نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه آموزشی فرش دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

جل­ اسب، یکی از مهم­ترین و ضروری­ترین دست­بافته­های عشایر قشقایی است که از زمان حضور اسب در جامعه ایلی، همواره مورد توجه و استفاده بوده است. در این بافته، بافنده علاوه بر سعی در ارائه جلی با دوام و کیفیت بالا، اهتمامی ویژه به بُعد زیباشناختی (نقش و رنگ) آن داشته ­است. از این رهگذر، هم­نشینی دو عنصر تجسمی نقش و رنگ در جل­های قشقایی، آن­را به یک اثر هنری بومی و عشایری (کاربرد جل­ها به­واسطه تغییر شیوه زندگی، منسوخ‌شده است)، تبدیل نموده­است که امروزه زینت­بخش مجموعه­ها و موزه­های مشهور جهان است. این مقاله بر آن است تا جل­های نقش طاووسی را از منظر زیباشناختی بررسی، تحلیل و معرفی نماید. از این­رو، تعداد سی جل از منابع مختلف جمع­آوری و مورد مطالعه قرار گرفت. یافته­های پژوهش چنین است: نقوش در نمونه­های انتخابی به چهار طبقه جانوری (حیوانات و پرندگان)، انسانی، گیاهی و اشکال هندسی تقسیم می­شود که از این میان نقوش جانوری و به‌طور خاص نقش پرنده طاووس در برگه‌های متنوع، بیش­ترین حضور را هم به­صورت تک‌نگاره و هم به­صورت تکرار در قالب نوارهای افقی، در زمینه جل­ها دارند. هم­چنین تعداد رنگ­های به­کار رفته در این بافته­ها بین 8 الی 12 رنگ است که عبارت است از قرمز، آبی، سرمه­ای، سبز، زرد، نارنجی، عنابی، سیاه، سفید، خرمایی، قهوه­ای باز و سیر. هم­چنین فن بافت جل­ها، سوزنی و قالی بری (ترکمن نقش) است. این پژوهش از نوع بنیادین و روش تحقیق از نوع تحلیلی ـ توصیفی  است. شیوه گردآوری داده­ها نیز توأمان به­صورت کتابخانه­ای و میدانی، جستجو در موزه­ها و مجموعه­های معتبر، بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review and Analysis of Peacock Motif in Qashqai Horse Costumes

نویسنده [English]

  • Mohammad Afrough

Assistant Professor of Department of Crpat Art Arak University, Arak, Iran

چکیده [English]

Nomadic woven is an expression of the visual art of the tribes and tribes in which, weaver While considering the purpose and application of the weave, particular attention is paid to the aesthetic dimension (motif and color) as well as the ritual and symbolic aspects of the textural process. in the meantime, blanket or cover of horse are one of the different types of nomadic woven fabrics that provide a space for motif-playing. and artistic creation is a work of art by a weaver. qashqai weavers are one of the most beloved tribal and tribal artists of iran in the past, using imagination, their taste was able to create similar gems to valuable artworks in the field of tribal art. while it is a showcase of peacock art, these are examples today although limited, they are housed in world-renowned private museums and collections. in this article, the motif of peacock in aesthetic perspective will be introduced, analyzed and described. the results show that the qashqai of cover of horse Are woven often with weaving Souzani of techniques and Ghalibori(Torkaman naghsh). Also the peacock of motif in a variety ofGhalibori(Torkaman naghsh). Also the peacock of motif in a variety oAlso ariety

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nomads
  • Qashqai
  • Handwoven
  • Horse costume
  • Motif
  • Color
افروغ، محمد، اصغر جوانی، امیرحسین چیت­سازیان، فتحعلی قشقایی­فر، 1395، عوامل مؤثر بر نقوش انتزاعی و تجریدی دست­بافته­های قشقایی، ماهنامه علمی پژوهشی با­غ­نظر، ش 45، صص 90-77.
پرهام، سیروس، 1371، دست­بافته­های روستایی و عشایری فارس، ج2، تهران، امیرکبیر.
پوپ، آرتور اپهام،1387، سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز، ج 6 و 12، زیر نظر سیروس پرهام، تهران، علمی و فرهنگی.
تریلینگ، جیمز، 1394، زبان تزئین، ترجمۀ منصور حسامی و فهیمه زارع­زاده، تهران، دانشگاه هنر تهران.
تناولی، پرویز، 1377، جل­های عشایری ایران، پرویز تناولی، تهران، نشر یساولی.
خزایی، محمد، 1386، تأویل نمادین نقوش طاووس و سیمرغ در بناهای اصفهان عصر صفوی، فصلنامه مطالعات هنرهای تجسمی، ش 26، صص 27-24.
دادور، ابوالقاسم، الهام منصوری، 1385، درآمدی به اسطوره­های ایران و هند در عهد باستان، تهران، دانشگاه الزهراء.
دانشوری، عباس، 1390، مقابر بُرجی سده­های میانی ایران: مطالعه­ای نگاره شناختی، ترجمۀ جواد نیستانی و زهره ذوالقدر کندری، تهران، سَمت.
دهخدا، علی­اکبر، 1335، لغت­نامه دهخدا، شمارۀ 23 حرف (ط)، (طاهرزاده)، ج 33، تهران، دانشگاه تهران.
نظامی گنجوی، 1315، شرفنامه، به­کوشش و تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان
شیخی­نارانی، هانیه، 1389، نشانه­شناسی پرنده طاووس، فصلنامه علمی پژوهشی هنرهای تجسمی نقش­مایه، ش 5، صص 42-27.
عمید، حسن، 2537، فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر.
فتحی، لیدا، فریناز فربود، 1388، سیر تحول نقوش پرنده و موجودات اساطیری بال­دار در منسوجات آل­بویه و سلجوقی، فصلنامه نگره، ش 12، صص 51-40.
کوپر، جی­سی، 1379، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، تهران، فرهاد.
کیانی هفت­لنگ، کیانوش، 1389، بازتاب هنر در زندگی عشایر با تأکید بر ایل بختیاری، مجموعۀ مقالات نخستین همایش هنر و فرهنگ عشایر ایران (ایلات بختیاری و لرستان)، تهران، فرهنگستان هنر (متن).
محمودی، فتانه، 1396، تأثیر فلزکاری ساسانیان بر وایکینگ­ها به‌ واسطه روابط تجاری دو منطقه در مسیر جاده خزر، فصلنامه پژوهش­های باستان­شناسی ایران، ش 14، صص 160-141.
هارون، عبدالسلام، 1328، الحیوان، جلد دوم و سوم، قاهره، ج2، صص 253- 244، ج3، ص 54
خاقانی­ شروانی، فضل­الدین، 2537، دیوان اشعارخاقانی، به­­کوشش علی عبدالرسولی، تهران، دانشگاه تهران.
بردسیری کرمانی، شمس­الدین محمد، 1349، مصباح الارواح، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران. دانشگاه تهران.
جلال­الدین محمد خراسانی(مولانا)، 1386، مثنوی معنوی، به تصحیح مهدی آذریزدی، تهران، پژوهش.
طبسی، شمس­الدین محمد، 1343، دیوان شمس، به تصحیح محمدتقی بینش، مشهد، زُوّار.
مافروخی اصفهانی، سعدبن حسین، 1328، رساله محاسن اصفهان، ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی، تهران،       مجلۀ یادگار.
ابونصر محمدبن عبدالجبار عُتبی، 1345، تاریخ یمینی، به تصحیح و ترجمۀ ناصح بن ظفر جرفادقانی (گلپایگانی)، تهران، چاپ جعفرشعار.
Fehervari, g., 2000, ceramics of the Islamic world, i.btauris publishers. London.
منابع تصاویر
آرشیو پژوهش­گر
قانی، افسانه، 1390، بررسی و تحلیل نقش طاووس در دست­بافته­های گلیمی اقوام شاهسون و قشقایی، فصلنامه گلجام، ش 20، صص 20-7.
تناولی، پرویز، 1377، جل­های عشایری ایران، پرویز تناولی، تهران، نشر یساولی.
خزایی، محمد، 1386، تأویل نمادین نقوش طاووس و سیمرغ در بناهای اصفهان عصر صفوی، فصلنامه مطالعات هنرهای تجسمی، ش 26، صص 27-24.
فتحی، لیدا، فریناز فربود، 1388، سیر تحول نقوش پرنده و موجودات اساطیری بال­دار در منـسوجات آل­بویه و سلجوقی، فصلنامه نگره، ش 12، صص 51-40.