مرجان بدیعی ازنداهی؛ رسول افضلی؛ جهانگیر معینی علمداری؛ عاطفه گل فشان
چکیده
تداوم جنگ و ناامنی در طول تاریخ یکی از مهم‌ترین دغدغه‌‌های حکومت‌ها و مردمان در قلمروهای گوناگون جغرافیایی بوده‌است. جنگ به‌مثابۀ جهاد، یکی از فروع دهگانۀ دین اسلام، به معنای کارزار با دشمنان و استفاده از بیشترین توان برای گسترش اسلام یا هراس از چیرگی آن‌هاست و اهداف حق‌طلبانه و عدالت‌خواهانه دارد؛ به همین دلیل بدان «جهاد ...
بیشتر
تداوم جنگ و ناامنی در طول تاریخ یکی از مهم‌ترین دغدغه‌‌های حکومت‌ها و مردمان در قلمروهای گوناگون جغرافیایی بوده‌است. جنگ به‌مثابۀ جهاد، یکی از فروع دهگانۀ دین اسلام، به معنای کارزار با دشمنان و استفاده از بیشترین توان برای گسترش اسلام یا هراس از چیرگی آن‌هاست و اهداف حق‌طلبانه و عدالت‌خواهانه دارد؛ به همین دلیل بدان «جهاد مقدس» می‌‌گویند. یکی از نمونه‌‌های جنگ در قلمرو جغرافیای سیاسی جهان اسلام به دورۀ غزنویان بازمی‌‌گردد. لشکرکشی‌های سلاطین غزنوی، به‌ویژه محمود، زیر شعار «جنگ به خاطر دین» و علیه بت‌‌پرستان هندی انجام می‌‌گرفت، درحالی‌که هدف از آن‌ها عملاً به چنگ آوردن غنائم جنگی بود. هدف این مقاله که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، شناسایی دلایل بروز جنگ در قلمرو جغرافیایی حکومت غزنویان با استناد به تاریخ بیهقی است. این مقاله با جست‌وجو در تاریخ بیهقی نشان می‌‌دهد سه دلیل عمده در پیدایش «جنگ در راه خدا در قلمرو جغرافیایی غزنویان» تأثیرگذار بوده‌است: 1. اوضاع سیاسی حاکم بر نهاد خلافت عباسی؛ 2. تأثیر نهاد دین در ظهور و افول غزنویان؛ 3. حمایت متقابل غزنویان و خلافت عباسی از یکدیگر. همچنین، این تحقیق نشان داده که هیچ‌کدام از جنگ‌های دورۀ غزنوی، مصداق «جنگ در راه خدا» نبوده‌است. فقط می‌‌توان موارد معدودی جنگ با شورشیان را براساس مصادیقی در تاریخ بیهقی یافت، وگرنه متن تاریخ بیهقی گواهی می‌‌دهد بیشتر این جنگ‌‌ها با هدف تثبیت قدرت، کسب ثروت، اِعمال سلطه و زور بر مردمان انجام می‌شده و ارتباطی به احکام اسلامی دربارۀ جنگ و جهاد نداشته‌است.
