نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران (گروه مطالعات عالی هنر)
چکیده
نوشته‌های فراوانی دربارۀ نگارگری ایرانی در دست است که عموماً برای تبیین زیباشناسی این هنر به آموزه‌های عرفانی و به‌ویژه عالم خیال یا عالم مثال استناد کرده‌اند. برخی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان این حوزه (کربن، بورکهارت، شووان، نصر و رینگن‌بِرگ) با تکیه بر آراء ابن عربی کوشیده‌اند ثابت کنند که زیباشناسیِ نگارگری ایرانی برخاسته از آموزۀ عرفانی «عالم خیال» است. مسئلۀ محوری این مقاله مبتنی است بر این‌که پیوند زدن مفاهیم متافیزیکی عالم خیال به زیباشناسی نگارگری مبنای نظری و روش‌شناختی مستحکمی ندارد، زیرا اولاً ابن عربی و سایر پیروانش از طرح آموزۀ عالم خیال هدفی هستی‌شناختی (مراتب وجود) و معرفت‌شناختی (معرفت الله) را دنبال می‌کرده‌اند؛ ثانیاً شواهد و قراین چندانی در دست نیست که ثابت کند نگارگران و نقاشان الزاماً با تعالیم عرفانی ابن عربی آشنا بوده یا بدان گرایش داشته‌اند؛ ثالثاً، بنابر دیدگاه‌های عرفانی، شهود عالم خیال شروطی دارد و صرفاً عارف واصل و حکیم کامل قادر است در آن سیر و سیاحت کند. بنابراین، تصوّر این‌که نگارگران همگی به چنین مراتبی دست یافته‌اند دور از ذهن به نظر می‌رسد و شواهد چندانی هم برای اثبات آن در دست نیست. در مقابل، کوشیده‌ایم نشان دهیم که با رجوع به خود آثار نگارگری بهتر می‌توان به وجوه زیباشناختی آن‌ها پی برد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Observations on the Aesthetics of Persian Painting
نویسنده [English]
- Mohammadreza Abolghasami
Assistant Professor, Department of Art Studies, University College Arts, University of Tehran
چکیده [English]
There are several studies pertaining to Perisian painting which explain its aesthetics on the basis of mysticism and the notion of imaginal world. This point of view bears some methodological problems. Some of the prominent scholars (Burckhardt, Nasr, Ringgenberg), refering to Ibn Arabi’s mystical notions, have tried to show that the specific aesthetics of Persian painting has been derived from the imaginal world. Our aime here is to show that establishing the aesthetics of Persian painting on the basis of imaginal world’s metaphysics lacking seriously the theoretical and methodological rigour. Firstly, Ibn Arabi and his heirs’ conception of imaginal world was first of all ontological (hierarchy of Being) and epistemological (knowledge of God). Secondly, there are not overwhelming proofs which could demonstrate that Persian painters were initiated to this notion. Thirdly, achieving to imaginal world through mystical intuition is conditioned by asceticism and purifying rituals, which are not necessarily familiar to Persian painters almost working in the court of Sultans. We will try to show that considereing these painting in themselves is the genuine way to establish their aesthetics principles.
کلیدواژه‌ها [English]
- Traditional art
- Persian painting
- Mysticism
- imaginal world
- visual space
)