Document Type : Research Paper
Author
The Siting of Jay and Yahudiya Cities in the Rostāq-i Jay of Isfahan and the Change in the Seat of Power until the Rise of Seljuks
Abstract
The cities of Jay in pre-Islamic and Yahudiya in the post Islamic period were located in a plain delimited from three sides by surrounding heights. This area, referred to in historical and geographical documents as the Rostāq-i Jay, was the most important rural district of Isfahan's khora. With rising of Buyids, they decided to change the seat of power from Jay to Yahudiya and consequently the construction of the city wall. Given the complete destruction of both city,s wall, the only data available on their location are limited to the texts and few archaeological traces. Therefore, while analyzing the reasons for change of hub in Isfahan from Jay to Yahudiya, the article tries to determine the location of walls of Jay and Yahudiya in Jay district on the basis of geographical and historical texts, archeological evidence, old maps and satellite photos, and traces them on the current city,s map.
Keywords
ابن اثیر، عزالدین (2001). الکامل فی التاریخ، به تصحیح عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
ابن رسته، ابو علی احمد بن عمر (1892). الاعلاق النفیسه، به تصحیح دخویه، لیدن، بریل.
ابن فقیه (1416). البلدان، بیروت، عالم الکتاب.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1350). الفهرست، به تصحیح رضا تجدد، دانشگاه تهران، تهران.
ابوالفدا، عمادالدین اسمعیل (بی تا). تقویم البلدان، به تصحیح رینود و دسلان، بیروت، دارالصادر.
ابی شیخ، امام ابو محمد عبدالله بن محمد بن جعفر بن حیان (1409 ق.، 1989 میلادی). طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها، به تصحیح عبدالغفار سلیمان بنداری و سید کسروی حسن، بیروت، دارالکتاب العلمیة.
ارباب اصفهانی، محمد مهدی (1340). نصف جهان فی تعریف الاصفهان، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران- اصفهان، سنائی- تأیید.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم بن محمد فارسی (1927). مسالک الممالک، به تصحیح دخویه، لیدن، بریل.
اصفهانی، حمزة بن حسن (1340 ﻫ.ق). تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء، به تصحیح سید جواد ایرانی تبریزی، برلین، کاویانی.
عمادالدین اصفهانی (1980). تاریخ دولة آل سلجوق، اختصار الفتح بن علی بن محمد بنداری اصفهانی، بیروت، دارالآفاق الجدیدة.
__________ (1377). خریدة القصر و جریدة العصر، به تصحیح عدنان محمد آل طعمه، تهران، میراث مکتوب.
امام شوشتری، محمد علی (1339). تاریخ مقیاسات و نقود در حکومت اسلامی، تهران، دانشسرای عالی.
اولئاریوس، آدام (1369). سفرنامه، ترجمۀ حسین کردبچه، تهران، کتاب برای همه.
تاورنیه، ژان باتیست (1369). سفرنامه، ترجمۀ ابوتراب نوری، به تصحیح حمید شیرانی، تهران- اصفهان، سنایی-تأیید، چاپ چهارم.
ثعالبی، ابو منصور عبدالملک بن محمد (1983). یتیمةالدهر فی محاسن اهل العصر، به تصحیح مفید محمد قمیحه، بیروت.
__________ (1963). تاریخ غُرَر السیَّر مشهور به غرر اخبار ملوک فرس و سیرهم ، به تصحیح زُتِنبِرگ ، تهران، اسدی،
جابری انصاری، حاج میرزا حسن خان (1378). تاریخ اصفهان، به تصحیح جمشید مظاهری، اصفهان، مشعل.
جناب، میر سید علی(1386). آثار و ابنیة تاریخی اصفهان، تدوین و تصحیح رضوان پورعصار، اصفهان، شهرداری اصفهان.
جیهانی، ابوالقاسم احمد (1368). اشکال العالم، ترجمة عبدالسلام کاتب، به تصحیح فیروز منصوری، مشهد، بهنشر.
حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله خوافی (1375). جغرافیای حافظ ابرو، به تصحیح صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب و بنیان.
حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله خوافی (1380). زبدة التواریخ، به تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حافظ ابونعیم اصفهانی (بیتا). ذکر اخبار اصفهان، دارالکتاب اسلامی.
یاقوت حموی (1994). المشترک وضعاً و المفترق صقعاً، فرانکفورت، فردناند‌استنفلد.
دیانت ابوالحسن (1367). فرهنگ تاریخی سنجش ها و ارزشها، تبریز، نیما.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سمعانی، عبدالکریم (1997). التحبیر فی المعجم الکبیر، به تصحیح خلیل المنصور، بیروت، دارالکتب.
شاردن، ژان (1372). سفرنامه، ترجمۀ اقبال یغمایی، تهران، توس.
شجاعی اصفهانی، علی، بررسی باستان‌شناختی قلاع واستحکامات اصفهان از آغاز دوران اسلامی تا دورۀ صفوی رساله برای دریافت مدرک دکتری در رشتۀ باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، چاپ نشده.
شفقی، سیروس (1381). جغرافیای اصفهان، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
صدرهاشمی، محمد (1323). مقبرۀ الراشد بالله در شهرستان، روزنامة سرنوشت، ش 55 -56، ص 1.
___________ (1327). قبر علی بن سهل اصفهانی، یادگار، ش 38، صص 17-21.
طبری، أبوجعفر محمد بن جریر (1387ق.،1967م.). تاریخ الرسل و الملوک، به تصحیح محمد أبوالفضل ابراهیم، مصر، دارالمعارف.
طهرانی اصفهانی، ابوبکر (1356). کتاب دیاربکریه، به تصحیح نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران، طهوری.
عالمی، مهوش (1373). باغ های شاهی عهد صفوی و ارتباط آن‌ها با شهر، معماری و شهرسازی، ش 42- 43، صص 20- 43.
فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج71، ارتش، 1367.
ناصرخسرو (1387). سفرنامه، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار.
قره‌چانلو، حسین (1369). بحثی کوتاه دربارة بادها از دیدگاه دانشمندان اسلامی، بررسی‌های تاریخی، ش 49 و 50، صص 119- 139.
قمی، حسن بن محمد بن حسن (1385). تاریخ قم، ترجمۀ حسن بن عبدالملک قمی، تصحیح محمد رضا انصاری قمی، قم، مرکز قم‌شناسی،
کست، پاسکال (1390). بناهای دورۀ اسلامی ایران از آغار تا 1218، ترجمۀ آتوسا مهرتاش، تهران، فرهنگستان هنر.
لومبارد، موریس (1390). جغرافیای تاریخی جهان اسلام در چهار قرن نخستین، ترجمۀ عبدالله ناصری طاهری و سمیه سادات طباطبایی، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام.
مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد بن الحسین (1385). محاسن اصفهان، ترجمۀ حسین بن محمد بن علی رضا آوی، تصحیح عباس اقبال، اصفهان، شهرداری اصفهان.
مجمل التواریخ و القصص (1389).به تصحیح ملک الشعرای بهار، تهران، اساطیر.
مستوفی، حمدالله (1381). تاریخ گزیده، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1893). التنبیه و الاشراف، تصحیح دخویه، لیدن، بریل.
مسکویة رازی، ابوعلی (1424ق.). تجارب الامم و تعاقب الهِمَم، تحقیق سید کسروی حسن، بیروت، دارالکتاب العلمیه.
مصفی، ابوالفضل (1381). فرهنگ اصطلاحات نجومی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1906). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، به تصحیح دخویه، لیدن، بریل.
مهریار، محمد و دیگران (1378). اسناد تصویری شهرهای ایران در دورۀ قاجار،تهران، دانشگاه شهید بهشتی و سازمان میراث فرهنگی.
میرزا حسین خان تحویلدار اصفهان (1342). تاریخ اصفهان، جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصناف شهر، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران.
میرفتاح، علی‌اصغر (1355). آثار باستانی جی باستان (پی‌گردی مسجد جی)، بررسی‌های تاریخی، ش 68، صص 240- 193.
نورصادقی، حسین (1316). اصفهان، تهران، چاپخانۀ سعادت.
همایی، جلال‌الدین (1384). کتاب تاریخ اصفهان، مجلد ابنیه و عمارات و آثار باستانی، به تصحیح ماهدخت بانو همایی، تهران، هما.
هنرفر، لطف الله (1352). آثار تاریخی جی، هنر و مردم، ش 131، صص 24- 36.
_________ (1344). گنجینۀ آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، ثقفی.
هولستر، ارنست (1355). ایران در یکصد و سیزده سال پیش، ترجمۀ محمد عاصمی، تهران، وزارت فرهنگ و هنر.
هینس، والتر (1388). اوزان و مقیاس‌ها در فرهنگ اسلامی، ترجمۀ غلامرضا ورهرام، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یعقوبی، ابن واضح (1892). البلدان، به تصحیح دخویه، لیدن، بریل.
Babaie, S., 2008. Isfahan and its palaces: statecraft, Shi'ism and the architecture of conviviality in early modern Iran, Edinburgh, Edinburgh University Press.
Beaudouin, Eugène Elie, Ispahan sous les grands chahs, XVIIe siècle, Urbanisme 10 (1933), pp. 1-47.
Bulliet, R. W., 1994. Islam: the view from the edge, New York, Columbia University Press.
Christensen, P.,1993. The decline of Iranshahr: irrigation and environments in the history of the Middle East, 500 B.C. to A.D. 1500, Copenhagen, Museum Tusculanum Press: University of Copenhagen.
Durand-Guédy, D., 2010. Iranian elites and Turkish rulers: a history of Isfahan in the Saljuq period, London; New York, Routledge.
Golombek, Lisa, Urban Patterns in Pre-Safavid Isfahan, Iranian Studies, Vol. 7, No. 1/2, 1974, pp. 18-44.
Kamaly, H., 2004. Four moments in the early Islamic history of Isfahan, New York, Columbia University, Diss. ( Unpublished).
Minovi, M. Note on Mafarrukhi's the Beauties of Isfahan, Bulletin of the American Institute of Persian Art. 5, 1937, pp. 27-28.
)