Document Type : Research Paper
Authors
1 Corresponding Author; Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies and Thought, University of Tehran. Tehran Iran
2 M. A. in Archaeology, Islamic Era, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
Abstract
Introduction:
The southwestern regions of Iran have been receptive to Shiism since the first decades of the rise of Islam. The presence of many companions of great imams who came from that area or lived in those areas at the same time, as well as many Sadats who migrated to those areas at the beginning of Islam, is clear proof of this. After their death, the graves of these Sadats were a refuge for the people of faith and became a shrine (Imamzadeh), which the people and the Shia/Shiite governments of that time tried to honor.
From the beginning of the fourth century, these regions were under the control of the powerful Shiite Al-e-Buyeh government for a period of more than one hundred and twenty years. Imamzadeh Hamzeh in Dehdasht city of Kohkiloyeh and Boyerahmad province is one of these works. This building is one of the oldest buildings in the region with its unique wooden door. This wooden door is available in the Islamic section of the National Museum of Iran under number 3292, and the place of its discovery is Behbahan. Some researchers, considering its dimensions and historical studies, consider this door the same as the lost door of Imamzade Hamzeh Dehdasht. This door was removed about eighty years ago in the twenties by the person who was the head of the Behbehan Culture office and moved to Behbehban and then was transferred to Tehran and the Museum of Ancient Iran.
Research method, approach, and purpose:
The method of collecting information in this research was a library (reading texts) and examining museum objects. The research method is descriptive and analytical with a historical approach. The purpose of the current research is a comprehensive analysis along with the examination of the themes and messages engraved on this historical door, which socially recounts the political and cultural conditions of the Shiites at the time and the powerful presence of the Shia/Shiite religion in that region, as well as the correct reading of the inscriptions on the door and its subtleties and historical points of this religion.
Background Research:
With the study done about the background of the subject of this research in written and oral sources, including (Arabic and Persian) in the first centuries of Islam, no independent article was found, only two articles are available in this regard as described below:
First: an article entitled "The history and visual characteristics of the decorations on the woodwork door of the Imamzadeh of Hamzah Dehdasht from the Al Boyeh period (preserved in the National Museum of Iran)" which was published by Mahsa Tendro, Mohammad Khazaei, and Seyed Abu Torab Ahmed Panah in the Journal of Islamic Art Studies (Tandro and others, 2020).
Second: The article "Comparative study of the design and decorative structure of the Kufic inscriptions of the Al Boyeh period (a wooden door in the National Museum of Iran and the wooden slabs of Astan Imam Ali (a.s.) in the Arab Museum of Cairo)" written by Mahsa Tundro, Mohammad Khazaei in two quarterly journals The artificial arts of Iran have been published (Tandro and Khazaei, 1400). Khazaei is the first person who paid attention to the same dimensions of the door in the museum and the entrance of Imamzadeh and a few years ago, he considered the door in the museum as the missing door of Imamzadeh. Also, the research of Mrs. Mehrangiz Karmi Mehraban (2013) has been devoted to introducing the buildings of Dehdasht city and investigating their architecture. Abdullah Quchani (1987) also referred to this door in an article entitled "Research on the wooden inscriptions of Iran" and reread parts of its inscriptions, but did not read the inscriptions related to the historical part. Finally, Qobad Kianmehr (2013) briefly mentioned this door in his doctoral dissertation and introduced it as one of the works related to the fifth-century AH.
Research findings:
The wooden door attributed to Imamzade Seyyed Hamzeh Dehdasht, with its heritage and artistic value, has two hinges, each consisting of two squares at the top and bottom and a rectangle in the middle. Among each rectangular shape on the sides of the door, there are five geometric shapes, two circles at the top and bottom and a rhombus in the middle.
The dimensions of this door are 196 x 110 cm. (Tandro, Khazaei and Ahmad Panah, 2020: 116). Its religious inscriptions are verses from the Holy Qur'an (Surah Mubarakah Yas), a prayer from the Sahifa Sajjadiyeh, and the prayer "Allahum Aruzqana Tawfiq al-Ta'a..." which was narrated by Imam Zaman (peace be upon him). Also, in the circles and rhombuses between the doors, on the right side, from top to bottom, the phrases "Muhammad", "Ali", "Fatemeh", "Hasan" and "Hussein" and on the left side, from top to bottom, the phrases "Ya Manan", "Ya Hanan", "Al-Zahra", "Al-Sultan" and "Ya Subhan" are written.
The historical inscriptions on the door, which are placed in the upper and lower four parts of the square shape, contain the name of the person who ordered the construction of the building. In the analysis of the themes of the inscriptions of this door, the previous reading of the door inscriptions had many errors, and the subtleties and precise historical and religious points were left out of the author's view, which was corrected in this article. For example, regarding the wrong context of the door inscriptions by respected writers, it should be said that the text presented by them from two short prayers of Sahifa Sajjadiyeh and Imam Zaman's prayer has at least seventeen mistakes.
Also, the study of textual sources, inscription themes, and archaeological arguments about the Imamzadeh door of Hamza Dehdasht shows that the construction of this valuable door was done by Abu Mansour Fouladston. he ordered the construction of this building between 441 and 448 one of the times he dominated the Arjan region. Also, according to textual sources, today the oldest evidence of Imam Zaman's prayers are two books from the end of the 9th century by Kafami. In this way, the inclusion of this prayer on the door of the Imamzadeh has given proof that is more than four hundred years old compared to the two mentioned books, which is also clear evidence of the validity of the said prayer and the dominance of Shiism in the region at that time. It is clear that the existence of this prayer in an archeological document, which is an objective first-hand source in terms of credibility, has a very high citation value compared to the narrations recorded in written texts.
Regarding the themes of the historical inscriptions of this door, which is the main subject of this article, it should be said that the opening verses of Surah Mubarakah Yas and the prayer of Sahifa Sajjadiyeh, the special dimensions of the door and the special attention to the centrality of Hazrat Zahra (peace be upon him) in the forms on the door have religious messages that are important to Shiism. Because the building in question has attracted the attention of ordinary people more than anything else, they are a reflection of the Shiite context of the time, which was discussed in detail in the text. The last point is that considering the incompleteness of a part of Imam Zaman's prayer and also a part of the prayer of Sahifa Sajjadiyeh, the assumption of the second door of this Imamzadeh is not far from the mind, so there was probably another door on which the rest of the inscription was written.
Highlights
منابع
قرآن کریم.
ابناثیر، علیبن ابی الکرم (1386). الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادرـ دار بیروت.
ابنبلخی (1385). فارسنامه، تصحیح گای لیسترانج و رینولد الن نیکلسون، تهران: اساطیر.
ابنخلدون، عبدالرحمن (1391). تاریخ ابنخلدون، چ4، داراحیاء التراث العربی.
ابنرسته، ابوعلی احمد (1967). الاعلاق النفیسه، چاپ لندن.
ابنزهره، تاجالدینبن محمد (1382). غایة الاختصار فی البیوتات العلویة المحفوظة من الغبار، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجفاشرف: المطبعه الحیدریه.
ابنطباطبا، ابراهیمبن ناصر (1388). منتقله الطالبیه، تحقیق سید محمدمهدی خرسان، نجف: المطبعه الحیدریه.
ابنطقطقی، محمدبن علی (1418). الاصیلی فی انساب الطالبیین، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: کتابخانه آیتالله العظمی مرعشی نجفی.
ابنعماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی (بیتا). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابنفقیه همدانی، احمدبن محمد (1416). البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت: عالم الکتب للطباعه والنشر والتوزیع.
ابنفندق بیهقی، علیبن علیبن ابی القاسم (1428). لباب الانساب والالقاب والاعقاب، تحقیق سید مهدی رجائی، چ 2، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
ابوالفداء، اسماعیل (2007). تقویمالبلدان، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
ــــــــــ (بیتا). المختصر فی اخبار البشر تاریخ ابیالفداء، بیروت: دارالمعرفه.
بحرالعلوم، سید جعفر (1433). تحفه العالم فی شرح خطبه المعالم، تحقیق احمد علی مجید الحلی، نجف: مرکز تراث السید بحرالعلوم.
بناکتی، داودبن محمد (1348). تاریخ بناکتی (روضه اولیالالباب فی معرفه التواریخ والانساب)، به کوشش جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
بیضاوی، عبداللهبن عمر (1382). نظامالتواریخ، تصحیح هاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
تندرو، مهسا؛ خزایی، محمد (۱۴۰۰). «مطالعة تطبیقی طراحی و ساختار تزئینی کتیبههای کوفی آثار دورة آلبویه (درِ چوبی موجود در موزة ملی ایران و الواح چوبی آستان امام علی(ع) موجود در موزة عربی قاهره)»، هنرهای صناعی ایران، پاییز و زمستان، س 4، ش2 (پیاپی 7)، ص ۵ـ۱۸.
تندرو، مهسا؛ خزایی، محمد؛ احمدپناه، سید ابوتراب (۱۳۹۹) «پیشینه و شاخصههای بصری تزئینات در چوبی امامزاده حمزه دهدشت از دورة آلبویه (محفوظ در موزة ملی ایران)»، مطالعات هنر اسلامی، زمستان، س16، ش40، ص117ـ۱۲۵.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک (1403). یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر، تحقیق مفید محمد قمحیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جعفریان، رسول (1399). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا پایان قرن نهم هجری، چ2، تهران: علم.
حافظ ابرو، شهابالدین عبدالله (1374). جغرافیای حافظ ابرو، تصحیح صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب.
الحسون، محمد؛ مشکور، ام علی (1411). اعلام النساء المؤمنات، تهران: اسوه.
حموی، یاقوتبن عبدالله (1399). معجمالبلدان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
خصیبی، حسینبن حمدان (1411). الهدایه الکبری، چ4، بیروت: مؤسسة البلاغ للطباعة والنشر والتوزیع.
خواندمیر، غیاثالدین (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد البشر، تهران: خیام.
دیلمی، حسنبن محمد (1427). غررالاخبار و دررالآثار، تحقیق اسماعیل ضیغم، قم: دلیل ما.
ذهبی، محمدبن احمد (1407). تاریخالاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی.
راوندی، قطبالدین (1409). الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی.
راوندی، محمدبن علی (1386). راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق، تصحیح محمد اقبال، تهران، اساطیر.
رزمآرا، حسینعلی (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران، ج6، دایرة جغرافیایی ستاد ارتش.
رضائی باغبیدی، حسن (1393). سکههای ایران در دورة اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، تهران، سمت.
زبرجدی، نیره؛ یوسفیفر، شهرام (1396). «حضور شیعیان در مناصب سیاسی اداری سلجوقیان»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س8، ش29، ص23ـ46.
سمعانی، عبدالکریمبن محمد، الأنساب (1408). تحقیق عبدالله البارودی، بیروت: دارالجنان.
شبانکارهای، محمدبن علی (1381). مجمعالانساب، تهران: امیرکبیر.
شعیری، محمدبن محمد (بیتا). جامعالاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
صدوق، محمدبن علی (1417). الامالی، قم: مؤسسه البعثه.
ــــــــــ (1368). ثوابالاعمال و عقابالاعمال، تحقیق سید محمدمهدی خرسان، چ2، قم: شریف الرضی.
ــــــــــ (1362). الخصال، تحقیق و تصحیح علیاکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1385). علل الشرایع، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، نجف: مکتبه الحیدریه.
ــــــــــ (1379). معانیالاخبار، تحقیق علیاکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1404). من لا یحضره الفقیه، تصحیح علیاکبر غفاری، چ 2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
طبرسی، احمدبن علی (1386). الاحتجاج، تحقیق سید محمدباقر خرسان، نجف، دارالنعمان للطباعه والنشر.
طبرسی، فضلبن الحسن (1415). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین (بیتا). المنتخب فی جمع المراثی والخطب، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمدبن الحسن (1415). الابواب، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1404). اختیار معرفة الرجال، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: مؤسسة آلالبیت.
ــــــــــ (1414). الامالی، قم: دارالثقافه للطباعه والنشر والتوزیع.
ــــــــــ (1365). تهذیبالاحکام، تحقیق سید حسن موسوی خرسان، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1411). الغیبه، تحقیق شیخ عبدالله طهرانی و شیخ علی احمد ناصح، چاپ اول، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه.
ــــــــــ (1417). الفهرست، تحقیق شیخ جواد قیومی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
عبیدلی، محمدبن ابی جعفر (1411). تهذیب الانساب و نهایه الاعقاب، تحقیق محمدکاظم محمودی، قم: کتابخانة آیتالله العظمی مرعشی نجفی.
فخررازی، محمدبن عمر (1409). الشجره المبارکه فی انساب الطالبیه، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: کتابخانة آیتالله العظمی مرعشی نجفی.
قدامهبن جعفر (1981). الخراج و صناعه الکتابه، شرح و تحقیق محمد حسین الزبیدی، دارالرشید.
قزوینی رازی، عبدالجیل (1358). کتابالنقض، تصحیح میرجلال الدین محدث، تهران: انجمن آثار ملی.
قمی، علیبن ابراهیم (1387). تفسیر القمی، تصحیح سید طیب موسوی جزائری، نجف: مکتبه الهدی.
قوچانی، عبدالله (1366) «تحقیقی بر چوبنوشتههای ایران»، معماری و هنر ایران، ش 2، ص 1ـ10.
کرمی مهربان، مهرانگیز (1393) «پژوهشی در ویژگیهای معماری و کاربری مجموعهبناهای بافت صفوی دهدشت (بلاد شاپور) استان کهگیلویه و بویراحمد»،کارشناسی ارشد، جواد نیستانی، دانشگاه تربیت مدرس.
کفعمی، ابراهیمبن علی (1418). البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ــــــــــ (1412). المصباح، بیروت: مؤسسة النعمان.
کلینی، محمدبن یعقوب (1362). الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری، ج8، چ 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1363). الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری، ج اول، چ 5، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1367). الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری، ج 6، چ 3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گاوبه، هانیس (1359). ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا پایان دورة صفوی، ترجمة سعید فرهودی، تحشیه و تصحیح احمد اقتداری، انجمن آثار ملی.
مستوفی، حمدالله (1362). تاریخ گزیده، تحقیق دکتر عبدالحسین نوائی، چ2، تهران: امیرکبیر.
مقدسی، محمدبن احمد (2003). رحله المقدسی احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، تحقیق شاکر لعیبی، ابوظبی: دارالسویدی للنشر والتوزیع.
مقریزی، تقیالدین احمدبن علی (1998). المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار المعروف بالخطط المقریزیة، تحقیق محمد زینهم و مدیحة الشرقاوی، قاهره: مکتبه مدبولی.
موسوینژاد سوق، سید علی (1385). ستارگان پراکندة اسلام زمین دایرةالمعارف شجره آل رسول(ص). ج 3، قم: کومه.
نجاشی، احمدبن علی (1416). رجال النجاشی، چ 5، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
همدانی، عبدالجباربن محمد (1386). تثبیت دلائل النبوه، تحقیق عبدالکریم عثمان، بیروت: دارالعربیة للطباعة والنشر والتوزیع.
Keywords
Main Subjects
)