نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سمیه السادات طباطبایی
• علیرضا حسینی

استادیار دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

ابوهلال عسکری از ادیبان ایرانی­الاصل ولی عربی­نویسی است که در سدۀ چهارم هجری در خوزستان زاده شد. او نیز، همانند دیگر ایرانیان ‌همعصرش، زبان عربی را برای نگارش آثار خود برگزید و تألیفاتی  مانند کتاب الاوائل را به آن زبان نوشت. الاوائل کتابی است تاریخی و ادبی که ابوهلال آن را در بیان نخستین رویدادهای منسوب به اقوام و افراد مختلف نگاشته است. وی در باب نهم، که به «عجم» اختصاص دارد، گزارش­هایی را دربارۀ ایرانیان و آیین­های آنان در دوران پیش از اسلام، به‌ویژه عصر ساسانی، بازگو می­کند که بسیار درخور توجه است. ایرانی بودن او و پیشینۀ آشناییش با زبان فارسی سبب گشته که ملاحظاتی شایان بررسی دربارۀ معنا و ریشۀ کلماتی چون مهمان و مهرگان بیان کند. همین امر، در کنار پاره­ای از گزارش­های کتاب که شاید در دیگر آثار تاریخی و ادبیِ عربی و فارسی بی­مانند باشد، بدان اهمیتی دوچندان بخشیده است. اما بر اساس بررسی­های نویسندگان، تاکنون از این اثر و اطلاعات آن در پژوهش­های ایرانشناسی بهره گرفته نشده، چراکه ناآشناییِ پژوهشگران با کتاب مذکور به گمنام ماندنش انجامیده است. از این ‌رو، در این مقاله  کوشش شده که بعد از معرفی اجمالی ابوهلال عسکری، آن دسته از گزارش­های وی در کتاب الأوائل که با ایران و ایرانی پیوند دارد، افزون بر ترجمه، بررسی و شرح شود.

کلیدواژه‌ها

• ابوهلال عسکری
• کتاب الاوائل
• فرهنگ ایرانی
• ایران پیش از اسلام
• استمرار فرهنگی

عنوان مقاله [English]

Iran in Al-avāʼel of Abū-Helāl ʻAskari

نویسندگان [English]

• Somayeh-sadat Tabtabei
• Alireza Hosseini

Assistant Professor, Kosar University of Bojnourd

چکیده [English]

Abū-Helāl ʻAskari, is a scholar with Iranian root, who was born in the fourth century A.H. in Xūzestān. He, like many other Iranian authors of his age, chose to write his works in Arabic. Al-avāʼel is the title of his historic - literary book on ethnic groups, and its ninth chapter is dedicated to the "ʻajam", with outstanding reports on pre-Islamic -specifically the Sassanid- era. His Iranian origin and acquaintance with the Persian language, led to valuable considerations on the meaning and origin of some words such as Mehmān and Mehregān. Al-avāʼel, including valuable unique accounts on Iran, outranks other literary and historical works in Persian or Arabic. According to the studies, researchers' unfamiliarity with Al-avāʼel has resulted in its oblivion; therefore, in this paper firstly Abu-helāl is introduced, then those accounts of the book which are related to Iran are translated, studied, and explained.

کلیدواژه‌ها [English]

• Abu-Helāl ʻAskari
• Al-avāʼel
• Iranian Culture
• pre-Islamic Iran