Document Type : Research Paper
Author
Associate Professor, Payame Noor University of Urmia
Abstract
Excluding two famous cups of Jamšīd and Key-xosrow with magical properties (similar to a crystal ball), some other historical and fictional characters also have magical cups in Iranian texts and narratives. Among them Kāvūs, the eminent Kayanid monarch, is the owner of the famed magical cup in the naqqāli tradition (the dramatic story-telling and performance). The Indian Kēd gave Alexander a cup, which is called the cup of Eskandar (Alexander)/ Sekandar/ Sekandari in Persian poetry. The content of the cup of Eskandar was not reduced by drinking; and in some sources the cup acted as a crystal ball as well. In historical sources there are indications to Xosrow-parvīz’s magical cup with attributes of a crystal ball, and self-filling property; and it seems that Dārā/ Dārāb and Anūšīravān also had such cups. In this paper, the evidences related to the magical cups from literary, historical and fictional sources are collected and studied.
Keywords
آیدنلو، سجّاد (1387)، «جام فریدون»، فصلنامۀ پاژ، سال اوّل، شمارۀ چهارم، زمستان، صص203-211.
آیدنلو، سجّاد (1388)، «جام کیخسرو و جمشید»، از اسطوره تا حماسه، تهران، سخن، چ دوم، صص 165-190.
ابن حسام خوسفی (1382)، تازیاننامۀ پارسی (خلاصۀ خاوراننامه)، تصحیح حمیدالله مرادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
اسکندرنامه (روایت فارسی از کالیستنس دروغین) (1387)، عبدالکافی بن ابیالبرکات، تصحیح ایرج افشار، تهران، چشمه.
اسکندرنامه (روایت آسیای میانه) (1392)، باقی محمّد بن مولانا یوسف، تصحیح حسین اسماعیلی، تهران، معین.
اصفهانی، کمالالدین اسماعیل (1348)، دیوان، تصحیح حسین بحرالعلومی، تهران، کتابفروشی دهخدا.
اکبری مفاخر، آرش (1394)، «جام جم»، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ج3، صص 116- 124.
ایرانشاه بن ابیالخیر (1370)، بهمننامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران، علمی و فرهنگی.
بویس، مری و فرانتز گرنر [گرنه] (1375)، تاریخ کیش زرتشت (پس از اسکندر گجسته)، ترجمۀ همایون صنعتی، تهران، توس.
بهار، لالهتیکچند (1380)، بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، تهران، طلایه.
جلالی پندری، یدالله (1372)، زندگی و اشعار عمادالدین نسیمی، تهران، نی.
جنگنامۀ حضرت سیّد جلالالدین اشرف (1366)، تصحیح محمّد روشن، تهران، علم، چ دوم.
جعفری قنواتی، محمّد (1391)، «انوشیروان»، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج1، صص 658- 663.
جیحونآبادی، حاج نعمتالله (1373)، حقّالحقایق یا شاهنامۀ حقیقت، تهران، جیحون.
حافظ، شمسالدین محمّد (1387)، دیوان، تصحیح محمّد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران، اساطیر، چ هفتم.
حزین لاهیجی، محمّد علی (1374)، دیوان، تصحیح ذبیحالله صاحبکار، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب و نشر سایه.
خاقانی، افضلالدین (1378)، دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجّادی، تهران، زوّار، چ ششم.
خواجوی کرمانی، ابوالعطا (بی تا)، دیوان، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، کتابفروشی بارانی و محمودی.
خواجوی کرمانی، ابوالعطا (1370)، همای و همایون، تصحیح کمال عینی، تهران، موسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، چ دوم از دورۀ جدید.
سجّادی، صادق (1377)، «طبقات پیامبران و شاهان، جدول سلاطین ایران و اسلام، مشجّرات»، نامۀ اقبال، به کوشش سیّد علی آل داوود، تهران، هیرمند، صص 184- 194.
سمعانی، احمد (1384)، روح الارواح فی شرح اسماء ملک الفتاّح، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران، علمی و فرهنگی.
سودی بسنوی، محمّد (1357)، شرح سودی بر حافظ، ترجمۀ عصمت ستّارزاده، اورمیّه، انزلی، چ چهارم.
شبرنگنامه (1395)، تصحیح ابوالفضل خطیبی و گابریله وان دِن بِرگ، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
صائب، محمّدعلی (1387)، دیوان، تصحیح محمّد قهرمان، تهران، علمی و فرهنگی، چ پنجم.
صدیقیان، مهیندخت (1375)، فرهنگ اساطیری- حماسی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عراقی، فخرالدین (1372)، مجموعۀ آثار فخرالدین عراقی، تصحیح دکتر نسرین محتشم (خزاعی)، تهران، زوّار.
عرفی شیرازی (بی تا)، دیوان، به کوشش جواهری وجدی، تهران، سنایی.
عفیفی، رحیم (1376)، فرهنگنامۀ شعری، تهران، سروش، چ دوم.
عهد جدید (1387)، ترجمۀ پیروز سیّار، تهران، هرمس.
عهد عتیق (کتابهای شریعت یا تورات) (1393)، ترجمۀ پیروز سیّار، تهران، هرمس.
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، دفتر ششم با همکاری محمود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری ابوالفضل خطیبی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
فردوسی، ابوالقاسم (1393)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران، سخن.
فصیحی هروی (1383)، دیوان، تصحیح ابراهیم قیصری، تهران، امیرکبیر.
فلکی شروانی، نجمالدین محمّد (1345)، دیوان، تصحیح طاهری شهاب، تهران، کتابخانۀ ابن سینا.
قاآنی شیرازی (1336)، دیوان، تصحیح محمّد جعفر محجوب، تهران، امیرکبیر.
قاسم انوار (1393)، دیوان، تصحیح حسین نصیری جامی، تهران، مولی.
قطران تبریزی، ابومنصور (1362)، دیوان (از روی نسخۀ محمّد نخجوانی)، تهران، دنیای کتاب.
کریستنسن، آرتور (1386)، نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایرانیان، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، تهران، چشمه، چ سوم.
کلیّات شاهنامۀ فردوسی (1339)، تبریز، کتابفروشی فردوسی.
لطفینیا، حیدر (1388)، حماسههای قوم کرد، تهران، سمیرا.
مجمل التواریخ و القصص (13839، تصحیح ملکالشعرای بهار، تهران، دنیای کتاب.
مرتضوی، منوچهر (1384)، مکتب حافظ، تبریز، ستوده، چ چهارم.
مستوفی، حمدالله (1381)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، چ چهارم.
مسعودی، علی بن حسین (1387)، مروجالذهب، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، چ هشتم.
معین، محمّد (1368)، «جام جهاننما»، مجموعه مقالات دکتر محمّد معین، به کوشش مهدخت معین، تهران، معین، ج1، صص 345- 366.
منوچهری دامغانی (1385)، دیوان، تصحیح سیّد محمّد دبیرسیاقی، تهران، زوّار، چ ششم.
میرعابدینی، سیّد ابوطالب و مهیندخت صدیقیان (1386)، فرهنگ اساطیری- حماسی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج2.
نرمافزار تاریخ ایران اسلامی (متن 276 کتاب)، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرمافزار تُراث 2 (متن 283 کتاب)، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرمافزار دُرج 4 (بزرگترین کتابخانۀ الکترونیک شعر و ادب فارسی، 236 اثر نظم و نثر ادبی)، (1390)، تهران، موسّسۀ فرهنگی مهر ارقام ایرانیان.
نرمافزار عرفان 3 (متن 805 کتاب)، قم، مرکز کامپیوتری علوم اسلامی.
نظیری نیشابوری (138)، دیوان، تصحیح محمّد رضا طاهری، تهران، نگاه.
نیساری، سلیم (1385)، دفتر دگرسانیها در غزلهای حافظ، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
یاحقّی، محمّد جعفر (13869، فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیّات فارسی، تهران، فرهنگ معاصر.
)