نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

2 دانش آموخته دکتری تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

از ابتدای دوران قرون جدید و با آغاز سلطه سیاسی غرب بر نقاط مختلف جهان ازجمله شرق، تعاملات سنتی شرق و غرب معطوف به مسائل جدیدی گردید و لزوم شناخت نقاط جدید به دلایل بسیار موردتوجه اروپاییان قرار گرفت. از سده‌های هفدهم به بعد ارتباط تنگاتنگی میان شرق‌شناسی به‌مثابه حرفه و شغل و گسترش تجارت اروپایی و درنهایت میان امپریالیسم و استعمارگری وجود داشته است. با همین رویکرد، نوع نگاه آنان به سایر تمدن‌ها بخصوص شرقیان اغلب بااحساس برتری و لزوم سلطه بر آنان، تغییر یافت. متفکران شرقی به گونه‌های متفاوت چاره‌اندیشی‌هایی در مواجهه با غرب ارائه نمودند. هرچند انتقاد به شرق‌شناسی به‌صورت روشمند پس از جنگ جهانی دوم آغاز گردید، اما زمینه‌های این انتقاد به‌پیش از جنگ اول جهانی و به ظهور جنبش‌های ملی در شرق بازمی‌گردد. ماهیت این جنبش‌ها نیز به چالش کشیدن هژمونی سیاسی و فرهنگی غرب بود. تفکرات کسروی در چنین زمانی شکل گرفت؛ وی نخستین پژوهشگری در ایران یا شرق است که به مسئله شرق‌شناسی هرچند نه به‌صورت روشمند و منسجم پرداخت. شیوه مبارزه کسروی در هر دو عرصه (هژمونی سیاسی و فرهنگی غرب) تا حدودی متفاوت از سایرین بود. در خلال همین مبارزات قلمی بود که او به ماهیت پژوهش‌های برخی شرق شناسان در رابطه با مسئله استعمار برای تداوم سلطه بر ملل شرق پی برد. پژوهش حاضر درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش اصلی است: کسروی در رابطه با مطالعات شرق‌شناسی و مستشرقین چه رویکردی را دنبال می‌کرد؟ یافته‌های پژوهش که با تکیه‌بر منابع دست‌اول و بر اساس روش‌های تاریخی و بر مبنای توصیف و تحلیل صورت گرفته، نشان می‌دهد کسروی در دو عرصه به انتقاد از مطالعات شرق‌شناسی و مستشرقین پرداخت. نخست برای از میان بردن احساس سرافکندگی ایرانیان در برابر دستاوردهای علمی غرب و شیفتگی پژوهشگران ایرانی به آثار آن‌ها به مبارزه علمی با آنان پرداخت و ضعف‌های اساسی آنان را متذکر گردید. دوم به شرح ارتباط شرق شناسان با مسئله استعمار پرداخت و هدف پژوهش‌های شرق شناسان را نگه‌داشتن ایرانیان در بدآموزی‌های گذشته خود برای تداوم سلطه دولت‌های استعماری دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Oriental Studies and Orientalists from Kasravi’s Point of View

نویسندگان [English]

  • Mahdi Asadi 1
  • Parviz Hossein talaee 1
  • Ali akbar Mesgar 2

1 Assistant Professor of History, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.

2 Ph.D. Graduated of History, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

From the early modern period and with the beginning of the political domination of the West in different parts of the world, including the East, the traditional interactions of East and West turned to new issues, and the need to know about new places was considered by Europeans for various reasons. From the seventeenth century onwards, there has been a close connection between Orientalism, as a profession and occupation, and the expansion of European trade, and eventually between imperialism and colonialism. With this approach, their view of other civilizations, especially the Orientals, changed with a sense of superiority and the need to dominate them. Eastern thinkers came up with different ways of dealing with the West. Although the critique of Orientalism began methodically after World War II, the grounds for this critique date back to before World War I and the emergence of national movements in the East. The purpose of these movements was to challenge the political and cultural hegemony of the West. Kasravi’s thoughts were formed at such a time; he was the first researcher in Iran and the East to deal with the issue of Orientalism, although not in a methodical and coherent way. Kasravi’s method of struggle in both areas was somewhat different from the others. It was during this literary struggle that he realized the nature of the research of some Orientalists on the issue of colonialism. The present study seeks to determine what approach Kasravi took in relation to Orientalist studies. The findings of the research show that Kasravi criticized Oriental studies and Orientalists in two respects. First, pointed out the fundamental flaws in the achievements of the West in order to free Iranians of the feeling of shame. Second, he expounded on the relation between Orientalism and colonialism, claiming these scholars to be keeping the Iranians in the past to preserve the domination of the colonial governments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kasravi
  • Oriental Studies
  • Orientalism
  • Orientalists
  • Colonialism
بروجردی، مهرزاد،1393، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمۀ جمشید شیرازی، چاپ ششم، تهران، نشر فرزان روز.
جوادی، حسن،1396، ادوارد براون و ایران، چاپ اول، تهران، نشر نو.
سعید، ادوارد، 1398، شرق‌شناسی، ترجمۀ لطفعلی خنجی، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
کسروی، احمد،1323الف، بهمن‌ماه، تهران، دفتر پرچم.
ــــــــــــــ،1323ب، دادگاه، تهران، چاپخانه پیمان.
ــــــــــــــ،1323پ، در پیرامون ادبیات، تهران، دفتر پرچم.
ــــــــــــــ،1356، کاروند کسروی، به کوشش یحیی ذکاء، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ــــــــــــــ،1355، زندگانی من، تهران، جار.
ــــــــــــــ،1309، شهریاران گمنام، تهران، چاپخانه مدرن.
ــــــــــــــ،1322الف، بهاییگری، تهران، چاپخانه پیمان.
ــــــــــــــ،1322ب، صوفیگری، تهران، چاپخانه پیمان.
ــــــــــــــ،1311، آیین، تهران، بی‌جا.
ــــــــــــــ،1378، در پیرامون خرد، به کوشش عزیز الله علیزاده، تهران، فردوس.
ــــــــــــــ،1324، حافظ چه می‌گوید، تهران، بی‌جا.
مک فی، الکساندر، 1398، شرق‌شناسی، ترجمۀ مسعود فرهمند فر، تهران، مروارید.
نفیسی، سعید،1394، مقالات سعید نفیسی، به کوشش مسعود عرفانیان، ج3، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
یزدانی، سهراب،1383، مشروطه کسروی، تهران، انتشارات نی.
روزنامه:
روزنامه پرچم، سال یکم، شمارۀ 64، 21/1/ 1321.
روزنامه پرچم، سال یکم، شمارۀ 73، یک‌شنبه، 30/1/1321.
پرچم، شمارۀ ویژه، سال یکم، شمارۀ دوم، نیمه دوم فروردین 1322.
روزنامه نوبهار، سال سیزدهم، دورۀ پنجم، شمارۀ 12، 20 قوس 1301.
ــــــــــــــ ،شمارۀ 13، 27 قوس 1301.
ـــــــــــــــ، شمارۀ 14، 5، 6 جدی 1301.
ــــــــــــــ،شمارۀ 16، 18 جدی 1301.
مجلات:
افشار، محمود،1304، «پرفسور ادوارد بروان 2»، مجله آینده، سال یکم، شمارۀ 4.
جزایری، محمدعلی،1990، «کسروی و برخورد فرهنگی شرق با غرب»، ایران نامه، سال هشتم، شمارۀ 3؛ صص 391-410.
قزوینی،محمدخان،1305، «شرق شناسان فرنگ، وفات استاد براون انگلیسی»، مجلۀ ایرانشهر، سال چهارم، شمارۀ 2.
ــــــــــــــ،1305، «شرق شناسان فرنگ، وفات استاد براون انگلیسی»، مجلۀ ایرانشهر، سال چهارم، شمارۀ 3.
کسروی، احمد،1304، «نام‌های شهرهای ایران»، مجلۀ آینده، سال یکم، شمارۀ 6.
ــــــــــــــ،1305، «کردها و لرها از یک تبارند»، مجله آینده، سال یکم، شمارۀ 12.
ــــــــــــــ ،1312، «کتاب‌ها»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 1، صص 28-31.
ــــــــــــــ ،1312، «محمد نادرشاه افغان»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 2، صص 1-4.
ــــــــــــــ ،1312، «گزافه بافی یا دروغ‌گویی»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 2، صص 17-24.
ــــــــــــــ،1312، «شمال جنوب شرق مغرب»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 2، صص 24-30.
ــــــــــــــ ،1312، «کتاب‌ها»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 4، صص 28-31.
ــــــــــــــ ،1312، «مجله گرامی فکرت»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 5، صص 3-31.
ــــــــــــــ،1312، «انتقاد کتاب خاندان نوبختی(مطالب مقدمه)»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 6، صص 24-32.
ــــــــــــــ، 1313، «گزاف بافی و دروغ‌گویی»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 10، صص 16-21.
ــــــــــــــ، 1313، «کتاب‌های سودمند علمی»­، پیمان، سال یکم، شمارۀ 13، صص 67-68.
ــــــــــــــ، 1313، «تیشه‌های سیاست»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 16، صص 41-47.
ــــــــــــــ،1313، «در پیرامون تهران و شمیران»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 14، صص 59-64.
ــــــــــــــ، 1313، «در پیرامون شمیران»، پیمان، سال یکم، شمارۀ 17، صص 49-51.
ــــــــــــــ، 1313، «پیام»، پیمان، سال دوم، شمارۀ 1، صص 68-73.
ــــــــــــــ، 1313، «گزارش شرق و غرب»، پیمان، سال دوم، شمارۀ 1، صص 73-78.
ــــــــــــــ،1313، «خرده‌گیری»، سال دوم، پیمان، شمارۀ 2، صص 137-142.
ــــــــــــــ، 1313، «پرسش و پاسخ»، پیمان، سال دوم، شمارۀ 3، صص 201-203.
ــــــــــــــ، 1313، «در پیرامون شعر و صوفیگری»، پیمان، سال دوم، شمارۀ 4، صص 239-249.
ــــــــــــــ ، 1314، «یک درفش یک دین»، پیمان، سال دوم، شمارۀ 6، صص 347-361.
ــــــــــــــ،1315، «خرده‌گیری و پاسخ آن(مطالب پیمان)»، پیمان، سال سوم، شمارۀ 8، صص 476-487.
ــــــــــــــ،(1315)، «درباره سفرنامه برادران شرلی(مطالب مقدمه)»، پیمان، سال سوم، شمارۀ 9، صص 565-569.
ــــــــــــــ،1315، «در پیرامون سفرنامه شرلی(مطالب مقدمه)»، پیمان، سال سوم، شمارۀ 10، صص 616-622.
ــــــــــــــ، 1315، «باکو»، پیمان، سال سوم، شمارۀ 10، صص 625-634.
ــــــــــــــ،1316، «در پیرامون صوفیگری»، پیمان، سال چهارم، شمارۀ 3، صص 161-171.
ــــــــــــــ،1318، «خرده‌گیری‌های حقیقت‌گو و پاسخ‌های آن»، پیمان، سال پنجم، شمارۀ 6، صص 241-264.
ــــــــــــــ،1318، «خرده‌گیری‌های حقیقت‌گو و پاسخ آن»، پیمان، سال پنجم، شمارۀ10، صص 433-456.
ــــــــــــــ ،1318، «خرده‌گیری‌های حقیقت‌گو و پاسخ آن»، پیمان، سال پنجم، شمارۀ12-11، صص 497-560.
ــــــــــــــ ،1319، «گوهر پیمان»، پیمان، سال ششم، شمارۀ 1، صص 51-57.
ــــــــــــــ ،1319، «شناختن جانوران»، پیمان، سال ششم، شمارۀ 1، صص 65-72.
ــــــــــــــ، 1319، «نیک و بد»، پیمان، سال ششم، شمارۀ 3، صص 130-152.
ــــــــــــــ، 1319، «ماچه می‌خواهیم»، پیمان، سال ششم، شمارۀ 4، صص 194-227.
ــــــــــــــ، 1319، «ماچه می‌خواهیم»، پیمان، سال ششم، شمارۀ 5، صص 250-276.
ــــــــــــــ،1321، «فهرستی از گمراهی‌ها»، پیمان، سال هفتم، شمارۀ 9، صص 546-561.
نفیسی،سعید، 1334، «خیمه‌شب‌بازی»، مجله سپید و سیاه، سال سوم، شمارۀ 28.
نصر، عباس،1391، «هدف ادوارد براون از سفر به ایران»، فصلنامه مطالعات تاریخی، سال نهم، شمارۀ 36، 99- 72.
Lloyd, R., 2006,” Opposition to the orientalists: Kasravi’s criticisms of E.G. Browne”, in: Sufi castigator: Ahmad Kasravi and the Iranian mystical tradition, London: Routledge. pp. 121-135.