نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

مادیان هزار دادستان یا مجموعة هزار داوری متنی حقوقی است که در اواخر دورۀ ساسانی، یعنی اوایل قرن هفتم میلادی، گردآوری شده است. موضوعات و اصطلاحات بسیاری در این متن مطرح است که می­تواند ما را در آشنایی با قوانین حقوقی پیش از اسلام و همچنین شناخت اصطلاحات آن یاری کند. از جملة مسائل حقوقی این متن، برده‌داری، قیمومت، ضمانت، شراکت، ازدواج، طلاق و ... است. اصطلاحات مطرح­شده در این متن گاه بسیار تخصصی و پیچیده است که نشان می­دهد این متن برای افراد متخصص در حقوق نوشته شده است. یکی از این اصطلاحات ازشماند است. از آغاز ترجمة این متن تا کنون، این اصطلاح را به چندین صورت ترجمه­ کرده­اند. هدف این پژوهش بررسی همۀ مطالب و احکامی است که واژة ازشماند در آنها آمده تا بتوان به این پرسش پاسخ داد که بهترین ترجمه و تعریف برای این اصطلاح چیست و در چه موضوعاتی به­کار رفته است و چه قوانینی در رابطه با آن وجود دارد. بررسی­ها نشان می­دهد که ازشماند در موضوعاتی چون حق مالکیت (دارایی، برده، زن)، دزدی، تاوان و تناقض­گویی آمده است. در صورت انجام ازشماند، بسته به موضوع دعوا و تعداد ارتکاب، احکامی چون تاوان، تعیین گرو و ... صادر می­ شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

About the Legal Term azišmānd in the Mādayān ī Hazār Dādestān

نویسنده [English]

  • Nadia Hajipour

Ph.D, Ancient Iranian Languages, Institute of Humanities Sciences and Cultural Studies

چکیده [English]

Mādayān ī Hazār Dādestān or the Collection of Thousands of Judgments is a legal text, which has been written in the late Sassanid era, early 7th century AD. There are many themes and terms in this text that can help us to understand the legal rules of the pre-Islamic era as well as its terms. Among the juridical issues of this text are slavery, guardianship, warranty, partnership, marriage, divorce, and so on. The terms in this text are sometimes highly specialized and complex, indicating that it has been written for legal professionals. One of these terms is azišmānd. Various translations have been given since the beginning of translation of this text. The purpose of this article is to examine all the materials and judgments about azišmānd in order to answer the question what is the best translation and definition for the term and what topics are used and what laws are in place. Our study shows that it occurs in issues such as possession (property, slave, woman), theft, pledge, alteration of testimony, and so on. Whenever azišmānd occurs, the punishment was the fine, to take a pledge and etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sasanian Law
  • Mādayān Ī Hazār Dādestān
  • azišmānd
  • Litigation
  • Legal Procedure
پریخانیان، آناهیت، 1387، «جامعه و قانون ایران»، در احسان یارشاطر (ویراستار)، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان 3/2، ترجمۀ حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
تفضلی، احمد، 1378، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، سخن.
حاجی­پور، نادیا، 1395، «مفسران حقوقی مادیان هزار دادستان»،  پازند، س 12، ش 44، 35-53.
حاجی­پور، نادیا، 1397، «عناصر عدالت ترمیمی در متن حقوقی مادیان هزار دادستان»، زیر چاپ.
عریان، سعید (مترجم)،1391، مادیان هزار دادستان (هزار رأی حقوقی)، تهران، علمی.
مادیان هزار دادستان     رک. Modi (1901).
مادیان هزار دادستان-انکلساریا     رک. Anklesaria (1912).
منصوری، یدالله، 1395، فرهنگ حقوقی زبان پهلوی (فارسی میانه)، تهران، آوای خاور.
Anklesaria, T. D., 1912, The Social code of the Parsees in Sasanian Times or the Madigân-i-Hazâr Dâdistân, Part II, With an intro. By J. J. Modi. Bombay, Fort printing Press.
Bulsara, S. J., 1976, The laws of the ancient Persians, Bombay, Imperial Organization for Social Services.
Macuch, M., 2009, “Judicial and Legal System iii. Sasanian Legal System”, Encyclopedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 2, 181-196.
Macuch, M., 2005, “Mādayān ī Hazār Dādestān”, Encyclopedia Iranica, http://www.iranicaonline.org/articles/madayan-i-hazar-dadestan.
Macuch, M. 1993, Rechtskasuistik und Gerichtspraxis zu Beginn des siebenten Jahrhunderts in Iran, die Rechtssammlung des Farromard i Wahrāmān, Wiesbaden, Otto Harrassowitz Verlag.
Macuch, M., 1981, Das sasanidische Rechtsbuch. Mātakdān ī Hazār Dātistan, II, Wiesbaden, Steiner.
Modi, J. J. 1903, Mâdigân-i- Hazâr Dâdîstân, Part I, Poona, Government Photozincographic Department.
Perikhanian, A., 1997, The Book of a Thousand Judgements (a sasanian Law-Book), tr. Nina Garsoïan, Casta Mesa, California and New York, Mazda Publishers.
Perixanjan, A., 1973, Sasanidskij Sudebnik Kniga Tysiachi Sudebnykh Reshenii (Mātakdān ī hazār dādastān), Erevan, Izd. AN Armânskoj SSR.
Perixanjan, A., 1974, “Le contumace dans la procédure iranienne et les terms pahlevis ‘Hačašmānd’ et ‘srāδ’”, in ph. Gignoux et A. Tafazzoli (eds.) Memorial Jean De Menasce (Louvain), 305-318.
Shaki, M., 2009, “Judicial and Legal System ii. Parthian and Sasanian Juddicial System”, Encyclopedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 2, 177-180.
Shaki, M., 1988, “Azišmānd”, Encyclopedia Iranica, Vol. III, Fasc. 3, 261.