کریمیان, حسن, منتظرظهوری, مجید. (1393). اردشیرخوره از شکلیابی تا زوال با استناد به متون تاریخی. پژوهشهای ایرانشناسی, 4(2), 65-83. doi: 10.22059/jis.2015.56678
حسن کریمیان; مجید منتظرظهوری. "اردشیرخوره از شکلیابی تا زوال با استناد به متون تاریخی". پژوهشهای ایرانشناسی, 4, 2, 1393, 65-83. doi: 10.22059/jis.2015.56678
کریمیان, حسن, منتظرظهوری, مجید. (1393). 'اردشیرخوره از شکلیابی تا زوال با استناد به متون تاریخی', پژوهشهای ایرانشناسی, 4(2), pp. 65-83. doi: 10.22059/jis.2015.56678
کریمیان, حسن, منتظرظهوری, مجید. اردشیرخوره از شکلیابی تا زوال با استناد به متون تاریخی. پژوهشهای ایرانشناسی, 1393; 4(2): 65-83. doi: 10.22059/jis.2015.56678
اردشیرخوره از شکلیابی تا زوال با استناد به متون تاریخی
تاریخ دریافت: 04 تیر 1393،
تاریخ بازنگری: 28 مرداد 1393،
تاریخ پذیرش: 08 آذر 1393
چکیده
اردشیرخوره را با طرح مدور و متحدالمرکزش می توان نخستین شهر ساختهشده به امر مؤسس سلسلۀ ساسانیان و نمادی از ظهور ایدئولوژی سلطنتی تمرکزگرای ساسانیان محسوب داشت. علیرغم نقش کلیدی این شهر در استقرار حکومت ساسانیان، بهجز یافتههای معدود باستانشناسانه، اطلاعات بسیار اندکی از تحولات تاریخی این شهر در دست است، بویژه آنکه، به اعتبار مندرجات آثار مورخان و جغرافیدانان قرون نخستین اسلامی، این شهر قرنها پس از سقوط ساسانیان نیز به حیات خود ادامه داده است. اینک این پرسش قابلیت طرح مییابد که منابع مکتوب کهن چه اطلاعاتی را در خصوص دلایل و فرایند شکلیابی، توسعه و زوال این شهر در اختیار قرار میدهند؟ به عبارت دیگر، شهر اردشیرخوره در دورۀ ساسانی و در دوران انتقال به دورۀ اسلامی دستخوش چه تغییراتی شده است؟ هدف آن است تا با اتکاء به متون کهن، ماهیت تاریخی و سیر تحول شکلگیری تا سقوط این شهر و همچنین شاخصهای فضایی و عملکردی آن بازشناسی گردد. مطالعات تاریخی مشخص میسازد که اردشیرخوره شهری با ماهیتی حکومتی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی در دوران ساسانی بوده و با ورود اسلام دستخوش تغییراتی ساختاری و اجتماعی شده و در ادامۀ روند حیاتش به سبب برخی عواملی سیاسی، اقتصادی در قرن 10 و 11 هجری متروک شده است.
Ardashir Khwarah, from Establishment to fall on the Basis of Historical Texts
نویسندگان [English]
Hasan Karimian1؛ Majid Montazer- Zohouri2
1Associate Professor, Department of Archaeology, University of Tehran
2Ph.D. Candidate, Department of Archaeology, University of Tehran
چکیده [English]
The round city of Ardeshir Khwarah, with its concentric layout, can be considered as the first city which established by the founder of the Sasanian dynasty as a symbol of the Sasanian royal ideology. Ardeshir Khwarah plays a key role in establishment of Sasanian sovereignty and urban planning. However, a little is known about the history of the city. It seems even stranger if we consider the reports of the early Islamic geographers and historians, recording that the city was flourishing until 5th century A.H. Now lots of questions can be posed about the city. What kind of information can be extracted from historical written sources concerning the reason and process of formation, thriving and abandonment of the city? In other word, how the city has changed during the transitional period from Sasanian to Islamic period? Based on the historical sources, the present paper deals with the historical identity of the city and its spatial order and functional characters.
کلیدواژهها [English]
History of the Sasanians, History of Iran in early centuries, Historical geography, Ardeshir Khwarah, Spatial order
مراجع
آیتى، عبدالمحمد (1383). تحریر تاریخ وصاف، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
ابن اثیر (1371). الکامل، ترجمۀ ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتى علمى.
ابن بلخی (1363). فارسنامه، به کوشش گای لسترنج و رینولد نیکلسون، چ2، تهران، دنیای کتاب.
ابن خردادبه، (1889). المسالک و الممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، بیروت.
ابنحوقل (1345). صورةالارض، ترجمه دکتر جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
ابن رسته (1365). الاعلاق النفیسه، ترجمه حسین قرهچانلو، تهران، امیرکبیر.
ابن فقیه، ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق همدانی (1349). ترجمۀ مختصر البلدان، ترجمه ح.مسعود، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1373). ممالک و مسالک، ترجمۀ محمد بن اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات افشار.
اعتماد السلطنه (1367). مرآة البلدان، تصحیح عبد الحسین نوایى و میرهاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران.
بکری، ابوعبید (1992). المسالک و الممالک، مقدّمه و تحقیق آدریان وان لیوون و أندروفرى، ترجمۀ سعید غراب، ج1، دارالغرب الأسلامی.
اورسول، ارنست (1382). سفرنامۀ قفقاز و ایران، ترجمۀ على اصغر سعیدى، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بارتولد. ولادیمیر (1308). جغرافیای تاریخی ایران، ترجمۀ حمزه سردادور، تهران، چاپخانۀ اتحادیۀ طهران.
بلاذرى، احمد بن یحیى (1337). فتوح البلدان، ترجمۀ محمد توکل، تهران، نقره.
بیانی، شیرین (1386). شامگاه اشکانیان و بامداد ساسانیان، تهران، دانشگاه تهران.
پوپ، آرتور (1365). معماری ایران، ترجمۀ کرامتاالله افسر، تهران، فرهنگسرا.
تفضلی، احمد (1368). «شهرستانهای ایران»، در شهرهای ایران، محمدیوسف کیانی، ج2، تهران، جهاد دانشگاهی، صص 322-349.
ثقفى کوفى، ابواسحاق ابراهیم بن محمد (1373). الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمۀ عزیزاالله عطاردى، تهران، عطارد.
جعفریان، رسول (1378)، تاریخ تشیّع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، تهران، علم.
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد ( 1368). اشکال العالم، ترجمۀ علی بن عبدالسلام کاتب، با مقدمۀ و تعلیقات فیروز منصوری، تهران، بهنشر.
حافظ ابرو، عبداالله بن لطفاالله (1375). جغرافیاى حافظ ابرو، تصحیح، صادقسجادى، تهران، میراث مکتوب.
حمزۀ اصفهانی (1367). تاریخ پیامبران و شاهان (تاریخ سنی ملوک الارض والأنبیاء)، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، امیرکبیر.
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1372). با مقدمۀ بارتولد و تعلیقات مینورسکی، تهران، دانشگاه الزهرا.
حسینى فسایى، میرزا حسن (1382). فارسنامۀ ناصرى، تصحیح منصور رستگار فسایى، تهران، امیرکبیر.
حسینى قزوینى، شرفالدین فضلاالله (1383). المعجم فی آثار ملوک العجم، تصحیح احمد فتوحىنسب، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.