نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دورۀ پسادکترای تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشیار تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

ارامنه جلفای اصفهان، در تاریخ فرهنگی ایرانِ دورۀ صفوی، نقش فعالی داشتند. آنها بعد از مهاجرت از مناطق جلفا و قفقاز و ساکن شدن در اصفهان در زمان شاه‌عباس اول، حفظ فرهنگ و هویت‌شان را از طریق نظام آموزشی در دستور کار قرار دادند. ویژگی‌ها و ابعاد آموزش و پرورش آنان و جایگاه‌شان در نظام آموزشی آن عصر، مسئله‌ای است که چندان مورد توجه و تحقیق قرار نگرفته است. این مقاله با روش تحقیق تاریخی، بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از اسناد و کتب دست‌اول، ضمن نظر داشتِ یافته‌های ادبیات تحقیق، به توصیف و تفسیر این مسئله می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ارامنه جلفا برای حفظ دین و اعتقادات خود، نظام آموزشی‌شان را بر اساس سنن تعلیم و تربیتی خود پی‌ریزی کردند و از حمایت حکومت صفوی برخوردار شدند. در این زمان، کلیسا و مدارس به موازات هم امر تعلیم را بر عهده داشتند و ساختمان مدارس در محوطه کلیساها بنا شده بودند. به همین دلیل، جنبه دینی نظام آموزشی ارامنه، غلبه داشت و در کنار آن بر آموزش برخی علوم غیردینی به ویژه در زمینه تجارت نیز تأکید می‌شد. البته، وجود فرقه‌های مختلف کاتولیک در اصفهان، انگیزه رقابت بین آنها را بیشتر برجسته می‌کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Educational System of the Armenians of Isfahan in the Safavid Era

نویسندگان [English]

  • mohsen lotfabadi 1
  • Ataollah Hassani 2

1 Postdoc Researcher, History Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

2 Associate Professor, History Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The Armenians of Isfahan played an active role in Iranian culture in the Safavid era. After migrating from Julfa and the Caucasus and settling in Isfahan during the reign of Shah Abbas I, they intended to preserve their culture and identity through their educational system. Features and dimensions of their education and their place in the educational system of that era are topics to which researchers have not paid much attention up to now. In this article, these topics are discussed based on the data collected from reliable books and documents. The results indicate that the Armenians of Julfa, in order to preserve their religion and beliefs, established their educational system with the support of the Safavid government of that time; meanwhile the churches and schools were running educational affairs, and some schools were built in the grounds of the churches. Thus, religion was the prominent subject in the Armenian educational system, yet some non-religious sciences were taught too, especially commerce. Of course, the presence of different Catholic sects in Isfahan influenced the competition between them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Armenians of Julfa
  • Educational system
  • Church
  • Schools
  • Safavid era
اعرابی هاشمی، شکوه السادات، 1394، ارامنه جلفای نو در عصر صفوی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، کلیسای وانک (جلفای اصفهان).
اولئارئوس، آدام، 1363، سفرنامۀ اولئاریوس، ترجمۀ احمد بهپور، تهران، ابتکار.
بیات، اروج‌بیگ، 1338، دون ژوئن ایرانی، ترجمۀ مسعود رجب نیا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تاورنیه، ژان باپتیست، بی‌تا، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأییدیه اصفهان.
ترکمان، اسکندر بیگ منشی، 1350، تاریخ عالم آرای عباسی، تهران، امیرکبیر.
حسینی استرآبادی، سید حسن بن مرتضی، 1366، از شیخ صفی تا شاه صفی، به کوشش احسان اشراقی، تهران، علمی.
درهوهانیان،‌ هارتون، 1379، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمۀ لئون میناسیان، اصفهان، نشر زنده رود با مشارکت نقش خورشید.
دلاواله، پیترو، 1381، سفرنامۀ پیترو دلاواله (بخش مربوط به ایران)، ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، تهران، علمی و فرهنگی.
سانسون، 1346، سفرنامۀ سانسون، ترجمۀ تقی تفضلی، تهران، ابن‌سینا.
شاردن، ژان، 1336، سیاحتنامه شاردن، ترجمۀ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر.
غوگاسیان، وازگن س، 1393، تاریخ ارامنه ایران در قرن هفدهم میلادی، ترجمۀ سعید کریم‌پور، تهران، امیرکبیر.
فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا، 1363، سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئروا، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران، نشر نو.
کاتف، فدت آفاناس یویچ، 2536، سفرنامه، ترجمۀ محمد صادق همایونفرد، تهران، کتابخانه ملی ایران.
کمپفر، انگلبرت، 1363، سفرنامه کمپفر، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه ایران، 1079 ق. ک 1. س 12. پ 46.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1079 ق. ک 1. س 13. پ 46.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1124 ق. ک 1. س 29. پ 49.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1124 ق. ک 1. س 30. پ 49.
ملکمیان، لینا، 1380، کلیساهای ارامنه ایران، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
منجم یزدی، ملا جلال الدین محمد، 1366، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، به کوشش سیف الله وحیدنیا. تهران، وحید.
میناسیان، لئون، 1380، «مدارس اصفهان»، فرهنگ اصفهان، ش 20.
Dawrizeci, A, 2010, Book of History. Translated by: George A. Bournoution. Mazda Publisher.
Ghougassian, V. S. “JULFA i. SAFAVID PERIOD,” Encyclopaedia Iranica, XV/2, pp. 217-224 and XV/3, available online at http : // www .iranicaonline. org / articles /julfa-i-safavid-period (accessed on 28 August 2019).
Gregorian, V., 1974,  “Minorities of Isfahan: the Armanian Community of  Isfahan 1587-1722”. Iranain Studies Vol. 7. No. Publisher by: Taylor & Francis, Publisher Online 2007.
Pehlivanian, M., 2002, “Mesrop’s Heirs: The Early Armenian Book Printers,” in Middle-Eastern Languages and the Print Revolution: A Cross-Cultural Encounter.