Document Type : Research Paper

Authors

1 Specialized doctorate in the history of Iran after Islam, Tabriz University, Tabriz, Iran

2 History, Faculty of Law and Social Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran

10.22059/jis.2023.352114.1170

Abstract

During the years of constitutionalism, khamse region centered on Zanjan was one of the centers of crisis in the country and due to its proximity to important areas of Tehran and Tabriz and the competition of political groups, it spent years of unrest. Meanwhile, in addition to the political crises of constitutionalism, the enmity of the nobility of the region caused many disturbances.According to the policies of the Qajar patrimonialism government during the Naseri and Mozaffari eras, in the years leading to the constitution, the elite and urban landed gentry of Zanjan (Jahanshah Khan Amirafshar, Zulfiqar Khan Asad al-Dawlah) took over each other’s regions and caused many conflicts in Zanjan and They created Tehran.The basic issue of this research is the relationship between the Qajar governance model and the rivalries and conflicts of the landed aristocracy of Zanjan and the consequences and results of these policies and rivalries. According to the model of the patrimonial government, during the period of Naser al-Din Shah Qajar, by selling and giving khalese lands to influential people and top groups, the necessary conditions were provided to acquire other lands in the khamse region, and due to the weakness of the executive institutions of Qajar and Those in power in Tehran and Zanjan did not fulfill the wishes of the people.In the following decades, this defeat paved the way for pursuing the demands of the Zanjan landowner nobility, and this time the descendants of nobility were determined to recapture the lands of khamse region, and a period of instability and insecurity arose in Zanjan. The result of these policies and the inefficiencies of the Qajar government and the executive elements in Tehran and Zanjan was the hardship and homelessness of the people. The present article has investigated the issue by collecting library and documentary data and using original sources such as newspapers in a descriptive-explanatory way.

Keywords

Main Subjects

آدمیت، فریدون (1385). اندیشه ترقی و حکومت قانون عصر سپهسالار. تهران: خوارزمی.
احتشام‏السلطنه، محمود (1392). خاطرات احتشام‏السلطنه. به‏کوشش محمدمهدی موسوی. تهران: زوار.
اسناد انجمن تاریخ و فرهنگ زنجان (1400). اسناد دورۀ قاجار.
اشرف، احمد (1346). جامعه‏شناسی سیاسی ماکس وبر. مجله سخن، 17 (10)، ۱۰۰۹-۱۰۱۷.
              (1393). نقد و نظری در علوم انسانی و اجتماعی. به‏اهتمام سیدابراهیم اشک‏شیرین. تهران: گستره.
اشرف، احمد و بنوعزیزی، علی (1388). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. ترجمۀ سهیلا ترابی‏فارسانی، تهران: نیلوفر.
اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه(استادوخ) (1335ق). توقیف اموال امیرافشار. شماره سند 21-17P- 66K- 1335GH.
                                                      (1337ق). شکایت روستاییان از امیرافشار. شماره سند 21-20P-25K- 1337GH.
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران(ساکما) (1307). مأموریت امیرافشار و سعدالسلطنه جهت سرکوبی اشرار. شماره سند، ۰۰۶۱۳۳/۲۹۵.
                                        (1325). مأموریت امیرافشار در زنجان. شماره سند ۰۰۵۵۳۶/ ۲۹۳.
                                        (1315-1327). اسناد روستای خویین. شماره سند ۰۰۲۱۵۳/۲۹۸.
                                        (1327). تلگراف اهالی خمسه به دولت. شماره سند ۰۰۷۱۱/ ۲۱۰.
                                    (1327). شکایت اهالی خمسه از  امیرافشار. شماره سند 004582/298.
                                  (1328). عرایض اهالی صائین قلعه و نصیرآباد. شماره سند ۵۰۵۰۱۸۰-۰۲۱۶۱۳.
                                 (1328).  گزارش آصف الدوله. شماره سند ۰۰۲۶۱۲/۲۱۰.
                                 (1329).  مکاتبۀ جهانشاه‏خان با سالارالدوله. شماره سند ۰۰۲۶۹۶/۲۹۳.
                                 (1329). تبعید مخالفان مشروطۀ زنجان. شماره سند 002638/290.
                 ‌                (1337). لزوم خاتمۀ منازعه‏های خوانین. شماره سند ۰۰۴۹۳۷/۲۹۳.
                                  (1345). عدم ارجاع اوامر به اسعدالدوله. شماره سند ۶۸۳۵۱/۳۱۰.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1350). خاطرات اعتمادالسلطنه. به‏کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
                                (1357). خلسه. به‏کوشش محمود کتیرایی. تهران: توکا.
امین‏الدوله (1370). خاطرات سیاسی امین‏الدوله. به‏کوشش حافظ فرمانفرمائیان. تهران: امیرکبیر.
بشیریه، حسین (1389). جامعه‏شناسی سیاسی. تهران: نی.
بندیکس، رونالد (1382). سیمای ماکس وبر. مترجم محمود رامبد. تهران: هرمس.
پارکین، فرانک (1384). ماکس وبر. ترجمۀ شهناز مسمی‏پرست. تهران: ققنوس.
پطروشفسکی، ا.پ، کارل یان، جان ماسون اسمیت(1366). تاریخ اجتماعی-اقتصادی در دوره مغول. ترجمه یعقوب آژند. تهران: اطلاعات.
ترنر، برایان (1379). ماکس وبر و اسلام. ترجمۀ سعید وصالی. تهران: روزافزون.
جهانشاهلو، قاسم (1399).  تاریخ افشاریه. به‏کوشش محسن میرزایی. تهران: شیرازه.
رضایی، امید (1398). فهرست مجموعه قباله‏های اسناد محاکم شرع فارس و زنجان در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تهران: مرکز اسنادِ موزه و کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
روزنامه اطلاعات؛ ۲۸ هزار روز تاریخ ایران و جهان (1381). تهران: اطلاعات.
روزنامه ایران (۱۷شعبان ۱۳۲۵).  والی‏گری فخرالملک. سال ۶۰. شماره ۱۱. ۳.
روزنامه ایران‏نو (23ذیحجه 1327).  وقایع زنجان. سال اول. شماره ۹۵. ۲-۳.
روزنامه برق (20ذیحجه 1331).  اخبار زنجان. سال پنجم. شماره ۱۲. ۴.
روزنامه حبل‏المتین تهران (14ربیع‏الثانی 1325).  اخبار داخله. سال اول. شماره ۲۵. ۱-۲.
                               (۹رمضان ۱۳۲۵). مذاکرات مجلس. سال اول. شماره ۱۴۴. ۳-۴.
                               (۱۹شوال 1325). مکتوب زنجان. سال اول. شماره ۱۷۱. ۳-۴.
                               (۱۹ذیقعده ۱۳۲۵). خمسه، سال اول. شماره ۱۸۹. ۶.                     
                               (۸ذیحجه ۱۳۲۵). لایحه انجمن طلاب. سال اول. شماره ۲۰۵. ۳.
                               (۲۴ذیحجه ۱۳۲۵). مکتوب شهری. سال اول. شماره ۲۱۰. ۳-۴.
روزنامه صبح صادق  (۹رمضان ۱۳۲۵). اخبار مجلس و مکتوب خمسه. سال اول. نمره ۱۵۶. ۱و5.                      
                         (۸ذیقعده ۱۳۲۵).  مکتوب خمسه. سال اول. شماره ۱۹۵. ۲.
                    (غره‏ذی‏حجه ۱۳۲۵). مکتوب شهری. سال اول. شماره ۲۰۹. ۳-۴.
                         (۹ذیحجه ۱۳۲۵).  اخبار مجلس. سال اول. شماره ۲۱۵. ۲.
                         (۱۳محرم ۱۳۲۶).  از زنجان به تهران. سال دوم. شماره ۶، ۳.
روزنامه مجلس (۶رمضان ۱۳۲۵). زنجان. سال اول. شماره ۱۹۴. ۳-۴.
                  (۲۷شوال ۱۳۲۵).  تظلمات. سال اول. شماره ۲۲۱. ۱-۲.
زنجانی، ابراهیم (1393). خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی. به‏کوشش غلامحسین میرزاصالح. تهران: کویر.
سالور، قهرمان میرزا (1374). روزنامه خاطرات عین‏السلطنه، جلد دوم، تهران: اساطیر.
سپهر، محمدتقی (1344). ناسخ التواریخ. جلدهای یکم‏ و دوم. به‏تصحیح محمدباقر بهبودی. تهران: اسلامیه.
سرجان ملکم (بی‏تا).  تاریخ ایران. ترجمه میرزاحیرت. تهران: سعدی.
سیف، احمد (1387).  قرن گمشده «اقتصاد و جامعۀ ایران در قرن نوزدهم». تهران: نی.
صدقی، ناصر (1387). تحلیلی بر سیاست‌های اقتصادی دولت سلجوقی در زمینه نظام مالیاتی. فصلنامه علمی-پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا. 17 (71). ۳۱-۵۰.
عیسوی، چارلز (1362).  تاریخ اقتصادی ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: گستره.
فرامین شاهی در دوره قاجار «دارالسعاده زنجان» (1394). به‏کوشش پرستو قاسمی‏اندرود و بهمن خطیبی. زنجان: نیکان کتاب.
فروند، ژولین (1383). جامعه‏شناسی ماکس وبر. ترجمۀ عبدالحسین نیک‏گهر. تهران: توتیا.
فوران، جان (1392). مقاومت شکننده «تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‏های پس از انقلاب اسلامی. ترجمۀ احمد تدین. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
کاظم‏زاده، فیروز (1394). روس و انگلیس در ایران. ترجمه منوچهر امیری. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
کتاب نارنجی «اسناد سیاسی وزارت امور خارجه روسیه درباره رویدادهای انقلاب مشروطه«از اول ژانویه تا آخر ژوئن ۱۹۱۰ میلادی» (1368). جلد چهارم. ترجمه پروین منزوی. تهران: پرواز.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمومامشا) (1325ق). نامه اهالی ایل دویرن
مجلس، شماره سند ۱۰۴۶۰- ۰۲۱۶۱۳.
                                                                         (1323). شکایت روستاییان خویین از ذوالفقاریها. شماره سند ۰۲-۰۰۰۰۱۵-۱۷۹۱۰.
کرمانی، مجدالاسلام (1397).  تاریخ انحطاط مجلس. تهران: آشیان.
کسروی، احمد (1335). شرح زندگانی من«دوره کامل». تهران، بنیاد.
                   (1383).  تاریخ مشروطه ایران. چاپ بیستم. تهران: امیرکبیر.
لمبتن، آ ک س (1375). ایران عصر قاجار. ترجمه سیمین فصیحی. مشهد: جاودان خرد.
                   (1377).  مالک و زارع در ایران. ترجمه منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
لمبتون، آن (بی‏تا).  اوضاع اجتماعی ایران در عهد قاجاریه. ترجمه منیر برزن. مشهد: خراسان.
مذاکرات مجالس اول (1394). تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
میرزاصالح، غلامحسین (1384). مذاکرات مجلس اول. تهران: مازیار.
وبر، ماکس (1395). اقتصاد و جامعه. مترجمان مهرداد ترابی‏نژاد و همکاران. تهران: سمت.
ولی، عباس (1380). ایران پیش از سرمایه‏داری. تهران: مرکز.
همایون‏فرخ، رکن‏الدین (1323). خویین خونین. تهران: داد- امیریه.
یزدانی، سهراب (1401). روستاییان و مشروطیت ایران. تهران: ماهی.
Balek, Stephen p. (Nov, 1979). The patrimonial Bureaucratic Empire of The Mughals. The journal of Asian Studies.39 (1). 73-101.
Chang, M. G. (2007). A court on horseback imperial touring & the construction of Qing Rule: 1680-1785. Cambridge (Mass) and London: Harvard university Asia Center.
Sheykholeslami, A. Reza. (1997). The structure of centeral Authoriyy in Qajar Iran 1871-1896 . Georgia: scholars. Press.