میترا زینلی اصلانی؛ فهیمه زارع زاده؛ سمیرا رویان
چکیده
تغذیه از نیازهای اساسی انسان برای حیات است، ولی قواعد مرتبط با تهیه و مصرف خوراک نزد جوامع مختلف با چنان آیین‌‌ها و تشریفاتی همراه شده که آن را از یک نیاز طبیعی به یک برساخت فرهنگی مبدل ساخته‌است. خوراک و آیین‌‌های وابسته به آن، به انحای گوناگون در لابه‌لای اسناد نوشتاری و دیداری برجای‌مانده از اعصار متمادی بازنمود یافته و به‌‌مثابۀ ...
بیشتر
تغذیه از نیازهای اساسی انسان برای حیات است، ولی قواعد مرتبط با تهیه و مصرف خوراک نزد جوامع مختلف با چنان آیین‌‌ها و تشریفاتی همراه شده که آن را از یک نیاز طبیعی به یک برساخت فرهنگی مبدل ساخته‌است. خوراک و آیین‌‌های وابسته به آن، به انحای گوناگون در لابه‌لای اسناد نوشتاری و دیداری برجای‌مانده از اعصار متمادی بازنمود یافته و به‌‌مثابۀ یک نظام نشانهای خاص، خوانده می‌شوند. بر همین اساس، پژوهش حاضر درصدد برآمده تا با گردآوری داده‌‌ها از نگاره‌‌ها و سفرنامه‌‌های عصر صفوی که به خوراک و مراسم مرتبط با آن ارجاع دارند، بدین پرسش پاسخ دهد که بازنمایی تشریفات خوراک و خوان‌آرایی درباری در نگاره‌‌ها و سفرنامه‌‌های عصر صفوی چه معنایی در بر دارد. بر این اساس، ضمن توصیف آیین‌‌های مرتبط با خوردن در دربار صفوی به‌عنوان یک نظام نشانهای، به دلالت‌‌های ضمنی این بازنمایی‌‌ها اشاره شده‌است. نتیجه آنکه همخوانی چشمگیری میان اسناد تصویری و نوشتاری مورد مطالعه در باب آداب غذایی صفویان وجود دارد؛ لیکن هر رسانه به فراخور ویژگی‌‌های خود بر بخشی از آیین‌‌های خوراک درباری تأکید بیشتری داشته‌‌اند. فرم صوری و تزئینات ظروف و تنسیق فضاها در نگاره‌‌ها و مراحل طبخ، نحوۀ کاربرد مواد غذایی و احساسات میهمانان در مواجهه با تشریفات خوان‌‌ها در سفرنامه‌‌ها، با دقت و جزئیات ریزپردازانه‌‌تری بیان شده‌‌اند. باوجوداین، معانی ضمنی که از هر دو گروه استنباط می‌‌شود، تأکید بر ثروت، سخاوت و قدرت طبقه‌ۀ حاکم و نیز آداب و پوشش و دیدگاه زیبایی‌‌شناختی ایرانیان به‌واسطه‌ۀ نوع خوراک‌‌ها و نحوه‌ۀ برپایی خوان‌‌ها و چیدمان فضاست.
