خدیجه غلامی؛ محمد ابراهیم زارعی
چکیده
لارستان قدیم (ایراهستان) پهنۀ وسیعی از کرانه‌‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس را در بر می‌گرفته‌است. این مناطق از قرون نخستین اسلامی تا سال 1010 قمری، امیران نیمه‌مستقل داشت که از آنان با نام خاندان گرگین میلاد و میلادیان یاد کرده‌اند. لارستان به دلیل موقعیت جغرافیایی، از نظر راه‌‌های تجاری که بندرهای خلیج‌فارس را به مناطق شمالی‌‌تر ...
بیشتر
لارستان قدیم (ایراهستان) پهنۀ وسیعی از کرانه‌‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس را در بر می‌گرفته‌است. این مناطق از قرون نخستین اسلامی تا سال 1010 قمری، امیران نیمه‌مستقل داشت که از آنان با نام خاندان گرگین میلاد و میلادیان یاد کرده‌اند. لارستان به دلیل موقعیت جغرافیایی، از نظر راه‌‌های تجاری که بندرهای خلیج‌فارس را به مناطق شمالی‌‌تر مانند شیراز وصل می‌کردند، اهمیت دارد. از نظر اقلیمی در ناحیۀ گرم و خشک در ناحیۀ اقلیمی پس‌کرانۀ جنوبی واقع است. کمبود آب، یکی از شاخص‌‌های اصلی اقلیمی این نواحی است. در این نوشتار، بررسی پایگان آبی لارستان براساس منابع مکتوب و شواهد موجود از سدۀ پنجم تا پایان دورۀ قاجار، با پرسش اصلی اصول سازِکار پایگان آبی و تغییرات پایگان آبی در دوره‌های مختلف با هدف نشان دادن چگونگی انطباق مردم لارستان مطالعه شده‌است. این پژوهش از طریق مطالعۀ اسناد و اطلاعات تاریخی مکتوب در گزارش‌های جغرافیانویسان به روش تحقیق تاریخی و مبتنی بر جمع‌آوری و جمع‌بندی، در کنار شواهد موجود فراهم آمده‌است تا ضعف مطالعاتی را در این حوزه پوشش دهد. مطالعه و بررسی منابع مکتوب نشان می‌دهد منابع آب در لارستان به صورت چاه، گاوچاه، چشمه، آب‌انبار، قنات بوده‌است. استفاده از آبخوانهای زیرزمینی مانند اغلب نواحی مختلف ایران، در این نواحی نیز از سیستم‌های مورد استفاده بوده‌است، اما سیستم غالب، ذخیرۀ آب‌های سطحی در آب‌انبارها بوده‌است. دلیل آن، آبخوانهای زیرزمینی است که در همۀ مناطق وسیع لارستان یکسان نیست؛ حتی در مناطقی که آبخوان‌ها غنی هستند، می‌تواند شوری آب ـ که اغلب در دشت‌ها این‌گونه است ـ آن‌ها را بی‌مصرف کند. علاوه بر این، تقویت آبخوان‌ها نیز مورد توجه بوده‌است. همچنین پایگان آب در منطقۀ لارستان، نوعی ایستایی فرهنگی از نظر کارکرد و شکل دارد.
