نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه آزاد واحد شبستر

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

 در دورۀ­ قاجار به علت رخدادهایی چون پدیدۀ سرمایه­داری و جهانی‌شدن اقتصاد، دروازه­های مرزی کشور به روی سایر ممالک گشوده شد. در این میان، کرمانشاه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای مرزی کشور سهم بسزایی داشت و در تقابل و تعامل با دولت عثمانی و از آن طریق، در پیوند با سایر کشورهای اروپایی قرار گرفت. تغییر زیرساخت‌های اقتصادی، رونق تجارت، ورود افراد خارجی و غیربومی به عرصۀ تجارت منطقه، تولید کالاهای صادراتی و... از پیامدهای اقتصادی این روابط بود. این پژوهش به استناد سفرنامه‌ها، خاطرات، اسناد و سایر منابع به روش تحلیلی- توصیفی و کتابخانه‌ای انجام‌شده است. هدف از این پژوهش بررسی تحولات اقتصادی این ایالت در پیوند با روابط خارجی در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران است. یافته‌ها نشان می­دهد مناسبات خارجی ایران با کشورهای اروپایی و عثمانی، سبب بروز تحولات اقتصادی از جمله ورود افراد غیربومی از داخل و خارج کشور به عرصه تجارت و انحصار آن در دست خانواده‌های غیربومی مانند خانواده وکیل­الدوله از اتباع عثمانی و بازرگانان تبریزی و یهودیان بغداد و... در این ایالت گردید. زیرساخت‌های تجاری مانند بازار، کاروانسرا، تشکیلات اداری ـ مالی، مالیات، کارگاه‌های تولیدی و...گسترش یافت. افزایش تولیدات کالاهای صادراتی مانند فرش و تریاک از دیگر پیامدهای اقتصادی روابط خارجی در این ایالت بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effects of Foreign Consultation on the Delivery of the Kermanshah Government During the Qajar Period (1285-1210 AD)

نویسندگان [English]

  • Shirzad Ehsan Khah 1
  • Monireh Kazemi Rashid 2
  • Hassan Zandiyeh 3
  • Manijeh Sadri 2

1 Ph.D Candidate, Department of History Tehran University

2 Assistant Professor, History Department, Shabestar Branch, Islamic Azad University

چکیده [English]

During the Qajar dynasty (1789 to 1925), due to events such as the rise of capitalism and the globalization of economy, Iran’s frontier opened to other countries. Kermanshah was one of the most important border cities in the country. Changes in economic infrastructure, trade boom, entry of foreign and non-native people into trade, production of export goods etc. were the economic consequences of these foreign affairs. This research adopts descriptive-analytical and library methods to study travelogues, diaries, documents, and other sources. The purpose of this study is to examine the economic changes of this state due to foreign affairs in one of the most important periods of Iranian history, namely the Qajar dynasty. The findings demonstrate that Iran’s foreign affairs with European and Ottoman countries brought about economic developments, including the entry of non-native people living inside and outside the country into trade, which led to the monopoly of non-native families, such as the Ottoman family of Vakil ul-Dola, Tabrizi merchants, and the Jews of Baghdad. The commercial infrastructures such as markets, inns, bureaucracies, taxation, and manufacturing workshops developed. Increased production of export goods such as carpet and opium were among the other economic consequences of foreign affairs in the state.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • Foreign affairs
  • Kermanshah
  • Economic Development
  • Ottoman
ابوت، کیث ادوارد، 1396، شهرها و تجارت ایران در دورۀ قاجار، ترجمۀ سید عبدالحسین رئیس‌السادات، تهران، امیرکبیر.
ادیب‌الممالک، 1364، سفرنامه ادیب‌الممالک، تصحیح مسعود گلزاری، بی‌جا، دادجو.
اوبن، اوژن، 1362، ایران امروز، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، بی‌جا، نقش‌جهان.
اولیویه، 1371، سفرنامه اولیویه، ترجمۀ محمد طاهر میرزا، تهران، اطلاعات.
بایندر، هنری،1370، سفرنامه هنری بایندر،­ ترجمۀ کرامت الله افسر، تهران، پدیده.
بنجامین،س.ج؛ و، 1363، ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین‌شاه، ترجمۀ محمدحسین کرد بچه، تهران، جاویدان.
بیگلری، هرمز، 1387، کرمانشاه و آثار تاریخی آن، کرمانشاه، انتشارات کرمانشاه.
پولاک، یاکوب ادوارد، 1368، سفرنامه پولاک ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
تاج عینی، مریم و محمد کلهر، 1391، «فرصت‌ها و چالش‌های تجار کرمانشاه در عصر قاجار»، مجله گفتگو، 61.
دمرگان، ژاک، 1339 زمین‌شناسی ایران، ترجمۀ کاظم ودیعی، تهران، سازمان زمین‌‌شناسی کشور.
ــــــــــــــ، 1339، هیئت‌علمی فرانسه در ایران مطالعات جغرافیایی، ترجمۀ کاظم ودیعی، تبریز، چهر.
دوروششوار، کنت ژولین، 1378، خاطرات سفر ایران، ­ ترجمۀ مهران توکلی، تهران، نی.
رابینو. اچ. ال،1391، گزارشی از بازرگانی و جامعۀ شهر و ایالت کرمانشاه در صدۀ نوزدهم میلادی، ترجمۀ محمدرضا همزه‌ای، کرمانشاه، دانشگاه رازی.
راولینسون، سرهنری، 1362، سفرنامه راولینسون (گذر از ذهاب به خوزستان)، ترجمۀ سکندر امان‌اللهی بهار وند، تهران، انتشارات آگاه.
رحیم‌زاده، زهرا، پروین، ترجمۀ نادریان و دیگران، 1391، باستان‌شناسی کرمانشاه، تهران، انتشارات کتاب‌های درسی.
روزنامه اتاق بازرگانی قسطنطنیه، شمارۀ 17، مه 1890.
روزنامه اختر، 1378، ج 3، سال‌های ششم تا هفتم، تهران، کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی.
زرگری نژاد، غلامحسین، 1385، خلاصۀ روزشمار قاجاریه از ابتدا تا اواسط دوره فتحعلی‌شاه، تهران، دانشگاه تهران.
ژوانس، فووریه، 1388، سه سال در دربار ایران، ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی، تهران، نوین.
سعیدی‌نیا، حبیب‌الله، 1388، «تحولات تاریخی گمرک ایران و رونق اقتصادی در دورۀ قاجاریه»، مجله تاریخ ایران، ش 63، ص 103-127.
سلطان محمد، سیف‌الدوله، 1364، سفرنامه سیف‌الدوله، تصحیح و تحشیه علی‌اکبر خداپرست، بی‌جا، معراج.
سلطانی، محمدعلی،1370، جغرافیای تاریخی ­ و تاریخ مفصل کرمانشاهان، تهران، شقایق.
سیف، احمد،1373، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران، چشمه.
سیف‌الدوله، سلطان محمد. (1364). سفرنامه سیف‌الدوله، تصحیح علی‌اکبر خداپرست، نشر نی.
شهسواری، ثریا، 1386، نقش عتبات عالیات در مناسبات ایران و عثمانی در دورۀ قاجاریه (1212-1313 ﻫ.ق)، تهران، دانشگاه تهران.
عضدالملک، علیرضا،1370، سفرنامه عضدالملک به عتبات عالیات، تهران، پژوهش و مطالعات فرهنگی.
عیسوی، چارلز، 1362، تاریخ اقتصادی اجتماعی ایران در دورۀ قاجاریه، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، گستره.
فلاندن، اوژون، 1356، سفرنامه اوژون فلاندن به ایران، ترجمۀ حسین نور صادقی، تهران، اشراقی.
فلور، ویلم، 1386، سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمۀ ایرج نبی پور، تهران، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر.
ــــــــــــــ، 1366، جستارهای از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران، توس.
قاجار، ناصرالدین‌شاه، 1389، سفرنامه ناصرالدین‌شاه به کربلا و نجف، تهران، خانه تاریخ و تصویر ابریشمی.
کرزن. جرج. ن، 1369، ایران و قضیۀ ایران، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، بی‌‌جا، علمی فرهنگی.
کریمیان، حسن، ترجمۀ حمزه قبادی زاده، 1396، بافت تاریخی شهر کرمانشاه، سازمان فضایی و عناصر شاخص معماری، بی‌جا، سمیرا.
گاردان، کنت الفرددو، 1362، خاطرات مأموریت ژنرال گاردان در ایران، ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی، تهران، گزارش.
گروته، هوگو، 1369، سفرنامه گروته، ترجمۀ مجید جلیلوند، تهران، سعدی.
محمدی کثیرآبادی، پریسا،1390، معرفی بازار کرمانشاه، استاد راهنما دکتر فرج‌اله احمدی، تهران، بی‌جا.
مرکز اسناد ایران، تاریخ وزارت امور خارجه، کارتن 1، پرونده 8، سال 1318 ﻫ. ق.
ـــــــــــــــ، ــــــــــــــــ، کارتن 11، شمارۀ 162، سال 1290 ﻫ. ق.
ـــــــــــــــ، ـــــــــــــــــ، کارتن 12، پروندۀ 18، سال 1316 ﻫ. ق.
ـــــــــــــــ، ــــــــــــــــ، کارتن 14، سند شمارۀ 224، سال 1296 ﻫ.ق.
ـــــــــــــــ، ــــــــــــــــ، کارتن 6، سند شمارۀ 11، سال 1290 ﻫ.ق.
ــــــــــــــ، ـــــــــــــــ، کارتن 27، پروندۀ شمارۀ 30، سال 1302 ﻫ.ش.
ـــــــــــــــــ، ــــــــــــــ، 1321. ق سند شمارۀ 65-18-14.
ـــــــــــــــــ، ــــــــــــــــ، 1321 ق، سند شمارۀ 29-4-27.
ـــــــــــــــ، ــــــــــــــــ، 1321 ق، اسناد شمارۀ 23-4-27 و 28-4-27.
ـــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــ، 1328 ق، سند شمارۀ 40-5-40.
ـــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــ، 1327 ق، سند شمارۀ 89-50-40.
ـــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــ، 1329. ق، سند شمارۀ 1-15-40.
مستوفی، عبدالله، 1377، تاریخ اجتماعی واداری دورۀ قاجار یا شرح زندگانی من، ج 3، تهران، هامون انتشارات زوار.
مطلبی، مطلب، 1395، ایلات کرمانشاهان و نقش آن‌ها در قشون ایران عصر قاجار، تهران، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
موسوی، محمدمهدی، 1392، خاطرات احتشام ‌السلطنه، تهران، زوار.
وقار الدوله اصفهانی، سکینه سلطان، 1389، روزنامه سفر عتبات و مکه 1217 ه.ق. به کوشش رسول جعفریان، تهران، چاوش گران نقش.
ویلز، چارلز جیمز، 1368، سفرنامه دکتر ویلز ایران در یک قرن پیش، ترجمۀ غلامحسین قراگوزولو، بی‌جا، اقبال.
هالینگبری، ویلیام،1362، روزنامه سفر هیئت سر جان ملکم به دربار ایران، ترجمۀ امیرهوشنگ امینی، تهران، کتاب‌سرا.
هامبلی، گاوین. ار. جی، 1389، تاریخ ایران کمبریج، ترجمۀ تیمور قادری، تهران، مهتاب.
 هرتسفلد، ارنست،1381، ایران در شرق باستان، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Nasiri, M. 1991, Nasiredd sah Zamaninda osmanli-Iran munasebwtleri Tokyo Institute for theStady of Languages and Cultures of Asia and Africa (Ilcaa). Tokyo University.
Mcdaniel, A.1971, “Economic Change and Economic Resiliency in 19th Century Persia”, P.37.