نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرزانه صنیعی ¹
• احسان قبول ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ایران

² استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

سفرنامه ‏ها یکی از انواع آثار ادبی‌ـ تاریخی به شمار می ‏روند که نگاه و نگرش نویسنده‏ای را به مکان ‏های نو توصیف می‏ کند. در این پژوهش، برآنیم به بررسی تصویر زنان ایران عصر صفوی در سفرنامة رافائل دومان، کشیش فرانسوی، با عنوان وضع ایران در سال 1660، دست یابیم. این اثر یکی از نخستین آثار به زبان فرانسه دربارة ایران عصر صفوی است و نویسندة آن، از جهت طول مدت اقامت در ایران (بیش از نیم قرن) در میان سیاحان اروپایی که به ایران سفر کرده بودند کم‌نظیر است، ضمن آنکه بر بسیاری از سیاحان مشهور فرانسوی همچون شاردن و تاورنیه فضل تقدم دارد. لذا تصاویر ایرانیان در این اثر در جایگاه تصاویر سرچشمه و تأثیرگذار بر تصویرپردازی دیگر سفرنامه‏ نویسان فرانسوی محسوب می ‏شود. در این زمینه دو پرسش اصلی این جستار عبارت‌اند از: دومان چه جنبه‌هایی از زندگی زنان ایرانی را به تصویر کشیده است؟ دلایل نگرش ارزش‌گذارانة دومان نسبت به زنان ایرانی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش‏ها از دانش و روش تصویرشناسی بهره جستیم؛ از این ‏رو، نخست بر‌اساس شاخصه‏های موضوعی تصویر زنان را در اثر دومان دسته ‏بندی کردیم، شاخصه‏ هایی همچون: زنان اقلیت‌های دینی، موقعیت زنان در درون و بیرون منزل، زنان رقاصه، مسائل مربوط به ازدواج و طلاق زنان و چندهمسری در خانواده‌های ایرانی. پس از آن نگرش ارزش‏گذارانة دومان در هر موضوع را نسبت به زنان ایرانی تحلیل و ارزیابی کردیم و در این میان تا حدّی به بررسی چرایی این نگاه و نگرش بر‌اساس نشانه‏های درون‏ متنی و منابع تاریخی عصر صفوی پرداختیم. منظور از نشانه‌های درون‌متنی عناصری همچون قیدها، صفت‌ها، الفاظ و عبارات خاص و همچنین لحن نویسنده است. نتیجة تحقیق این است که غالب تصاویری که دومان از زنان ایرانی ارائه می‌کند بار معنایی منفی دارند. دلیل این نگرش منفی را می‌توان نخست در هدف سفر او، به‌عنوان یک مبلغ مسیحیت کاتولیک که مسلمانان را از نظر عقیدتی بر خطا می‌داند، جست‌وجو کرد. خودبرتربینی اروپایی او و فرودست ‏دانستن ایرانیان، همچنین عقایدش دربارة زنان در جایگاه یک کشیش کاتولیک نیز در این نگرش مؤثرند. ضمن آنکه واقعیت جایگاه اجتماعی زنان در دورة صفوی را در نگاه منفی وی نمی‏ توان نادیده انگاشت.

کلیدواژه‌ها

• تصویرشناسی
• زنان ایرانی
• رافائل دومان
• صفویه
• فرانسه

موضوعات

• ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Imagology of Iranian Women in Raphael Du Mans’ Travelogue

نویسندگان [English]

• Farzaneh Saniei ¹
• Ehsan Ghabool ²

¹ PhD candidate of Persian Language and Literature , Ferdowsi university of Mashhad Iran

² Assistant Professor of Department of Persian Language and Literature, Ferdowsi university of Mashhad Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi university of Mashhad Iran

چکیده [English]

This paper aims to study the image of Iranian women in the Safavid era within the work of French priest Raphael Du Mans entitled the Status of Iran in 1660 . This book is one of the first works written in French about Safavid Iran and its author is unique among European tourists who traveled to Iran due to the length of his stay in Iran (more than half a century) and is also more famous than many other French  tourists like Jean Chardin or Jean-Baptiste Tavernier. The present research seeks to first thematically classify the descriptions that Du Mans presents of Iranian women, based on the knowledge and method of imagology and then analyze his evaluative attitude towards Iranian women in each of these themes. Then, the reasons for this attitude are investigated based on intra-textual and extra -textual components. For this purpose the images of women within his book are extracted and classified. These images include women of religious minorities, the position of women inside and outside the house, dancing women, issues related to women's marriage and divorce, and polygamy. Then, by referring to historical resources and also checking ‌ the intratextual signs based on imagology the positive or negative evaluation of the images and the context of their formation are analyzed and identified. The result of the research is that most of the images that Du Mans presents of Iranian women have a negative connotation; the reason for which can be found in the purpose of his trip his European sense of superiority and also his ideas about women as a Catholic priest. Most of the images presented in Raphael Du Mans 's book can be considered direct images, because the author has lived in Iran for many years and has made numerous observations

کلیدواژه‌ها [English]

• Imagology
• Iranian Women
• Raphael Du Mans
• Safavid era