 1322.
ـــــــــــــــــــــــــــ، دورۀ چهاردهم، جلسۀ 5، یکشنبه 21 اسفندماه 1322.
مرکز اسناد وزارت امور خارجه (اسنادوخ)، 4-48-39، 1321ش، 1-115-39، 1322ش.
مسعودی، عباس، 1329، اطلاعات در یک ربع قرن، تهران، اطلاعات.
مهربان، رسول، 1361، گوشه­هایی از تاریخ معاصر ایران، تهران، عطارد.
میلسپو، آرتور، 1370، آمریکائیها در ایران، ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، البرز.
نوروزی، داود، 1360، «حزب توده ایران؛ ضرورت تاریخی میهن ما»، حزب تودۀ ایران از آغاز پیدایی تا انقلاب 1357: اسناد و دیدگاه­ها، ج 1، تهران، بی­نا.
نیک­پی، اعزاز، 1347، تقدیر یا تدبیر، تهران، این سینا.
یادداشت­های سیاسی ایران، 1392، ج 12: بخش اول، ویراستار آر. ام. بارل، ترجمۀ مصطفی امیری، تهران، مؤسسۀ فرهنگی هنری و مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
یکرنگیان، حسین، 1384، سیری در تاریخ ارتش ایران، تهران، خجسته.