نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار باستان‌شناسی دانشگاه هنر اصفهان
چکیده
خیابان چهارباغ در طی گسترش شهر اصفهان در زمان شاه عباس اول در خارج از باروی قدیم شهر احداث گردید. در ابتدای شمالی خیابان، که محل ورود از دولتخانه به خیابان بود، کاخی به نام جهاننما، آن نیز به امر شاه عباس، ساخته شد. با سقوط سلسلة صفوی و حملة افغانها و در دورة قاجار، به طور خاص با حکومت ظلالسلطان، بسیاری از آثار ارزشمند دوران صفوی، از جمله آثار مذکور، به بهانههای مختلف تخریب شد. همچنین تغییرات رخداده در دورة پهلوی و دوران اخیر باعث شد تا محل دقیق کاخ و شروع خیابان چهارباغ نامشخص گردد. این بخش از شهر صفوی شامل کاخ جهاننما و فضای شمالی، یعنی محل ورود به کاخ، و فضای جنوبی آن، یعنی شروع خیابان چهارباغ، در دورة صفوی در نوشتههای تعدادی از سیاحان اروپایی شرح داده شده و در دورة قاجار، تا قبل از تخریب بنا، توصیفات و تصاویری از آن در منابع قابل دسترس است. در میان این مدارک، اسناد تصویری تهیهشده از کاخ در دورة صفوی و قاجار و محدودة دولتخانه در دورة پهلوی اهمیت ویژه‌ای دارند و بررسی و مقایسه آن‌ها می‌تواند بسیاری از نانوشته‌های تاریخی را آشکار کند و اعتبار آن‌ها را مورد سنجش قرار دهد. نوشتة حاضر با بررسی منابع مکتوب و اسناد تصویری از دورة صفوی تا دورة پهلوی سعی در روش کردن وضعیت محدوده مذکور داشته است. این اطلاعات کمک شایانی در پیشبرد طرح باستانشناختی صورتگرفته در محل داشت که طی آن، علاوه بر شواهد کاخ جهاننما، داده‌هایی از بخش شمالی و جنوبی کاخ مربوط به دوران قبل و بعد از صفویه نیز به دست آمد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Jahān-namā Palace and the Entrance to Chahār-bāgh Avenue of Isfahan A Reflection on the Textual and Visual Sources from Safavid to Pahlavi Period
نویسنده [English]
- Ali Shojaee Esfahani
Assistant Professor, Art University of Isfahan
چکیده [English]
On the outskirts of the old fortification of Isfahan, the Chahār-bāgh avenue was built during the expansion of the city in the reign of Šāh ʻAbbās I. At the starting point of Chahār-bāgh, the Jahān-namā palace was built by his command as well, which was the entrance monument of the Dowlat-xāneh. Chahār-bāgh and Jahān-namā, like many other monuments of Isfahan, were destroyed after Safavids' collapse, particularly during the reign of Ẓel al-Solṭān, the Qajar governor of Isfahan. In some travel books of European travelers in Safavid era, and the textual and visual sources of Qajar, this district of Isfahan is mentioned and illustrated. The remaining visual sources of Safavid and Qajar era, and the documents of Dowlat-xāneh district in Pahlavi period, give us keys to find the location of the palace, and shed light on some of the architectural aspects of the complex that cannot be deciphered from textual sources. The present article is an attempt to a concurrent analysis of textual and visual sources. The extracted data helped in the development of the archaeological project of the Jahān-namā palace, and the northern and southern parts of the palace, which belong to the periods before Safavids, and after them.
کلیدواژه‌ها [English]
- Isfahan
- Safavid period
- Jahān-namā palace
- Chahār-bāgh avenue
- Visual documents
)