حسین عبدلی؛ مهدی گلجان
چکیده
پیدایش اسلام در شرق ایران که بخشی از آن افغانستان نام گرفته است به عهد خلفای راشدین باز میگردد و بنا به مستندات تاریخی، نفوذ تشیّع در این خطّه، پس از شروع سختگیریهای امویان نسبت به شیعیان آغاز گردید. ورود علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان، تسامح مذهبی مغولان، مسلمان شدن ایلخانان و تمایل ایشان به آیین تشیّع و برآمدن صفویان، در گسترش ...
بیشتر
پیدایش اسلام در شرق ایران که بخشی از آن افغانستان نام گرفته است به عهد خلفای راشدین باز میگردد و بنا به مستندات تاریخی، نفوذ تشیّع در این خطّه، پس از شروع سختگیریهای امویان نسبت به شیعیان آغاز گردید. ورود علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان، تسامح مذهبی مغولان، مسلمان شدن ایلخانان و تمایل ایشان به آیین تشیّع و برآمدن صفویان، در گسترش مذهب تشیّع در این منطقه مهم ارزیابی میشود. در سده های اخیر شیعیان اقلیتی پرشمار در جامـعۀ اسـلامی افـغانـستان محـسوب می شوند. مذهب شیعه بیشتر در میان اقوام و قبایل ایرانیتبارِ فارسیزبان افغانستان رواج دارد. اکثر هَزارهها و قزلباشها شیعه مذهبند؛ با این وجود تشیّع در میان قبایل تاجیک، اُزبک، ترکمن، بلوچ و حتی پشتونها و برخی از اقوام دیگر، پیروانی دارد. شیعیان در ولایات مختلف به شکل فراگیر یا نقطهای سکونت دارند اما بهصورت عمده در مناطق مرکزی افغانستان یعنی هَزارهجات زندگی میکنند. بیشتر شیعیانِ افغانستان دوازده امامیاند گرچه تعداد قابل ملاحظهای از تاجیکهای شیعه، پیرو کیش اسماعیلی هستند. مسئلۀ اصلی این پژوهش بررسی حیات سیاسی- اجتماعی شیعیان افغانستان در عصر سَدوزاییها (1160-1233 ق/1747-1818م) و نقش آنها در به قدرت رسیدن احمدخان اَبدالی (دُرّانی)، بنیانگذار حکومت سَدوزایی و تحکیم پایههای قدرت او و فرزندانش میباشد. سَدوزاییها در قدرتیابی و فتوحات خویش، از تجارب نظامی برخی از قبایل هَزاره بهرهمند شدند. قزلباشها نیز آنان را در امور لشکری و دیوانی یاری رساندند. نزدیک شدن این اقوام به کانون قدرت، گاه موجب بروز حساسیت و واکنش از سوی اکثریت سنی مذهب پشتون میشد. ذکر برخی از وقایع تاریخی و بیان مواجهۀ شیعیان با آن حوادث، بستری فراهم خواهد کرد تا به درک بهتری از رفتارشناسی شیعیان افغانستان در دورۀ مورد بحث نائل شویم. نتایج این پژوهش که با روش تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی به انجام رسیده به شناخت بهتر مناسبات شیعیان با حکومت دُرّانی و درک موقعیت و جایگاه ایشان در جمعیت غالباً سنیمذهب کمک می کند.