نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اندرزنامه نویسی میراث ارزشمندی است که به بازنمایی خرد سیاسی ایرانیان می­پردازد. محتوای اندرزنامه‌ها، همان‌گونه که از نامش پیداست، اندرزهای اخلاقی، مذهبی و سیاسی و اجتماعی نخبگان و مصلحان نسبت به شهریارِ زمان است. خطاب وارگی اندرزنامه‌ها، ترسیم‌کنندۀ شاه ایده آل و آرمانی نخبگان ایرانی است. در نگاشتن اندرزنامه‌ها به عنوان تبلور یکی از مهم‌ترین صُور دانایی، می‌توان دو ریشۀ ایرانی و باستانی را شناسایی نمود. در این نوشتار دو تن از متفکران سرشناس خرد ایرانی که سعی کرده‌اند به شیوۀ اندرزی، آداب حکمرانی ایرانی را، یکی با استفاده از تعالیم اسلامی و دیگری با رجوع به منابع ایران باستان احیا کنند، یعنی سعدی و شاهنامه مورد بررسی قرارگرفته‌اند. در حقیقت این نوشتار درصدد یافتن چگونگی تأثیرگذاری منابع ایرانی و اسلامی در ویژگی‌های شاه آرمانی در دو بعد عملی و ذهنی است که به نظر نگارندگان این امر خود را در همانندی‌های دو متن که سعدی و فردوسی نگاشته‌اند، جلوه‌گر می‌سازد. به نظر می‌رسد با مددگیری از روش پدیدارشناسی و چارچوب نخبه‌گرایی پارتو، بتوان همانندی‌هایی در دو بعد عینی و ذهنی یافت که از تداوم تاریخی در خصوص ویژگی‌های شهریار آرمانی در ایران پرده برمی‌دارد. تمرکز بر نقاط مشترک دو متن تاریخی دربارۀ ویژگی‌های شاه آرمانی که در دو بستر متفاوت تاریخی، سیاسی و مذهبی نگاشته شده‌اند، از دقائق اصلی این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Phenomenology of the Objective and Subjective Requirements of The Ideal king, in the Iranian Conception; before and after Islam (Case Study of Nasīhah al-Muluk Saadi and the Great Word in the Shahnameh of Ferdowsi)

نویسندگان [English]

  • Nasrallah Hejazi 1
  • Vahid Bahrami 2

1 Assistant Professor of Political Science at Hakim Sabzevari University

2 Ph.D. Candidate of Political Science Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Didactic writing is a valuable legacy that reflects Iranians’ wisdom. The contents of didactic texts, as the name implies, are moral, religious, political, and social advice of the elites and reformers addressed to the king. Therefore, didactic texts are an illustration of the ideal king of the Iranian elite. Didactic texts, as the crystallization of one of the most important forms of knowledge, originate from two sources, i.e. Iranian and Islamic sources. In this paper, the works of two prominent Iranian intellectuals, that is Saadi’s Nasihat al-Muluk and Ferdowsi’s “Bozorgmehr” in Shahname, who have tried to revive the tenets of Iranian ruling, one using Islamic teachings and the other by referring to the ancient Iranian sources, are studied. In fact, this article seeks to find out how the Iranian and Islamic sources influenced the features of the ideal king in both practical and mental aspects. Seeking help from phenomenology and Pareto’s elitism, one can find similarities—which reflect this influence between the texts of Saadi and Ferdowsi. These similarities reveal the historical continuity of Iranians’ conception of the characteristics of the ideal king. Thus, this paper focuses on the common points of these two historical texts written in different historical, political and religious contexts about the characteristics of the ideal king.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ideal king
  • Saadi
  • Shahnameh
  • Bozorgmehr
  • Didacticism
اخوان کاظمی، بهرام، 1378، عدالت و خودکامگی در اندیشه سیاسی ایران باستان، مجلۀ اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره‌های 143-144.
اسلامی، روح‌الله،1394، حکومت‌مندی ایرانشهری؛ تداوم فنّاوری‌های قدرت در ایران، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
آگامبن، جورجو،1390، وسایل بی‌هدف، یادداشت‌هایی در باب سیاست، ترجمۀ امید مهرگان و صالح نجفی، تهران، نشر چشمه.
پطروشفسکی، ایلیاپاولوویچ،1363، اسلام در ایران از هجرت تا پایان قرن نهم هجری، ترجمۀ کریم کشاورز، چاپ هفتم، نشر پیام.  
جمادی، سیاوش، 1385، زمینه و زمانه پدیدارشناسی، تهران، ققنوس.
دهقان، محمد،1380، پیشگامان نقد ادبی در ایران، تهران، سخن.
رشیدیان، عبدالکریم،1384، هوسرل در متن، تهران، نی.
ریتزر، جرج،1389، مبانی نظری جامعه‌شناسی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن، ترجمۀ شهناز ممسی پرست. تهران، ثالث.
سعدی، مصلح الدین مشرف الدین،1385، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ اول، تهران، هرمس.
صنعتی، محمد،1380،صادق هدایت و هراس از مرگ، تهران، مرکز.
ضمیران، محمد،1379، گذار از جهان اسطوره به فلسفه. تهران، هرمس.
فردوسی، ابوالقاسم،1970، شاهنامه، آکادمی علوم اتحاد شوروی، مسکو.
فوکو، میشل، 1389ب، تولد زیست جهان، ترجمۀ رضا نجف زاده، تهران، نی.
فوکو، میشل،1389الف، تئاتر فلسفه (گزیده درس گفتارها، کوتاه نوشته‌ها و گفتگوها)، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نی.
فیرحی، داود،1385، قدرت دانش مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی.
قادری، حاتم، 1388، ایران و یونان ـ فلسفه در لابه‌لای سیاست و در بستر تاریخ، تهران، نگاه معاصر.
کاتوزیان، محمدعلی،1391، ایران جامعه کوتاه‌مدت، ترجمۀ عبدالله کوثری، تهران، نشر نی.
کرون، پاتریشیا،1390، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام: میراث فرهنگی ایران و اندرزنامه‌ها، ترجمه مسعود جعفری، مجله بخارا، شماره 80.
لعل علیزاده، محمد،1394، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران، انتشارت دانشگاه پیام نور.
لیوتار، ژان فرانسوا،1380، وضعیت پسامدرن، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران،گام نو.
مارش، دیوید و جری استوکر، 1378، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمۀ امیر حاجی یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ویتگنشتاین، لوودینگ،1380، پژوهشهای فلسفی، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز.
هایدگر، مارتین،1386، وجود و زمان، ترجمۀ محمود نوالی، تبریز، مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز.
هوسرل، ادموند،1381، تأملات دکارتی، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران، نی.
هیوود، اندرو،1387، مفاهیم کلیدی علم سیاست، ترجمۀ حسن سعید کلاهی و عباس کاردان، تهران، علمی و فرهنگی.