محمدحسن جلالیان چالشتری
چکیده
خط و نظام نوشتاری بهکاررفته در متون فارسی میانۀ زرتشتی یا همان خط پهلوی به دلیل نواقص و مشکلات بسیاری که داشته، چه در زمان رواج و کاربردش در نگارش آثار و متون فارسی میانه و چه در حال حاضر که این متون مورد بررسی و پژوهش قرار میگیرند، همواره باعث بدفهمیها و قرائتهای اشتباه فراوان شده است. این ابهامات خط و عدم درک کامل و دقیق متن ...
بیشتر
خط و نظام نوشتاری بهکاررفته در متون فارسی میانۀ زرتشتی یا همان خط پهلوی به دلیل نواقص و مشکلات بسیاری که داشته، چه در زمان رواج و کاربردش در نگارش آثار و متون فارسی میانه و چه در حال حاضر که این متون مورد بررسی و پژوهش قرار میگیرند، همواره باعث بدفهمیها و قرائتهای اشتباه فراوان شده است. این ابهامات خط و عدم درک کامل و دقیق متن باعث شده تا مؤلّفان و کاتبان گذشته و پژوهندگان کنونی گاه جهت رفع ابهام از واژهها و توجیه برداشت و قرائت خود دست به پرداختن افسانههایی بزنند که پشتوانه و اساسی ندارند. در این نوشتار، پس از مروری بر صورتهای نگاشتهشدۀ نام سرزمین سغد در متون پهلوی و ارائۀ پیشنهادی در نحوۀ واجنویسی یکی از این صورتها به صفت «هفتآشیان»، که در مورد این سرزمین در متن پهلوی شهرستانهای ایران و در کتاب زینالاخبار گردیزی آمده، پرداخته شده است و در نهایت صفت «هفتآشیان» صورتی تحریفشده از برگردان واژۀ اوستایی suγδō.šayanaبه حساب آمده است. صورت اوستایی با پشت سر گذاشتن تحولات آوایی در زبان فارسی میانه به صورت suwdōšayan درآمده، ولی به علت عدم آگاهی کاتبان از آن و شباهت نگارشی آن در خط پهلوی باhaftāšyān ، در دستنویسهای پهلوی و متون پس از اسلام به واسطة این واژة اخیر پس زده شده و بهکلی متروک شده است.