پژوهش های ایران شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

اطلاعات آماری نشریه

مشخصات نویسندگان

راهنمای نویسندگان

راهنمای دریافت شناسه ارکید

برخی بازتاب های هندواروپایی -sel* و صورت های گسترنددارش در ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و زبان های باستانی، دانشگاه تهران

2 استاد فرهنگ و زبان های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

تلاش‌های زبان‌شناسان برای ریشه‌یابی واژه‌‌های زبان‌های ایرانی پیشینه‌ای طولانی در ایران و کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهای اروپایی، دارد و پیش‌رفت‌های اخیر در باب مطالعات تاریخی و تطبیقی زبان نیز به دقت بیش‌تر در این زمینه و پیش نهادن نظرهای تازه در کنار بازنگری نظرهای پیشینیان منجر شده‌است. در این پژوهش، سعی شده که با بهره‌گیری از روش‌های مطالعات تطبیقی زبان‌های هندواروپایی و تلفیق آنها با دانسته‌های موجود از زبان‌های ایرانی، بخشی از واژه‌های گنجینة زبان‌های ایرانی بررسی و با نیای هندواروپایی آغازین آنها مرتبط شود. برای این منظور، با روش تطبیقی و «معنا-تباره‌شناختی»، نخست تلاش می‌شود که ریشه‌ای مادر در هندواروپایی آغازین بازسازی و سپس با بهره‌گیری از سوابق شناخته‌شده از موارد گسترندافزایی به ریشة مادر و بررسی سوابق این ریشه‌های گسترنددار در ایرانی، برای برخی از واژه‌هایی که تا کنون ریشه‌ای برای آنها داده نشده، نیایی درخور معرفی شود و برای برخی دیگر نیز ریشه‌هایی جای‌گزین پیش‌نهاد گردد. در اینجا به بررسی ریشة مادرِ *sel- و بازتاب‌های آن در برخی از زبان‌های ایرانی پرداخته می‌شود و در این میان هم‌تبارهای آنها در زبان‌های دیگرِ هندواروپایی نیز به‌صورت ضمنی معرفی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Some Reflexes of PIE *sel- and its Expanded Forms in Iranian

نویسندگان [English]

  • Ali Moslehi Moslehabadi 1
  • Zohreh Zarshenas 2

1 Ph.D. Candidate, Department of Ancient Iranian Languages and Culture, University of Tehran

2 Professor, Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

With the latest theories and findings regarding the historical and comparative linguistics, the rate of accuracy and plausibility of etymologies given for different words in the Iranian languages is improving as the previous suggestions are reviewed or revised and new etymologies proposed. In this research, attempts are made to converge the latest in Indo-European historical-comparative linguistics with Iranian philology and to bridge the gaps between some obscure and problematic Iranian words on the one side and their Indo-European cognates on the other. To do this, a “radix” or primary root, here a Proto-Indo-European *sel-, is reconstructed by a “semanto-cladistic” approach and then a number of secondary roots are hypothesized based on the existing data in Indo-European daughter languages and, in particular, in the Iranian. In the process, some of the etymologies are reviewed and, in some instances, new or alternative ones are proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Etymology
  • Iranian languages
  • Indo-Iranian languages
  • Indo-European linguistics
  • Cladistics
  • Root extension
  • Radix
مراجع
افشار، ایرج، ۱۳۶۸، واژه‌نامة یزدی، تهران، انتشارات فرهنگ ایران‌زمین.
بن خلف تبریزی، محمدحسین، ۱۳۶۱، برهان قاطع، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حسن‌دوست، محمد، ۱۳۹۳، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
دهخدا، علی اکبر و دیگران، ۱۳۷۷، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران (دورة جدید).
نفیسی، علی‌اکبر، ۱۳۴۳، فرهنگ نفیسی، تهران، انتشارات خیّام.
Anttila, R., 1969, Proto-Indo-European Schwebeablaut, London, England, University of California Press.
Bailey, H., 1979, Dictionary of Khotan Saka, Cambridge, Cambridge University Press.
Beekes, R. S., 1969, The Development of the Proto-Indo-European Laryngeals in Greek, The Hague, Mouton de Gruyter.
Beekes, R. S., 1981, “Intervocalic laryngeal in Gatha-Avestan”, In Y. Arbeitman, & A. Bomhard, Bono homini donum: Essays in historical linguistics, in memory of J. Alexander Kerns (pp. 47-64), Amsterdam, John Benjamins.
Beekes, R. S., 2011, Comparative Indo-European Linguistics: An Introduction. 2nd edition rev. and corrected by Michiel de Vaan, Amsterdam, Benjamins.
Beekes, R., 2010, Etymological Dictionary of Greek, (A. Lubotsky, Ed.) Leiden, Brill.
CAL: Comprehensive Aramaic Lexicon, Hebrew Union College, Retrieved Oct. 2018, from http://cal.huc.edu/index.html
Cheung, J., 2007, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, Brill.
de Vaan, M., 2008, Etymological Dictionary of Latin and the Other Italic Languages, Leiden and Boston, Brill.
Derksen, R., 2008, Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon, Leiden, Brill.
Durkin-Meisterernst, D., 2004, Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian, Turnhout, Brepols.
Eilers, W., 1976, Die Mundart von Chunsar (Westiranische Mundarten aus der Sammlung Wilhelm Eilers, Bd. I), Wiesbaden, Steiner.
Fraenkel, E., 1962, Litauisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg, Carl Winter.
Gharib, B.-Z., 1995, Sogdian Dictionary, Tehran, Farhangan.
Henning, W., 1935, “Arabisch ḫarāǧ”, Orientalia, IV, 291-293.
Henning, W., 1940, “Sogdian Loan-Words in New Persian”, Bulletin of the Society of Oriental Studies, Vol. X, 95.
Hübschmann, H., 1895, Persische studien, Strassburg, Verlag von Karl J. Trübner.
Kia, S., 1956, Guyeš-e Āštiān (The Dialect of Ashtian), Tehran, Tehran University Press.
Klein, E., 1971, A Comprehensive Dictionary of the English Language, Amsterdam, Elsevier.
Lubotsky, A., & Kroonen, G., 2009, “Proto-Indo-European *tsel- ‘to sneak’ and Germanic *stelan- ‘to steal, approach stealthily’”, Studia Etymologica Cracoviensia 14, 237-241.
Lubotsky, A., 1981, “Gr. pḗgnumi: Skt. pajrá- and loss of laryngeals before mediae in Indo-Iranian”, Münchener Studien zur Sprachwissenschaft 40, 133-138.
Lubotsky, A., 1995, “Reflexes of intervocalic laryngeals in Sanskrit”, In W. S. (ed.), Kuryɫowicz Memorial Volume. Part One. (213-233), Cracow, Universitas.
Lubotsky, A., 2018, “Indo-Iranian”, In J. Klein, B. Joseph, & M. Fritz (Eds.), Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics (1875-1887), Berlin/Boston, De Gruyter Mouton.
MacKenzie, D., 1971, A Concise Pahlavi Dictionary, London & New York, RoutledgeCurzon.
Martirosyan, H., 2010, Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon, Leiden, Brill.
Mayrhofer, M., 1956, Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch des Altindischen, Heidelberg, Carl Winter.
Mayrhofer, M., 2005, Die Fortsetzung der indogermanischen Laryngale im Indo-Iranischen, Vienna, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Monchi-Zadeh, D., 1990, “Wörter aus Xurāsān und ihre Herkunft”, Acta Iranica 29.
Monier-Williams, S., 1899, A Sanskrit-English Dictionary: Etymologically and Philologically Arranged, Oxford, Clarendon Press.
Morgenstierne, G., 1938, Indo-Iranian Frontier Languages, Vol. II: Sanglechi-Ishkashmi, Oslo, H. Aschehoug & Co.
Morgenstierne, G., 2003, A New Etymological Vocabulary of Pashto, Wiesbaden, Dr. Ludwig Reichert.
Novák, Ľ., 2010, Jaghnóbsko-český slovník s přehledem jaghnóbské gramatiky. Яғнобӣ-чехӣ луғат яғнобӣ зивоки дастури феҳрастипӣ, Praha, Filozofické Fakulty Univerzity Karlovy v Praze.
Ozoliņš, K., 2015, Revisiting Proto-Indo-European Schwebeablaut, Los Angeles, California Digital Library.
Pokorny, J., 1959, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, Bern/Munich, Francke Verlag.
Reichelt, H., 1911, Avesta Reader: Texts, Notes, Glossary and Index, Strassburg, Karl J. Trubner.
Rix, H., Kümmel, M., Zehnder, T., Lipp, R., & Schirmer, B., 2001, Lexikon der indogermanischen Verben, Wiesbaden, Dr. Ludwig Reichert Verlag.
Schwartz, M. (n.d.). The Etymology of Arabic xarāj, Revisited. Retrieved from http://nes.berkeley.edu/Web_Schwartz/Schwartz Azarpay note Ed .pdf
Sihler, A., 1995, New Comparative Grammar of Greek and Latin, New York, Oxford University Press.
پژوهش های ایران شناسی
دوره 9، شماره 1
مرداد 1398
صفحه 173-192
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار